Przyprawy są częścią naszej diety od tysięcy lat – to jak druga natura: posypać chipsy pieprzem, popić imbirową herbatą i dodać chili do posiłków. Ale ostatnio niektóre przyprawy zostały nieoficjalnie wypromowane jako lecznicze pożywienie.
Hillary Clinton podobno jadła jedną papryczkę chili dziennie podczas kampanii, próbując odeprzeć choroby. Kurkuma, która była używana w Azji od tysiącleci, ostatnio trafiła do kawiarni na całym świecie w postaci „złotych latte” – a ostatnio też stała się viralem, gdyż podobno może „wzmocnić układ odpornościowy” i chronić cię przed zachorowaniem. Tymczasem pieprz cayenne wciąż nie odzyskał renomy od czasu „diety Beyoncé” z 2013 roku, która sugerowała spożywanie mikstury pieprzu cayenne, syropu klonowego, cytryny i wody, aby schudnąć.
Ale czy przyprawy naprawdę dodają korzyści zdrowotnych naszemu jedzeniu, czy też pomagają zapobiegać chorobom? I czy którakolwiek z nich może nam wyrządzić krzywdę?
Czytaj też:
Suplementacja diety w czasie epidemii wirusowych
Ostry trend
Jedną z najbardziej znanych i powszechnie stosowanych przypraw są papryczki chili. W wielu badaniach zbadano ich potencjalny wpływ na nasze zdrowie, ale odnotowano zarówno korzystne, jak i niekorzystne wyniki.
Kapsaicyna jest głównym składnikiem aktywnym chili. Kiedy jemy papryczki chilli, cząsteczki kapsaicyny oddziałują z receptorami temperatury w naszym ciele, wysyłając sygnały do mózgu, aby wywołać uczucie ciepła. Niektóre badania wskazują, że kapsaicyna może pomóc ci żyć dłużej.
W 2019 roku włoskie badanie wykazało, że ludzie, którzy spożywali jedzenie przyprawione papryczkami chili cztery razy w tygodniu, mieli mniejsze ryzyko śmierci w porównaniu z tymi, którzy nigdy nie jedli papryczek chili. Badacze kontrolowali czynniki związane ze stylem życia, w tym palenie, ćwiczenia i ogólną jakością diety. W 2015 r. naukowcy z Chin, którzy zbadali spożycie chili i zdrowie prawie 500 tys. chińskich dorosłych, stwierdzili, że jedzenie papryczek chili wiąże się z niższym ryzykiem śmierci. Ci, którzy spożywali pikantne potrawy prawie codziennie, mieli o 14% mniejsze ryzyko śmierci niż ci, którzy spożywali pikantne potrawy rzadziej niż raz w tygodniu.
Większe spożycie pikantnych potraw wiąże się z niższym ryzykiem śmiertelności, szczególnie zgonów z powodu raka, chorób serca i chorób układu oddechowego, o czym poinformował badacz Lu Qi, profesor żywienia na Harvardzie. Nie oznacza to jednak, że rozpoczęcie spożywania dużych ilości papryczek chili ochroni twoje zdrowie lub uchroni cię przed chorobami układu oddechowego w krótkim okresie.
Ważne jest, aby pamiętać, że badanie w Chinach śledziło ludzi przez średni czas wynoszący siedem lat. Więc nawet jeśli papryczki chilli miały ochronny wpływ na zdrowie uczestników, a nie na ludzi, którzy jedli papryczki chili, efekt prawdopodobnie narastał w miarę upływu czasu, nie w ciągu tygodni lub miesięcy.
Qi próbował oddzielić skutki spożywania chili od wszystkiego innego, kontrolując wiek, płeć, poziom wykształcenia, stan cywilny, dietę i czynniki stylu życia, w tym spożywanie alkoholu, palenie i aktywność fizyczną. Mówi, że niższe ryzyko chorób związanych z jedzeniem papryczek chilli może być częściowo spowodowane kapsaicyną. Stwierdzono, że niektóre składniki pikantnych potraw, takie jak kapsaicyna, poprawiają metabolizm, cholesterol we krwi i stany zapalne.
