Wszy to jedne z pasożytów, które atakują człowieka. Bytuje ona na m.in. owłosionej skórze głowy, żywiąc się naszą krwią. Na wszawicę najbardziej narażone są dzieci, które uczęszczają do żłobków, przedszkoli i szkół. Wszami możemy zarazić się podczas bezpośredniego kontaktu z ich nosicielem np. podczas wakacyjnych wyjazdów zorganizowanych (kolonie, obozy), korzystając z obiektów noclegowych, komunikacji miejskiej i mieszkając w internatach oraz akademikach. Co ważne, wbrew obiegowej opinii, wszy nie zawsze związane są z brakiem higieny. Wystarczy krótkotrwały, ale bezpośredni kontakt z nosicielem tego pasożyta, aby zarazić się wszawicą.
Wszy towarzyszą człowiekowi niemal od zarania dziejów, stając się przyczyną uciążliwych dolegliwości oraz niosąc zagrożenie wybuchem epidemii wszawicy, bo pasożyty te nie tylko szybko przenoszą się z człowieka na człowieka, ale także w zastraszającym tempie się rozmnażają. Można zredukować ryzyko zarażenia się wszawicą, a także skutecznie ją leczyć, jednak w tym celu musimy nauczyć się rozpoznawać dorosłe wszy, ich jaja oraz larwy i odpowiednio postępować w momencie ich wykrycia.
Wszawica – co warto wiedzieć?
Do zarażenia wszawicą może dojść o każdej porze roku u osób w każdym wieku, jednak najczęściej wszy występują u dzieci. Zwykle wszawica pojawia się jesienią oraz w okresie wakacji i ferii zimowych, stając się jednym z problemów rodziców i opiekunów dzieci przebywających na koloniach, zimowiskach i obozach. Wszawica często pojawia się także w internatach i akademikach. Ze względu na szybkie rozprzestrzenianie się choroby, niezbędna jest odpowiednia profilaktyka. Wszawicy głowowej nie da się całkowicie uniknąć, bo wystarczy jedynie chwilowy kontakt z osobą zarażoną tą chorobą.
Ważne! W XXI wieku nie może mieć miejsca stygmatyzowanie osób zakażonych wszawicą, zwłaszcza dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym, bo nie zawsze obecność pasożytów świadczy o braku higieny osobistej i życiu w trudnych warunkach sanitarnych. W ponad 90% przypadków wszawicy głowowej mamy do czynienia z działaniem przypadku, który sprawia, że zaczynamy zmagać się z tą chorobą. Wszy występują na całym świecie; możemy się nimi zarazić na każdym kontynencie, przywożąc ze sobą do domu niezbyt miłą pamiątkę z wakacji. Pasożyty te bardzo lubią duże skupiska ludzkie, w których mogą bez problemu znaleźć nowego żywiciela.
Wszy ludzkie – co to jest?
Wszy ludzkie to niewielkie ektopasożyty, które mogą stać się przyczyną niemałych kłopotów. Wesz jest owadem wtórnie bezskrzydłym. Wyróżniamy kilkaset rodzajów wszy, które pasożytują na przedstawicielach różnych gatunków m.in. człowieku. Ludzką krwią żywi się wesz głowowa, wesz łonowa i wesz odzieżowa.
Cykl rozwojowy wszy trwa około 3-4 tygodnie; wszy ludzkie, które bytują na owłosionej skórze, nie są w stanie długo przetrwać bez żywiciela, dlatego dość łatwo możemy się ich pozbyć z naszego otoczenia, minimalizując ryzyko wtórnego zarażenia. Wesz ludzka to mały owad, którego długość ciała sięga od około 2 mm do około 4,5 mm. Samice wszy są większe od samców. Cykl życiowy wszy uwzględnia kilka stadiów rozwoju tego owada. Wesz żyje średnio niewiele ponad 30 dni, jednak samica od momentu osiągnięcia zdolności do rozmnażania może złożyć kilkaset jajeczek, z których wylęgają się kolejne osobniki.
Ludziom zagrażają nie tylko dwa rodzaje wszy, czyli wesz głowowa i wesz łonowa, które bytują na owłosionej skórze. W naszym najbliższym otoczeniu możemy spotkać również wszę odzieżową, która w przeciwieństwie do wszy głowowych i włosowych, nie bytuje na skórze człowieka. Żyje ona w odzieży, pościeli, materacach itp., a po zaspokojeniu głodu ludzką krwią, wraca do swojego miejsca bytowania. Wszy odzieżowe były niegdyś jednym z problemów osób kupujących odzież używaną, jednak obecne metody jej dezynfekcji pozwalają skutecznie pozbyć się tych pasożytów z ubrań, zanim trafią one do sklepu.
Wszy ludzkie nie tak łatwo dostrzec. Ich niewielkie rozmiary oraz zwinność dorosłych owadów mogą spowodować, że przeoczymy pierwsze objawy wszawicy. W momencie wykrycia wszawicy trzeba zacząć działać, aby ograniczyć ryzyko związane z bardzo szybkim rozmnażaniem się pasożytów. Leczenie powinno zostać zastosowane nie tylko u osoby zarażonej, ale także u osób, które miały z nią bliski kontakt m.in. wszystkich domowników.
Jak wyglądają wszy głowowe (Pediculus humanus capitis)?
Wszystkie wszy ludzkie nieco różnią się pod względem wyglądu. Różnice są zauważalne przede wszystkim w wielkości owadów oraz ich kolorze.
