Dyspraksja rozwojowa – przyczyny, objawy, diagnoza i pomoc dziecku

Dyspraksja rozwojowa jest jednym z częściej diagnozowanych typów dyspraksji. Jest zaburzeniem neurologicznym, które bywa nazywane także minimalną dysfunkcją mózgu. Objawia się problemami motorycznymi, problemami w komunikacji werbalnej, zaburzeniami różnicowania czuciowego, a także zaburzeniami oralno-motorycznymi.

Dyspraksja rozwojowa u dziecka

Dyspraksja (nazywana syndromem niezdarnego dziecka; to dysfunkcja percepcyjno-motoryczna) jest zaburzeniem koordynacji, które dotyczy niewielkiego odsetka dzieci. W wielu przypadkach dojrzewanie neuronów powoduje zmniejszenie się nasilenia objawów dyspraksji, jednakże u wszystkich dzieci, u których występują zaburzenia koordynacji, niezbędne jest wdrożenie odpowiedniej terapii. Uwzględnia ona m.in. specjalnie dobrane do wieku dziecka ćwiczenia. Niestety, z dyspraksji się nie wyrasta, jednak kompleksowa terapia zmniejsza jej objawy i tym samym jest działaniem znacząco poprawiającym ogólną jakość życia dziecka. Warto też wiedzieć, że może ona występować niekiedy u dorosłych – wtedy mówi się, że jest to zaawansowana postać dyspraksji, czyli aprakcja.

Wielu rodziców nie wie, jakie objawy powoduje dyspraksja, co sprawia, że cierpiący na zaburzenia koordynacji maluch zbyt późno rozpoczyna terapię. Zdarza się, że na problemy z zakresu koordynacji zwracają uwagę dopiero wychowawcy przedszkolni. Niestety, nadal dzieci z różnymi zaburzeniami neurologicznymi, które objawiają się w niespecyficzny sposób, są uważane za niezdarne, niezgrabne, niegrzeczne lub leniwe, co opóźnia postawienie diagnozy oraz rozpoczęcie terapii.

Syndrom niezdarnego dziecka można rozpoznać stosunkowo wcześnie, dlatego warto dowiedzieć się więcej na temat związanych z dyspraksją objawów, które powinny zostać skonsultowane z pediatrą oraz neurologiem.

Rozwój motoryczny i umiejętności dziecka w teorii i praktyce

Od momentu przyjścia na świat dziecko intensywnie się rozwija, zdobywając nowe umiejętności. Rozwój maluchów przebiega w różnym tempie i nie zawsze jest książkowy, jednak niewielkie odchylenia od schematu, nie muszą wskazywać na zaburzenia rozwojowe. Maluch rozwija się m.in. w obszarze motoryki. Początkowo wykonuje jedynie nieskoordynowane ruchy, jednak dość szybko zaczyna panować nas swoim ciałem, co pozwala mu np. na sięgnięcie po zabawkę, przewrócenie się z pleców na brzuszek, pełzanie, raczkowanie, siadanie i naukę chodzenia. Rozwojowe zaburzenia koordynacji, do których zaliczamy dyspraksję rozwojową, powodują trudności w planowaniu oraz wykonywaniu harmonijnych ruchów, a także innych, spontanicznych zachowań motorycznych.

Zgodnie z definicją WHO – dyspraksja to „poważne zaburzenie rozwoju koordynacji motorycznej, którego nie można wytłumaczyć wyłącznie upośledzeniem ogólnego rozwoju intelektualnego ani żadnym specyficznym, wrodzonym lub nabytym zaburzeniem neurologicznym”. Co ważne – dyspraksja to nie zaburzenie, które ma związek z ogólnym stanem zdrowia i jest np. objawem wad wrodzonych oraz innych schorzeń, do których zaliczamy np. mózgowe porażenie dziecięce.

Inne definicje określają dyspraksję jako zaburzenie rozwojowe, którego objawy mogą zmieniać się wraz z dojrzewaniem układu nerwowego lub utrzymywać się także w okresie dorastania i w dorosłym życiu, powodując trudności z zakresu koordynacji ruchowej, a także organizacji myśli, mowy i uczuć.

Aby dziecko mogło opanować umiejętności ruchowe na każdym z poziomów małej i dużej motoryki, konieczna jest prawidłowa praca zarówno ośrodkowego układu nerwowego, jak i dobrze musi działać obwodowy układ nerwowy. Zaburzenie rozwoju koordynacji diagnozowane jest na podstawie dość specyficznych objawów, do których zaliczamy m.in.:

• problemy z utrzymaniem równowagi,
• problemy z koordynacją ruchową podczas wykonywania ruchów naprzemiennych (osłabienie mięśniowe powodujące potykanie, upadki, potrącanie itd.),
• hipotonię posturalną,
• obniżoną koncentrację uwagi,
• labilność emocjonalna,
• osłabienie palców, dłoni i nadgarstków,
• nadmierną ruchliwość.

Rozwój ruchowy dziecka, u którego występuje dyspraksja, jest spowolniony. Spowolnienie nie dotyczy jednak rozwoju intelektualnego, bo dzieci z dyspraksją bardzo często pod względem inteligencji przewyższają swoich rówieśników. Oczywiście, zdarza się, że zaburzenia koordynacji występują u dzieci z upośledzeniem umysłowym, jednak wówczas obserwowane są znacznie zwiększone problemy z koordynacją ruchową.

