Wprowadzenie szczepień pozwoliło na ograniczenie zachorowalności, a w niektórych przypadkach na całkowite wyeliminowanie wielu wcześniej śmiertelnych chorób. Dzięki szczepieniom notuje się tylko jednostkowe zachorowania na odrę, gruźlicę, polio czy błonicę. W krajach, gdzie szczepienia ochronne nie są obowiązkowe, choroby zakaźne oraz ich powikłania przyczyniają się do śmierci wielu tysięcy osób.
Jak działają szczepionki?
Szczepionka to preparat, którego zadaniem jest stymulowanie własnej, swoistej odporności i tak zwanej pamięci immunologicznej człowieka w odpowiedzi na wybrane drobnoustroje chorobotwórcze, dzięki czemu organizm nabywa odporność przeciwzakaźną. Wykształcona w ten sposób odporność to rezultat działania naturalnych mechanizmów immunologicznych człowieka. Uzyskanie nabytej w wyniku szczepienia odporności jest zdecydowanie bezpieczniejsze niż uodpornienie w wyniku naturalnego zachorowania. Szczepienie pozwala bowiem na kontrolowany kontakt z osłabionym lub zabitym drobnoustrojem zamiast zjadliwego. Współczesne szczepionki zawierają całe, osłabione drobnoustroje chorobotwórcze, ich oczyszczone fragmenty, albo tylko te składniki mikrobów, które są odpowiedzialne za wytworzenie odporności oraz substancje (tzw. adiuwanty) których zadaniem jest sterowanie procesami immunologicznymi po podaniu szczepionki. Więcej informacji na temat szczepionek i profilaktycznych szczepień ochronnych znajdziesz w serwisie www.hellozdrowie.pl.
Rodzaje szczepionek
Ograniczające ryzyko zachorowania na konkretną chorobę klasyczne szczepionki mogą zawierać:
- żywe, osłabione drobnoustroje (odra, świnka, różyczka, ospa wietrzna)
- „nieżywe” drobnoustroje (krztusiec)
- antytoksyny, czyli toksyny pozbawione wrażliwości (tężec, błonica).
Szczepionki można również podzielić na monowalentne (pojedyncze), czyli chroniące wyłącznie przed jedna chorobą, oraz poliwalentne (skojarzone), dzięki którym podczas jednego wkłucia zyskujemy jednocześnie odporność na kilka chorób zakaźnych.
Dlaczego warto się szczepić?
W Polsce szczepienia wpisane do kalendarza szczepień są obowiązkowe i bezpłatne u osób do 19. roku życia i osób szczególnie narażonych na kontakt z chorobą (np. pracujących w ochronie zdrowia). Dzięki szczepieniom budowana jest indywidualna odporność każdego człowieka oraz odporność populacyjna (grupowa). Konsekwencją takich działań jest zmniejszenie zachorowalności bądź eliminacja występowania choroby zakaźnej na danym terenie. Wysoki stopień zaszczepienia społeczeństwa pozwala także na ograniczenie ryzyka zachorowania na choroby zakaźne osób mających czasowe lub trwałe przeciwwskazania do szczepień. Jest to szczególnie istotne w przypadku noworodków, niemowląt, kobiet w ciąży, osób po przeszczepach narządów oraz z wrodzonymi i nabytymi zaburzeniami odporności. Decyzja o szczepieniu każdorazowo wydawana jest przez lekarza, co służy wykluczeniu ewentualnych przeciwwskazań do podania szczepionki. Należy zauważyć, że nie istnieje idealny środek walki z chorobami zakaźnymi, ale cały czas podkreśla się, że szczepienia wywierają mniej skutków ubocznych niż leki, które służą zwalczaniu choroby. Ważny jest to również aspekt ekonomiczny – szczepienia ochronne kosztują państwo znacznie mniej niż ewentualne leczenie chorych. Przykładem pozytywnego wpływu szczepień na zdrowie populacji jest ospa prawdziwa, która przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) uznana została za eradykowaną, czyli całkowicie wytępioną na świecie.