Wesz głowowa ma od 2 do nawet 4,5 mm długości. Wielkość pasożyta zależy od jego płci – samce są mniejsze od samic. Tego owada możemy poznać po znacznie dłuższym niż jego głowa grzbietowo-brzusznie spłaszczonym odwłoku. Głowa wszy ma trójkątny kształt; znajdują się na niej osadzone skośnie czułki. Wesz głowową można zobaczyć najczęściej koloru brunatnego lub jasnobrązowego. Może dostosowywać swoją barwę do otoczenia oraz stawać się ciemniejsza po spożyciu krwi. Dojrzała samica składa szarobiałe jaja, których wielkość porównywalna jest do wielkości ziarna sezamu. Są one przytwierdzone u nasady włosa specjalną wydzieliną. Jaja wszy głowowej to gnidy.
Cykl rozwojowy wszy rozpoczyna się w momencie złożenia jaj, z których po kilku dniach wylęgają się młode wszy, czyli larwy. Przechodzą one trzy fazy rozwojowe, zanim przeobrażą się w dorosłego osobnika. Dorosłe osobniki różnią się wielkością i kolorem – samice są koloru brązowego lub brunatnego i są większe od samców, które mają mniej intensywną barwę, co sprawia, że trudno je dostrzec na powierzchni skóry. Wszawica głowowa, szczególnie w przypadku małych dzieci, które mają bardzo delikatną skórę, wymaga odpowiedniego postępowania w celu szybkiego usunięcia pasożytów. Najwięcej wszy głowowych znajdziemy w okolicy skroni, za uszami i w okolicy potylicy. W miejscach ich żerowania dochodzi do powstawania stanu zapalnego, który jest częstą przyczyną nadkażeń wtórnych. U nasady włosów znajdują się gnidy, które trudno jest usunąć bez specjalnego grzebienia.
Jak wyglądają wszy łonowe (Pediculus pubis)?
Wszy łonowe, są mniejsze od wszy głowowych, dlatego jeszcze trudniej je dostrzec. Wesz łonowa żyje we włosach łonowych, jednak czasami może także zasiedlać doły pachowe. Wesz łonowa ma niewiele ponad 1 mm długości, a jej kolor przypomina kolor ludzkiej skóry. W porównaniu do wszy głowowej ma także bardziej okrągły kształt. Wszawica łonowa to jedna z chorób, którymi możemy zarazić się podczas przygodnych kontaktów seksualnych. Ślady bytowania wszy łonowej znajdziemy nie tylko w okolicy intymnej, ale także na podbrzuszu, wewnętrznych powierzchniach ud, na owłosionych rejonach klatki piersiowej oraz w zaroście twarzy.
Zdarza się, że do zakażeń wszawicą łonową dochodzi podczas kontaktu pośredniego, który może uwzględniać spanie w jednym łóżku, korzystanie z cudzych ręczników oraz noszenie tej samej odzieży.
Jak wyglądają wszy odzieżowe (Pediculus humanus corporis)?
Wszy odzieżowe są większe od wszy głowowych – osiągają długość do 4,5 mm. Od innych wszy ludzkich różnią się także miejscem bytowania – nie żyją na owłosionej skórze, ale w noszonej odzieży i np. pościeli. Ugryzienia wszy odzieżowej zwykle koncentrują się w owłosionych rejonach klatki piersiowej, na nogach, rękach, plecach i w innych partiach ciała. W przypadku wszawicy odzieżowej konieczne jest przestrzeganie specjalnego reżimu sanitarnego.
Objawy wszawicy
Objawy wszawicy głowowej, wszawicy łonowej i wszawicy odzieżowej są podobne. To przede wszystkim bardzo uporczywy świąd skóry, który pojawia się po ugryzieniu wszy, zaczerwienienie skóry, a także niewielkie grudki w miejscach ugryzień, które mogą wskazywać na wtórne nadkażenie bakteryjne. Objawem wszawicy jest także pojawienie się gnid. Jeżeli występują takie objawy, to koniecznie musimy rozpocząć leczenie wszawicy.
Leczenie wszawicy głowowej, łonowej i odzieżowej
W celu leczenia wszawicy możemy stosować apteczne preparaty lub domowe sposoby na wszy. Obecnie odchodzi się od metod stosowanych w leczeniu wszawicy kilka dekad temu np. nie jest zalecane wcieranie we włosy i skórę głowy nafty kosmetycznej, która może powodować podrażnienia. W aptece dostępne są środki na wszy w postaci m.in. szamponów, które pozwalają pozbyć się pasożytów w dość krótkim czasie, jednak kurację trzeba przeprowadzić u wszystkich domowników.
Do domowych sposobów na wszy zaliczamy m.in.:
- stosowanie olejku z drzewa herbacianego, olejku rozmarynowego lub olejku lawendowego,
- stosowanie maseczki z octu oraz majonezu,
- stosowanie octu jabłkowego,
- stosowanie ziołowych płukanek i wcierek.
W celu pozbycia się wszy możemy także zastosować olej silikonowy. Niezbędne jest zaopatrzenie się w specjalny grzebień, który pomaga usunąć wszy i gnidy z pasm włosów, a także posprzątanie mieszkania oraz wypranie np. pościeli i ręczników. W przypadku wszawicy łonowej stosowane są specjalne kremy i środki myjące. I w tym przypadku konieczne jest wyczesywanie gnid i wszy z owłosienia. Leczenie wszawicy odzieżowej uwzględnia stosowanie specjalnych środków myjących i dezynfekcję odzieży oraz np. pościeli, w której zalęgły się wszy. Zdezynfekować trzeba również inne tkaniny, z którymi osoba zarażona miała kontakt oraz pluszowe zabawki.
Czytaj też:
Co zjada człowieka? Poznaj 7 najczęściej występujących pasożytów ludzkich i zobacz ich zdjęciaCzytaj też:
Golenie głowy pomaga w walce z wszawicą – prawda czy mit?