Czytaj też:
Tego quizu nie rozwiąże poprawnie żaden rodzic. A dotyczy podstaw!

Dlaczego pojawia się syndrom niezdarnego dziecka? – przyczyny dyspraksji

Przyczyny dyspraksji nie zostały wykryte. Zaburzenie to rozwija się na skutek działania nieznanych czynników, jednak naukowcy podejrzewają, że może ono mieć związek z podłożem genetycznym. Wiadomo, że objawy dyspraksji związane są z zaburzeniami neurologicznymi, które powodują zakłócenia w przekazywaniu impulsów z mózgu do części ciała oraz problemy z przetwarzaniem bodźców. Do grupy możliwych przyczyn dyspraksji zalicza się także deficyty tlenowe, problemy w czasie ciąży i komplikacje okołoporodowe.

Co ważne – dyspraksja nie jest związana z uszkodzeniami mózgu oraz układu nerwowego, dlatego też nie wpływają one na jej pojawienie się u małego pacjenta.

Dyspraksja – objawy a możliwości dziecka

Objawy dyspraksji są dość charakterystyczne. Najłatwiej je dostrzec u dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym, jednak pierwsze symptomy zaburzenia koordynacji pojawiają się już w okresie niemowlęcym. Na dyspraksję może wskazywać opóźniony rozwój ruchowy – dziecko znacznie później niż jego rówieśnicy doskonali umiejętności motoryczne, a także ma m.in. problemy w utrzymaniu równowagi. W przypadku dzieci, u których pojawia się dyspraksja, współistnieją także problemy z nauką chodzenia oraz nasilające się zaburzenia w rozwoju ruchowym dziecka, które niezgrabnie się porusza, często przewraca się i potyka oraz ma problemy z wykonywaniem czynności samoobsługowych.

Dyspraksja – objawy typowe, które można zauważyć, gdy dziecko jest w wieku przedszkolnym to:

• zaburzenia orientacji przestrzennej,
• zaburzenia integracji procesów sensorycznych,
• ograniczona zdolność wykonywania ruchów celowych,
• wolniejsze uczenie się pisania i czytania,
• trudności w wykonywaniu zadań sekwencyjnych,
• zaburzenia orientacji schematu własnego ciała,
• problemy podczas wykonywania zadań manualnych,
• zaburzenia artykulacji, a także trudności z wydawaniem dźwięków lub opóźniony rozwój mowy,
• trudności podczas jedzenia sztućcami, mycia zębów, ubierania się,
• problemy z wykonywaniem poleceń rodziców i nauczycieli.

Dyspraksja to zaburzenie przejawiające się nieprawidłowościami w rozwoju dziecka takimi jak np. kłopoty z utrzymaniem porządku, rzucaniem piłką do celu, a także układaniem klocków i puzzli. Dzieci z zaburzeniami koordynacji nie chcą brać udziału w grach i zabawach z rówieśnikami, mają trudności podczas wykonywania prac plastycznych oraz unikają zajęć tanecznych. Ponadto występują problemy np. z zapamiętywaniem imion.

Inne objawy dyspraksji rozwojowej to m.in. szybkie wpadanie w złość i rezygnacja z wykonywania czynności, które sprawiają dziecku trudności, częsta zmiana nastroju i niskie poczucie własnej wartości.

Rozpoznanie dyspraksji: Kiedy stawiana jest diagnoza dyspraksji rozwojowej?

Podejrzenie dyspraksji jest wskazaniem do zasięgnięcia porady lekarskiej i tym samym obserwacji spontanicznej oraz oceny czucia głębokiego, orientacji w przestrzeni i orientacji w schemacie własnego ciała. Aby zdiagnozowana została dyspraksja, niezbędne jest przeprowadzenie szczegółowego wywiadu z rodzicami lub opiekunami dziecka oraz jego nauczycielami. Wczesna diagnoza pozwala wdrożyć terapię, której zwykle dziecko bardzo potrzebuje. Zaburzenie diagnozuje się na podstawie obserwacji klinicznej i testów funkcjonalnych.

Leczenie – dyspraksja, czyli jak pomóc dziecku?

Aby pomóc dziecku, którego dotyczy dyspraksja, konieczne jest zrozumienie, z jakimi trudnościami w codziennym życiu się ono boryka. Obecność zaburzenia wymaga wspierania dziecka z dyspraksją, które uwzględnia zarówno kompleksową terapię, jak i działania mające na celu poprawę samooceny dziecka oraz zapobieganie jego wycofywaniu się z życia społecznego. Niezbędne jest wspieranie dziecka, dostrzeganie jego mocnych stron, a także angażowanie w wykonywanie czynności, które sprawiają mu mniejsze trudności. Pomocna okazuje się terapia wykorzystująca taniec (choreoterapia), zajęcia plastyczne, techniczne czy komputerowe, czy inne zajęcia na sali terapeutycznej (w tym np. zajęcia integracji sensorycznej). Terapia oparta na postępowaniu zachowawczym poprawia ogólną jakość życia pacjenta.

Co więcej, dzieci, których dotyczy dyspraksja, często wymagają indywidualnego toku nauczania, co ma związek z ich nadpobudliwością ruchową oraz trudnościami z koncentracją uwagi. Odpowiednie metody nauczania powinny być dobierane do potrzeb konkretnego dziecka.

Czytaj też:
Jak przekonać dziecko do brania leków? Specjalistka zdradza proste metody