Nadwaga może wpływać na ryzyko rozwoju wielu schorzeń, w tym otyłości, cukrzycy typu 2, nadciśnienia i problemów z układem krążenia. Nie każdy, kto ma nadwagę, ma problemy ze zdrowiem. Jednak naukowcy uważają, że chociaż nadliczbowe kilogramy mogą w danym momencie nie wpływać na zdrowie, niekontrolowanie wagi może prowadzić do problemów w przyszłości. Jak zatem poznać, ile powinno się ważyć i mieć wzrostu w danym wieku?
Wskaźnik masy ciała BMI
Wskaźnik masy ciała (BMI) jest powszechnie stosowanym wyznacznikiem. Mówi o tym, czy dana osoba ma odpowiednią masę ciała. Uwzględnia wagę osoby w stosunku do jej wzrostu. Poszczególne zakresy BMI mówią, że:
- BMI poniżej 18,5 oznacza, że dana osoba ma niedowagę.
- Idealne jest BMI między 18,5 a 24,9.
- BMI między 25 a 29,9 oznacza nadwagę.
- BMI powyżej 30 wskazuje na otyłość.
BMI to bardzo prosty pomiar, niepozbawiony różnych problemów. Chociaż bierze pod uwagę wzrost, nie bierze pod uwagę takich czynników, jak:
- pomiary talii lub bioder
- rozkład tłuszczu
- proporcja masy mięśniowej.
Te czynniki również mogą mieć wpływ na zdrowie. Sportowcy wyczynowi są zwykle bardzo sprawni i aktywni i mają niewielką ilość tkanki tłuszczowej. Mogą mimo to mieć wysokie BMI, ponieważ mają większą masę mięśniową, ale nie oznacza to, że mają nadwagę. BMI może również dać przybliżone wyobrażenie o tym, czy waga danej osoby jest prawidłowa, i jest przydatne do pomiaru trendów w badaniach populacyjnych. Jednak nie powinna to być jedyna miara oceny, czy waga jest właściwa, czy nie.
Stosunek obwodu talii do bioder (WHR)
Badania wykazały, że osoby, które mają więcej tkanki tłuszczowej w okolicy środkowej części ciała, są bardziej narażone na choroby układu krążenia i cukrzycę. Im większy obwód talii w stosunku do bioder, tym większe to ryzyko. Z tego powodu stosunek talii do bioder (WHR) jest przydatnym narzędziem do obliczania, czy dana osoba ma właściwą wagę i rozmiar.
Jak zmierzyć stosunek obwodu talii do bioder?
- Zmierz obwód talii w najwęższej części, zwykle tuż nad pępkiem.
- Podziel wynik przez pomiar wokół bioder w ich najszerszej części.
Jeśli talia danej osoby ma obwód 71 cm, a biodra 91 cm, podziel 71 na 91. To da 0,78.
Co to znaczy?
Wpływ WHR na ryzyko chorób układu krążenia jest inny w przypadku mężczyzn i kobiet, ponieważ mają one zwykle różne kształty ciała. Dowody sugerują, że WHR może wpływać na ryzyko chorób układu krążenia w następujący sposób:
U mężczyzn
- Poniżej 0,9: ryzyko problemów zdrowotnych z układem krążenia jest niskie.
- Od 0,9 do 0,99: ryzyko jest umiarkowane.
- Na poziomie 1,0 lub wyższym: ryzyko jest wysokie.
U kobiet
- Poniżej 0,8: ryzyko jest niskie.
- Od 0,8 do 0,89: ryzyko jest umiarkowane.
- Na poziomie 0,9 lub wyższym: ryzyko jest wysokie.
Jednak liczby te mogą się różnić m.in. w zależności od populacji, do której się odnoszą.
WHR może być lepszym predyktorem zawałów serca i innych zagrożeń dla zdrowia niż BMI, ponieważ BMI nie bierze pod uwagę rozmieszczenia tłuszczu. Badanie dokumentacji medycznej 1349 osób w 11 krajach, opublikowane w 2013 roku, wykazało, że osoby z wyższym wskaźnikiem WHR mają również większe ryzyko powikłań medycznych i chirurgicznych związanych z operacją jelita grubego. Jednak WHR nie uwzględnia dokładnie całkowitej zawartości tkanki tłuszczowej w organizmie lub stosunku mięśni do tłuszczu.
Stosunek talii do wzrostu
Stosunek talii do wzrostu (WtHR) to kolejne narzędzie, które może z wyższą skutecznością oszacować ryzyko chorób serca, cukrzycy i ogólne ryzyko śmierci niż BMI. Osoba, której obwód talii jest mniejszy niż połowa wzrostu, ma mniejsze ryzyko wielu zagrażających życiu powikłań zdrowotnych.
Aby obliczyć WtHR, należy podzielić obwód talii przez wzrost. Jeśli wynosi 0,5 lub mniej, najprawdopodobniej masz właściwą wagę. Obwód talii kobiety, która ma 163 cm wzrostu, powinien być mniejszy niż 81 cm. W przypadku mężczyzny o wzroście 183 cm, obwód pasa powinien być mniejszy niż 91 cm. Pomiary te dadzą WtHR nieco poniżej 0,5.
W badaniu z 2014 r. naukowcy doszli do wniosku, że WtHR był lepszym predyktorem śmiertelności niż BMI. Autorzy przytoczyli również wyniki innego badania obejmującego statystykę około 300 000 osób z różnych grup etnicznych, z którego wynika, że WHtR jest lepszy niż BMI jeśli chodzi o przewidywanie zawałów serca, udarów, cukrzycy i nadciśnienia. Sugeruje to, że WHtR może być użytecznym narzędziem przesiewowym.
Pomiary uwzględniające obwód talii mogą być dobrymi wskaźnikami zagrożeń dla zdrowia, ponieważ tłuszcz gromadzący się w okolicach środkowej części ciała może być szkodliwy dla serca, nerek i wątroby. Wskaźnik nie uwzględnia jednak obwodu bioder.
Procent tkanki tłuszczowej
Istnieje pewien zakres niezbędnego do życia tłuszczu. Odgrywa on rolę w wielu różnych funkcjach organizmu. W przypadku mężczyzn zdrowe jest posiadanie od 2 do 4 procent niezbędnego tłuszczu w składzie ciała. W przypadku kobiet liczba ta wynosi od 10 do 13 procent.
Najpopularniejszymi sposobami pomiaru procentowej zawartości tkanki tłuszczowej jest pomiar fałdów skórno-tłuszczowych, który wykorzystuje specjalne suwmiarki do ujęcia fałdu skóry.
Lekarz dokona pomiaru tkanki na udzie, brzuchu, klatce piersiowej (u mężczyzn) lub ramieniu (u kobiet). Techniki zapewniają dokładny odczyt w granicach około 3,5 procent.
Inne techniki to:
- hydrostatyczny pomiar tkanki tłuszczowej lub „ważenie pod wodą”
- densytometria powietrza, która mierzy wypieranie powietrza
- absorpcjometria promieniowania rentgenowskiego o podwójnej energii (DXA)
- analiza impedancji bioelektrycznej.
Żadna z nich nie może dać w 100 proc. dokładnego odczytu, ale pomiary są wystarczająco dokładne, by faktycznie dać dobry obraz sytuacji.
Czytaj też:
Otyłość to groźna choroba. Oto 5 mitów związanych z jej przebiegiemCzytaj też:
BMI: jak je obliczyć i czy jego wyniki są wiarygodne?