Nadnercza to niewielkiego rozmiaru, parzyste gruczoły wydzielania wewnętrznego. Pełnią one w organizmie człowieka wiele ważnych funkcji, odpowiadając za wydzielanie hormonów m.in. adrenaliny i noradrenaliny. Poważne zaburzenia w funkcjonowaniu nadnerczy prowadzą do zgonu, bo te gruczoły wydzielania wewnętrznego są niezbędne do przebiegu ważnych funkcji życiowych.
Guzy w obrębie nadnerczy
Guzy nadnerczy to jedne z kilku schorzeń, które dotyczą tych gruczołów wydzielania wewnętrznego. Inne choroby nadnerczy to np. choroba Addisona. W obrębie nadnerczy może utworzyć się kilka typów guzów, które częściej mają łagodny charakter. Nie oznacza to jednak, że nie wpływają w negatywny sposób na pracę organizmu, bo wydzielane przez nadnercza hormony są niezbędne m.in. do prawidłowego funkcjonowania układu krążenia, a także nerek i wątroby.
Rak nadnerczamoże przez dłuższy czas wywoływać bardzo nietypowe objawy, które nie są kojarzone z zaburzeniami w pracy gruczołów wydzielania wewnętrznego. Powoduje to, że część zmian w nadnerczach, jest wykrywana przypadkiem podczas badania USG, badania rezonansu magnetycznego lub badania tomografii komputerowej, które wykonywane są z innego powodu. Jeżeli guz został wykryty podczas badania USG, to diagnoza musi zostać potwierdzona innymi badaniami obrazowymi.
Nietypowym, aczkolwiek często związanym z rakiem nadnerczy objawem, jest np. osłabienie siły mięśniowej, a także nadciśnienie tętnicze, zaburzenia miesiączkowania i spadek libido. Warto dowiedzieć się więcej na temat budowy i funkcji nadnerczy oraz objawów, które mogą wskazywać na guz nadnercza.
Budowa i funkcje nadnerczy
Jak już zostało wspomniane, nadnercza to niewielkich rozmiarów, parzyste gruczoły wydzielania wewnętrznego, które odpowiedzialne są za uwalnianie do krwiobiegu bardzo ważnych hormonów. Nadnercza znajdują się na górnych biegunach nerek. Pod względem wyglądu prawe i lewe nadnercze znacząco się różnią, choć ich budowa jest taka sama. W budowie nadnerczy wyróżniamy rdzeń nadnerczy oraz otaczającą go korę nadnerczy.
Prawe nadnercze ma piramidalny kształt, a lewe nieco przypomina półksiężyc. Sprawnie funkcjonujące nadnercza są nam niezbędne do życia, bo dzięki nim są uwalniane bardzo ważne hormony, do których zaliczamy:
- adrenalinę oraz noradrenalinę,
- aldosteron,
- kortyzol,
- dehydroepiandrosteron.
Ze względu na pełnione przez hormony nadnerczy funkcje, ich schorzenia powodują poważne zaburzenia w funkcjonowaniu organizmu. Guzy nadnerczy wpływają m.in. na gospodarkę wodno-elektrolitową, poziom glukozy we krwi, pracę serca, odporność na stres, ciśnienie tętnicze, a nawet poziom libido.
Objawy kliniczne, które może wywoływać guz nadnercza, zależne są od dwóch czynników. Pierwszym z nich jest lokalizacja guza, a drugim jego zdolność do wydzielania hormonów. Około ¾ guzów nadnerczy jest czynnych hormonalnie, co oznacza, że wydzielają do krwiobiegu hormony, jednak nie zawsze wywołują specyficzne objawy kliniczne.
Rodzaje guzów nadnerczy
Guzy nadnerczy mogą wywodzić się z komórek kory nadnerczy oraz komórek rdzenia nadnerczy. Zdarza się, że w obrębie nadnerczy powstają również przerzuty z innych narządów.
