Skóra to największy narząd ludzkiego organizmu, w którego obrębie mogą rozwinąć się różne schorzenia. Zaliczamy do nich groźne choroby nowotworowe o charakterze złośliwym. Rak skóry może być zmianą pierwotną, która powstaje z komórek skóry, a także przerzutem z innych narządów i układów.
Przerzuty do skóry najczęściej powoduje rak piersi, rak prostaty, rak narządów rodnych, rak płuc, rak jelita grubego i rak pęcherza moczowego. Zmiany skórne towarzyszą również białaczkom. Przerzuty do skóry pojawiają się w okolicy chorego narządu, np. rak piersi powoduje zajęcie skóry w obrębie gruczołu piersiowego i klatki piersiowej, a rak narządów wewnętrznych jamy brzusznej, daje zmiany skórne np. w okolicy pępka i podbrzusza.
Dlaczego powstaje rak skóry?
Wyodrębniono wiele czynników, które powodują, że rozwijają się raki skóry. W przypadku nowotworu pierwotnego, który wywodzi się z komórek skóry, jest to przede wszystkim promieniowanie UV. Jest ono jednym z fizycznych czynników kancerogenezy, czyli procesu nowotworzenia. Nowotwory złośliwe skóry i związane z nimi objawy bywają bagatelizowane. Niektóre zmiany, powstające np. w obrębie skóry głowy, pleców i błon śluzowych jamy ustnej, mogą przez długi czas być przez chorych niezauważone, co pogarsza rokowania.
Przyczyną rozwoju choroby nowotworowej skóry mogą być także atakujące organizm wirusy np. wirusy brodawczaka ludzkiego (HPV). Wirus HPV przyczynia się do rozwoju raka m.in. w obrębie narządów płciowych i jamy ustnej. Proces nowotworzenia może być też wywołany np. mutagennym działaniem substancji chemicznych.
Objawy raka skóry
Rak skóry jest chorobą, która przez długi czas nie powoduje bólu i innych dolegliwości. Pierwszym objawem choroby może być niewielki guzek, znamię, odbarwienie skóry lub zmiana, która przypomina swoim wyglądem krostkę. Każda zmiana skórna, która utrzymuje się na skórze dłużej niż 2-3 tygodnie, powiększa się, przyrasta ku górze lub zmienia swój kolor, jest wskazaniem do wizyty u lekarza.
Co ważne – rak skóry często rozwija się w miejscu, które jest narażone na bezpośrednie działanie promieniowania UV, czyli m.in. na skórze twarzy, dekoltu, na kończynach górnych i na kończynach dolnych. Dlatego powinniśmy pamiętać o zabezpieczaniu skóry przed działaniem czynnika o silnym działaniu rakotwórczym, z którym mamy kontakt przez cały rok. Warto wiedzieć, że poparzenia skóry od słońca, a także częste opalanie na słońcu i w solarium znacząco zwiększają ryzyko rozwoju raka skóry.
Unikanie promieniowania UV pozwala chronić skórę przed tym czynnikiem rakotwórczym, jednak rak skóry może również rozwinąć się na skutek np. kontaktu z substancjami chemicznymi i oddziaływania czynników genetycznych. Zdarza się, że zmiany nowotworowe powstają w obrębie skóry, która przez długi czas jest podrażniana lub była np. poparzona. Co więcej, ryzyko rozwoju raka pierwotnego skóry i błon śluzowych oraz przerzutów do skóry zwiększa nadużywanie alkoholu i palenie papierosów.
Zanim rozwinie się rak skóry, mogą pojawić się objawy stanów przedrakowych, których leczenie pozwala uniknąć rozwoju nowotworu złośliwego. Do stanów przedrakowych zaliczamy m.in. rogowacenie białe, rogowacenie słoneczne i róg skórny.
Rodzaje raka skóry
Ważnym kryterium podziału raków skóry jest rodzaj komórek, z których one powstają. Nowotwór złośliwy może rozwinąć się z komórek różnych warstw skóry.
Każdy rak skóry daje nieco inne objawy oraz cechuje się odmienną złośliwością, jednak wszystkie choroby skóry o podłożu nowotworowym rozwijają się przede wszystkim u osób, które przez długi czas wystawiały skórę na bezpośrednie działanie promieniowania ultrafioletowego, a także miały kontakt z substancjami chemicznymi np. arsenem oraz nie stroniły od używek. W przypadku nadużywania alkoholu i nałogowego palenia papierosów zmiany nowotworowe najczęściej powstają w okolicy ust i nosa, a także w jamie ustnej. Niektóre nowotwory skóry mogą dawać przerzuty odległe, a także nawracać po usunięciu zmiany oraz leczeniu antynowotworowym.