Wiele badań wykazało również, że kapsaicyna może zwiększać ilość energii, którą spalamy, i może zmniejszać apetyt. Zumin Shi, profesor nadzwyczajny na wydziale odżywiania ludzi na Uniwersytecie Katarskim, odkrył, że spożywanie chili wiąże się z niższym ryzykiem otyłości i jest korzystne dla ciśnienia krwi.
Ale po porównaniu funkcji poznawczych dorosłych Chińczyków z ich konsumpcją chili okazało się, że ludzie, którzy jedli więcej papryczek chilli, mieli gorszą funkcję poznawczą. Ten efekt był najsilniejszy w przypadku pamięci: spożycie chili powyżej 50 g dziennie wiązało się z prawie dwukrotnym ryzykiem zgłaszanego przez siebie pogorszenia pamięci. Warto jednak zauważyć, że dane zgłaszane przez siebie są powszechnie uważane za niewiarygodne.
Uczucie pieczenia, które towarzyszy jedzeniu papryczek chilli, od dawna fascynuje naukowców. Daje nam to również pewien wgląd w to, dlaczego papryczki chilli mogą być związane z pogorszeniem funkcji poznawczych: uczucie to jest wynikiem ewolucji roślin w celu ochrony przed chorobami i szkodnikami.
Ale te związki na ogół mają mniejszy wpływ na nas niż na owady. Odrobina toksyn może być dobra, na przykład kofeina, która przyspiesza nasz metabolizm, dzięki czemu czujemy się bardziej rozbudzeni. Jednak wiele z nich jest szkodliwa. Z drugiej strony, nawet jeśli związek w pewnej przyprawie może mieć korzystne działanie, zwykle nie spożywamy go wystarczająco dużo, aby coś zmienić.
Czytaj też:
Najlepsze przyprawy na poprawę zdrowia. Czy masz je w swojej kuchni?
Kurkumina „leczy”
Kolejną popularną przyprawą, która jest powszechnie uważana za mającą korzystny wpływ na ludzkie zdrowie, jest kurkuma. Jest to powszechnie przypisywane kurkuminie. Mała cząsteczka występująca w kurkumie, jest powszechnie stosowana w medycynie alternatywnej w leczeniu stanów zapalnych, stresu i wielu innych dolegliwości.
Liczne badania wykazały, że kurkumina ma działanie przeciwnowotworowe w laboratorium. Ale środowisko laboratoryjne różni się bardzo od ludzkiego ciała. Kurkumina ma słabą rozpuszczalność w wodzie, co oznacza, że organizm nie może jej właściwie wykorzystać z kurkumy, którą spożywamy.
Przyprawy w dziejach stosowano w celu zrównoważenia właściwości żywności. Ludzie myśleli, że jedzenie ma właściwości gorące, zimne, wilgotne i suche, i potrzebowali równowagi. Ryby uważano na przykład za zimne i mokre, podczas gdy przyprawy były gorące i suche.
Pomysł używania żywności jako leku oraz równoważenia właściwości takich jak ciepło i zimno lub mokro i sucho, to także główne założenia medycyny ajurwedyjskiej, która jest praktykowana w Indiach od tysięcy lat.
Naukowcy są w stanie wywierać wpływ na komórki hodowane w probówkach, dodając do nich związki i obserwując, co dzieje się z komórkami. Naukowcy odkryli jednak, że kurkumina jest „okropną” cząsteczką leku, ponieważ nie jest biologicznie dostępna, co oznacza, że ciało nie może z niej skorzystać po strawieniu. Nie jest łatwo wchłaniana przez jelito cienkie, a jej strukturę można modyfikować, gdy wiąże się z białkami w jelicie cienkim i grubym.
Kurkuma może mieć coś korzystnego, ale nie jest to kurkumina. Ponadto, jeśli kurkuma jest gotowana jako część posiłku, dodaje się ją wraz z innymi potrawami i podgrzewa, zmieniają się jej składniki chemiczne. Spożywanie dużej ilości kurkumy nie jest szkodliwe, ale naukowcy nie radzą jej używać w celach samoleczenia.
Czytaj też:
Kurkumina przyprawą życia? Nowe doniesienia badaczy