Guzy kory nadnerczy
Guzy kory nadnerczy często charakteryzują się bezobjawowym przebiegiem, co powoduje, że są dość późno wykrywane. Najczęściej w obrębie kory nadnerczy diagnozowane są zmiany łagodne m.in. gruczolaki. W tym przypadku ból związany ze wzrostem zmiany nowotworowej pojawia się w zaawansowanym stadium choroby. Guzy nadnerczy najczęściej występują jednostronnie, jednak może się zdarzyć, że zmiany nowotworowe zostaną wykryte na jednym i drugim nadnerczu. Wielkość guza nadnerczy w momencie przypadkowego wykrycia lub diagnostyki związanej z pojawieniem się uciążliwych objawów to zwykle około 5-10 cm.
Aktywność hormonalna guzów kory nadnerczy
Hormonalnie czynne łagodne i złośliwe guzy nadnerczy mogą produkować różne hormony, a także związki chemiczne, które pełnią funkcję prekursorów w przebiegu procesów biologicznych. Do często wydzielanych przez guzy kory nadnerczy hormonów zaliczamy glikokortykosteroidy oraz androgeny, które wywołują objawy związane z zaburzeniami gospodarki hormonalnej organizmu. Bardzo rzadko rak kory nadnerczy produkuje estrogeny. Objawy związane z aktywnością hormonalną guzów, które utworzyły się w obrębie kory nadnerczy, występują u około 50% zdiagnozowanych pacjentów.
Objawy guzów kory nadnerczy
W przypadku aktywności hormonalnej guza kory nadnerczy, który wydziela glikokortykosteroidy, mogą pojawić się np. objawy typowe dla zespołu Cushinga, do których zaliczamy m.in. nadmierne przybieranie na wadze, zmianę w wyglądzie skóry, zaburzenia odporności, zaburzenia w wydzielaniu insuliny, nadciśnienie tętnicze, a także nadmierną kruchość naczyń krwionośnych, która prowadzi do powstawania krwiaków i wylewów podskórnych. Jeżeli rak kory nadnerczy wydziela męskie hormony płciowe, czyli androgeny, to jego obecność u kobiet wywołuje m.in. zaburzenia miesiączkowania oraz nadmierny wzrost owłosienia. U mężczyzn czynny hormonalnie guz w obrębie kory nadnerczy, który wydziela androgeny, może nie powodować objawów, które skłaniałyby do wizyty u lekarza.
Inne objawy, które może wywoływać guz kory nadnerczy, to ból brzucha promieniujący do kręgosłupa lędźwiowego, a także inne dolegliwości w obrębie jamy brzusznej, np. uczucie ucisku i obecności ciała obcego, a także uczucie rozpierania w brzuchu. Objawy te pojawiają się dość późno, gdy rosnący guz zaczyna uciskać na okoliczne narządy jamy brzusznej.
W przypadku czynności hormonalnej guzy nadnerczy mogą wydzielać jeden lub kilka hormonów w różnej ilości, co sprawia, że ich objawy często są bardzo niespecyficzne.
Nowotwór złośliwy, czyli rak kory nadnerczy może dawać przerzuty, do okolicznych węzłów chłonnych, a także narządów, które zlokalizowane są m.in. w jamie brzusznej. Na początku diagnostyki można wstępnie ocenić stopień złośliwości guza na podstawie jego wielkości. Małe guzy nadnercza, których średnica nie przekracza 2 cm, rzadko mają charakter złośliwy. W przypadku guzów o średnicy powyżej 4-6 cm u 1 na 4 chorych diagnozowany jest nowotwór złośliwy.
Nowotwory rdzenia nadnerczy
Zmiana nowotworowa może również utworzyć się w rdzeniu nadnerczy, który stanowi 10-20% tego gruczołu wydzielania wewnętrznego. Z rdzenia nadnerczy wywodzi się guz chromochłonny nadnerczy, jednak w obrębie rdzenia nadnerczy mogą także utworzyć się inne zmiany o łagodnym i złośliwym charakterze.
Guzy chromochłonne nadnerczy to w większości przypadków łagodne zmiany nowotworowe. Szczyt zachorowania na ten rodzaj nowotworu przypada pomiędzy trzecią i piątą dekadą życia. W przypadku guza chromochłonnego nadnerczy często mamy do czynienia z rodzinnym występowaniem choroby, co wskazuje na jej związek z czynnikami genetycznymi.
