Rozpoznanie wstrząsu septycznego dotyczy około 5% pacjentów leczonych z powodu sepsy, która dawniej była nazywana posocznicą. W przebiegu sepsy dochodzi do ciężkiego zakażenia organizmu, które może mieć podłoże bakteryjne, wirusowe lub grzybicze. Sepsa to silna reakcja organizmu o podłożu zapalnym, która prowadzi do niewydolności wielonarządowej.
Diagnoza „sepsa” powoduje lęk. Niestety, jest on w pełni uzasadniony, bo sepsa stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia i życia pacjenta. Do jej rozwoju dochodzi na skutek zakażenia różnymi drobnoustrojami oraz nieprawidłowej reakcji układu odpornościowego. Rozwijające się zakażenie powoduje, że do krwi pacjenta przedostają się patogeny, które transportowane są wewnątrz organizmu, atakując kolejne narządy. Postępująca reakcja zapalna może doprowadzić do niewydolności wielonarządowej, która skutkuje zgonem.
Sepsa – co trzeba wiedzieć?
Od kilku lat trwa kampania społeczna, dzięki której więcej wiemy na temat zagrożeń związanych z sepsą. Wiedza na temat przyczyn, objawów i przebiegu zakażenia ogólnoustrojowego jest niezwykle cenna, bo sepsa to podstępna i bardzo szybko rozwijająca się choroba. Od momentu wystąpienia pierwszych objawów do momentu uszkodzenia licznych narządów może minąć mniej niż 24 godziny.
Pierwsze objawy sepsy nie wskazują na poważne zagrożenie dla zdrowia i życia – choroba często rozpoczyna się od gorączki, ogólnego osłabienia, a także objawów wskazujących np. na sezonowe infekcje.
Znaczną rolę w przebiegu sepsy odgrywa osłabiony lub niedojrzały układ odpornościowy, który nie jest w stanie zwalczyć zakażenia. Z tego względu sepsa w szczególności zagraża niemowlętom i małym dzieciom, stanowiąc powikłanie zakażenia np. meningokokami lub pneumokokami, osobom przewlekle chorym, osobom po zabiegach chirurgicznych oraz pacjentom osłabionym na skutek ciężkiej choroby, osobom z nabytymi i wrodzonymi zaburzeniami odporności, a także seniorom.
Rozwój zakażenia
Jednym z charakterystycznych objawów postępującego zakażenia organizmu jest wysypka wybroczynowa, która nie blednie pod naciskiem. Prosty test szklanki pozwala w szybki sposób sprawdzić, czy rumień lub krwawe podbarwienia skóry są związane z ogólnoustrojowym zakażeniem. Rozpoznanie sepsy w początkowej fazie choroby jest trudne nawet dla doświadczonych lekarzy. Pacjenci często diagnozowani są dopiero w zaawansowanej postaci choroby, gdy na skórze pojawiają się rozległe wybroczyny. Warto dowiedzieć się więcej na temat częstych przyczyn sepsy, związanych z nią objawów, a także sposobu leczenia.
Co ważne, sepsa i wstrząs septyczny to dwa różne zagrożenia dla zdrowia i życia. W przypadku rozwijającej się sepsy rokowania często są pomyślne, bo wcześnie wdrożone leczenie, pozwala powstrzymać chorobę – około 20% wszystkich przypadków sepsy prowadzi do zgonu. Wstrząs septyczny jest bardzo ciężkim powikłaniem sepsy. Rozwija się u około 5% wszystkich pacjentów, którzy trafiają na oddział intensywnej terapii z powodu różnych schorzeń. Wstrząs septyczny wiąże się z ogromnym zagrożeniem, prowadząc do zgonu około 60% chorych. Oprócz sepsy i wstrząsu septycznego może zostać rozpoznana także ciężka sepsa, czyli wielonarządowa niewydolność organizmu. W tym przypadku u około 40% pacjentów dochodzi do zgonu.