Na pojawienie się objawów guza chromochłonnego nadnerczy wpływa zwiększone wydzielanie hormonów walki i ucieczki, czyli adrenaliny i noradrenaliny.
Objawy guza chromochłonnego nadnerczy
Guz chromochłonny nadnerczy objawia się m.in. występującymi po wysiłku fizycznym zaburzeniami w pracy serca. Nowotwór w obrębie rdzenia nadnerczy może także powodować m.in.:
- wzrost ciśnienia tętniczego,
- przewlekłe zmęczenie i osłabienie zdolności wysiłkowych,
- nadpotliwość,
- przewlekły ból głowy, który ma związek z wysokim ciśnieniem tętniczym,
- nadmierną nerwowość,
- stany lękowe,
- nagły wzrost apetytu i ciągłe uczucie głodu.
W obrębie rdzenia nadnerczy częściej diagnozowane są nowotwory łagodne, jednak możemy w tym przypadku mieć także do czynienia z rakiem. Jeżeli guzy znajdują się w obu nadnerczach, to zachodzi duże ryzyko, że są one związane z chłoniakiem.
Diagnostyka guzów nadnerczy
Podstawę diagnostyki guzów nadnerczy stanowią badania obrazowe. Najczęściej zmiany w nadnerczach są wykrywane podczas badania USG, którego wynik powinien zostać potwierdzony badaniem tomografii komputerowej z kontrastem lub rezonansu magnetycznego. Dzięki poszerzonej diagnostyce możliwa jest m.in. ocena stopnia złośliwości guza. Wyniki badań obrazowych pozwalają na szczegółową ocenę zmiany, która uwzględnia jej średnicę, kształt, obecność nacieków, krwawień i zwapnień, a także innych cech charakterystycznych dla danych typów złośliwych i łagodnych zmian nowotworowych.
Na etapie diagnostyki guzów nadnerczy wykonywane są także podstawowe i rozszerzone badania laboratoryjne, które pozwalają wykryć zwiększony poziom hormonów nadnerczy we krwi obwodowej, a także m.in. zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej.
Guzy nadnerczy – leczenie
W przypadku guzów w obrębie nadnerczy stosowane jest leczenie chirurgiczne, które bardzo często pozwala na całkowite wyleczenie. W przypadku guzów aktywnych hormonalnie niezbędne jest wcześniejsze przygotowanie pacjenta do operacji, które uwzględnia stosowanie odpowiednio dobranych do typu nowotworu oraz rodzaju wydzielanych hormonów farmaceutyków.
Zabieg chirurgiczny, który ma na celu usunięcie guza lub guzów nadnerczy, może być wykonany metodą laparoskopową lub metodą standardową. Wybór metody leczenia chirurgicznego uzależniony jest m.in. od stopnia złośliwości guza nadnerczy, a także ewentualnych problemów, które pojawią się na etapie przygotowywania do operacji. Może się zdarzyć, że w obrębie guza nadnercza dojdzie np. do krwawienia, co jest wskazaniem do natychmiastowego wykonania zabiegu chirurgicznego.
Podsumowanie
Nadnercza to narząd wydzielania wewnętrznego, który odpowiada za uwalnianie do krwi kilku bardzo ważnych hormonów. Zaliczamy do nich m.in. kortyzol, adrenalinę i noradrenalinę. W obrębie trójwarstwowej kory nadnerczy oraz znajdującego się pod nią rdzenia nadnerczy mogą utworzyć się różnego rodzaju zmiany o podłożu nowotworowym.
Guzy nadnerczy mogą być hormonalnie czynne. Aktywność hormonalna guzów jest diagnozowana w przypadku ¾ wszystkich zdiagnozowanych nowotworów złośliwych nadnerczy, jednak guzy hormonalnie czynne mogą również mieć charakter łagodny. Wraz ze wzrostem guza pojawiają się mało charakterystyczne objawy, które często mylnie brane są za objawy innych schorzeń. Jednym z często skłaniających do wizyty objawów zaawansowanego guza nadnerczy jest ból w jamie brzusznej, który promieniuje do kręgosłupa lędźwiowego.
Czytaj też:
Niewydolność nadnerczy – co to jest i u kogo występuje?