Rodzaje sepsy
Jak już zostało wspomniane, do rozwoju sepsy mogą prowadzić różne drobnoustroje. Najczęściej diagnozowana jest sepsa o podłożu bakteryjnym np. sepsa meningokokowa i sepsa pneumokokowa. Sepsa meningokokowa często diagnozowana jest u niemowląt oraz dzieci, które nie ukończyły 5. roku życia. W przypadku sepsy pneumokokowej w grupie szczególnego ryzyka znajdują się nie tylko niemowlęta i małe dzieci, ale także seniorzy i osoby przewlekle chore. U zdrowych osób dorosłych, których układ immunologiczny nie jest obciążony schorzeniami i np. przebytym zabiegiem medycznym, ryzyko rozwoju sepsy jest niewielkie.
Wyróżniamy sepsę o podłożu bakteryjnym, wirusowym i grzybiczym, która może rozwinąć się na skutek zakażenia organizmu w środowisku życia pacjenta lub jako powikłanie przebywania w szpitalu. Sepsa szpitalna to jedno z zagrożeń, na które narażeni są pacjenci leczeni na oddziale intensywnej terapii. Do czynników ryzyka rozwoju sepsy szpitalnej zaliczamy m.in. zakażenia i zabiegi chirurgiczne w obrębie jamy brzusznej oraz niektóre schorzenia układu oddechowego. Przykładem może być choroba COVID-19, której ciężki przebieg doprowadził do rozwoju zapalenia płuc i sepsy u wielu hospitalizowanych pacjentów.
Sepsa szpitalna rozwija się na skutek zakażenia organizmu pacjenta drobnoustrojami, które są obecne w szpitalu. Często są to odporne na leczenie antybiotykami bakterie. Jeżeli pacjent trafia do szpitala z sepsą, to źródłem zakażenia jest jego najbliższe otoczenie np. środowisko nauki, pracy, spędzania wolnego czasu lub miejsce zamieszkania. Sepsa zagraża każdemu z nas! Może rozwinąć się jako powikłanie różnego rodzaju zakażeń oraz chorób, które są przenoszone np. drogą kropelkową. Dużym zagrożeniem są m.in. wspomniane już pneumokoki i meningokoki, których bardzo często jesteśmy nosicielami. Szacuje się, że nosicielami tych niezwykle groźnych, w szczególności dla niemowląt, dzieci, seniorów i osób przewlekle chorych bakterii, może być nawet 25% populacji. Przed sepsą meningokokową i pneumokokową możemy chronić m.in. dzieci, decydując się na szczepienia ochronne.
Czytaj też:
Śmierć 30-latki w Pszczynie. „Lekarze czekali na obumarcie płodu”. Rodzina zabiera głos
Sepsa i wstrząs septyczny
Zgodnie z definicją – sepsa to zespół kliniczny, który rozwija się na skutek ciężkiego zakażenia organizmu różnymi patogenami. Charakterystyczna dla sepsy jest ogólnoustrojowa reakcja zapalna, której towarzyszy uszkodzenie niezbędnych do życia narządów. Przyczyną sepsy mogą być bakterie, wirusy oraz grzyby, jednak w niemal połowie przypadków w badaniach bakteriologicznych nie zostaje potwierdzony czynnik wywołujący zakażenie.
W przypadku sepsy mamy do czynienia z objawami ogólnoustrojowymi, które wskazują na nasilającą się reakcję zapalną. Reakcja zapalna nie obejmuje jedynie miejsca, w którym doszło do rozwoju infekcji, ale rozprzestrzenia się w całym organizmie, co ma związek z przedostaniem się wywołujących ją patogenów do krwi, z którą docierają one do różnych narządów. Sepsa diagnozowana jest, gdy pojawia się zespół uogólnionej reakcji zapalnej, któremu towarzyszy dodatni wynik posiewu krwi i/lub zakażenie narządowe. Stopień ciężkości choroby określany jest na podstawie występujących u pacjenta objawów.
Wstrząs septyczny jest jednym z powikłań sepsy. Pojawia się w na skutek postępującego stanu zapalnego. Diagnozowany jest, jeżeli oprócz objawów sepsy, występują także zaburzenia przepływu tkankowego i spadek ciśnienia tętniczego krwi.
Objawy sepsy
Dość charakterystyczne objawy sepsy to m.in.:
- wysoka gorączka lub hipotonia, czyli obniżenie temperatury ciała poniżej 36 stopni Celsjusza,
- podwyższone parametry zapalne,
- obrzęki,
- wysypka wybroczynowa,
- przyśpieszenie akcji serca,
- przyśpieszony oddech,
- zaburzenia świadomości,
- hiperglikemia.
Ciężka sepsa – objawy
Ciężka sepsa rozwija się, gdy dochodzi do niewydolności różnych narządów. Charakterystyczne dla ciężkiej sepsy są m.in. zaburzenia czynności układu krążenia, układu oddechowego, układu nerwowego, a także zaburzenia metaboliczne. W przebiegu ciężkiej sepsy konieczne jest podtrzymywanie najważniejszych czynności życiowych za pomocą specjalistycznej aparatury medycznej.
Objawy wstrząsu septycznego
Na wstrząs septyczny wskazują zaburzenia przepływu tkankowego i spadek ciśnienia tętniczego. Objawy wstrząsu septycznego wymagają natychmiastowej reakcji i wdrożenia leczenia.
Przyczyny wstrząsu septycznego
Źródłem zakażenia, które prowadzi do rozwoju wstrząsu septycznego, najczęściej są bakterie, dlatego w leczeniu sepsy stosowane są antybiotyki o szerokim spektrum działania. Wstrząs septyczny może rozwinąć się również jako powikłanie sepsy wywołanej przez wirusy i grzyby.
Wstrząs septyczny – leczenie
W przypadku sepsy bardzo ważny jest czas rozpoczęcia leczenia, które zwykle polega na długotrwałej antybiotykoterapii, połączonej z leczeniem preparatami przeciwzakrzepowymi oraz lekami ograniczającymi ryzyko niewydolności mięśnia sercowego i innych, podstawowych narządów wewnętrznych, które są niezbędne do przebiegu procesów życiowych. Chorym podaje się także dożylnie płyny. Bardzo ważne jest wykrycie przyczyny sepsy – wiedząc, co spowodowało sepsę, lekarze mogą zastosować leki skutecznie zwalczające konkretny szczep bakterii, wirusów lub grzybów.
Zastosowane leki mają za zadanie zahamować reakcję zapalną oraz ograniczyć szkody związane z postępującą niewydolnością narządów i układów. Niezbędne jest stosowanie leczenia, które pozwala ustabilizować funkcje życiowe. U pacjentów, u których doszło do rozwoju sepsy oraz związanej z nią powikłań, stosowana jest długotrwała hospitalizacja. Ze względu na uszkodzenia w obrębie narządów i układów konieczna jest również specjalistyczna rehabilitacja.
Ważne! Zauważając objawy typowe dla sepsy lub objawy, które mogą wskazywać na rozwój posocznicy, trzeba natychmiast wezwać karetkę pogotowia! Należy zawsze zachować czujność, gdy infekcja przebiega z wysoką gorączką, a stan chorego nie poprawia się po zastosowaniu przepisanych przez lekarza leków np. preparatów przeciwgorączkowych. W przypadku sepsy i innych bardzo poważnych schorzeń stan chorego szybko się pogarsza pomimo rozpoczętego leczenia.
Często pierwsze objawy zakażenia organizmu, które prowadzi do rozwoju sepsy, nie są bardzo niepokojące, wskazując np. na chorobę zakaźną wieku dziecięcego lub sezonową infekcję. Sepsa może rozpocząć się np. od kataru, bólu gardła i kaszlu, którym towarzyszy wzrastająca, oporna na leki gorączka, dlatego zawsze trzeba zachować czujność, reagując na pojawienie się objawów, które nie są typowe dla częstych infekcji. Zaliczamy do nich nadmierną senność, znaczne osłabienie, zaburzenia świadomości, majaczenie, przyśpieszony oddech, przyśpieszoną akcję serca, a także obrzęki ciała.
Czytaj też:
Sepsa może rozwinąć się nawet w domu. Co drugi przypadek kończy się śmiercią