Najczęściej diagnozowane nowotwory skóry to:
- rak podstawnokomórkowy skóry (carcinoma basocellulare),
- rak płaskonabłonkowy skóry (carcinoma planoepitheliale, rak kolczystokomórkowy skóry),
- czerniak złośliwy (melanoma malignum),
- mięsak Kaposiego,
- rak brodawkujący (carcinoma verrucosum),
- rak neuroendokrynny z komórek Merkla.
Rak podstawnokomórkowy skóry
Najczęściej występującym nowotworem skóry jest rak podstawnokomórkowy (carcinoma basocellulare) – jest on diagnozowany u około 70-75% pacjentów. Jest to zmiana małoinwazyjna, która rzadko rozprzestrzenia się w organizmie. Choć mamy w tym przypadku do czynienia z nowotworem złośliwym, to choroba ta stosunkowo rzadko jest bezpośrednią przyczyną zgonu – zgodnie ze statystykami – rak podstawnokomórkowy skóry powoduje zgon u około 3% chorych.
Rak podstawnokomórkowy wywodzi się z komórek warstwy podstawnej naskórka. Częściej rozwija się u osób z jasną karnacją i jest związany z ekspozycją skóry na promieniowanie UV i oparzeniami słonecznymi. Częstą przyczyną rozwoju raka podstawnokomórkowego jest również kontakt z substancjami chemicznymi; zmiana może rozwinąć się na podłożu blizn np. po oparzeniach i urazach mechanicznych skóry. Ten rak skóry zwykle rozwija się u osób w starszym wieku. Może charakteryzować się różnym stopniem złośliwości.
Objawy raka podstawnokomórkowego to m.in.: niegojąca się ranka lub guzek o perłowym kolorze. W postaci wrzodziejącej mamy do czynienia z agresywnym nowotworem, który nacieka okoliczne tkanki.
Rak płaskonabłonkowy skóry (rak kolczystokomórkowy skóry)
Rak kolczystokomórkowy skóry jest schorzeniem, którego wystąpienie często poprzedzają stany przedrakowe. Może rozwinąć się w miejscu powstania np. rogowacenia słonecznego (starczego) oraz rogu skórnego. Najczęściej diagnozowany jest u osób w średnim i podeszłym wieku. Ten nowotwór skóry cechuje się stosunkowo wysoką złośliwością i powoduje przerzuty, jednak rozpoznanie raka kolczystokomórkowego nie zdarza się często. Jeżeli zmiana utworzy się w obrębie stanu przednowotworowego, to najczęściej nie daje przerzutów. Nieco inaczej jest w przypadku raka kolczystokomórkowego skóry, który powstanie w obrębie blizn. Rak kolczystokomórkowy charakteryzuje się szybkim wzrostem oraz nacieka okoliczne tkanki.
Objawy raka kolczystokomórkowego na skórze to m.in.: niegojąca się zmiana powstała na zrogowaciałej lub łuszczącej się skórze, owrzodzenia, ranka lub guz bądź powiększający się naciek. Wykwity wywoływane przez raka kolczystokomórkowego często powstają na granicy skóry i błon śluzowych np. w okolicy warg.
Czerniak złośliwy
Czerniak to nowotwór złośliwy wywodzący się z komórek barwnikowych skóry. Najczęstszą przyczyną czerniaka jest promieniowanie UV. Ten nowotwór może również powstać m.in. pod płytką paznokcia i na błonie śluzowej. Czerniak złośliwy zaliczany jest do grupy nowotworów skóry, które naciekają okoliczne tkanki i powodują przerzuty odległe. Co ważne – rozwoju czerniaka w wielu przypadkach można skutecznie uniknąć, rezygnując z kąpieli słonecznych i wizyt w solarium.
Objawy czerniaka są dość charakterystyczne. Czerniak zwykle ma postać powiększającej się zmiany barwnikowej o nieregularnym kształcie, poszarpanych brzegach i niejednolitym kolorze. Czerniak złośliwy może mieć kolor brązowy, czarny, fioletowy oraz czerwony. Niekiedy rozwój czerniaka powoduje odbarwienie skóry lub zanik komórek barwnikowych w obrębie pieprzyka.
Mięsak Kaposiego
Mięsak Kaposiego to nowotwór wywodzący się z komórek wrzecionowatych oraz naczyń włosowatych. W przypadku tego nowotworu mamy do czynienia z wieloogniskowymi zmianami, które z czasem ulegają owrzodzeniu. Początkowo zmiany pojawiają się na stopach oraz podudziach, a następnie rozprzestrzeniają się na inne części ciała. Choroba powoduje powstawanie rozległych plam koloru sinego, które mogą być mylone z wylewami podskórnymi. Z czasem na powierzchni plam pojawiają się zgrubienia oraz niegojące się rany i owrzodzenia. Choroba atakuje nie tylko skórę, ale także narządy wewnętrzne.
Rak brodawkujący
Rak brodawkujący jest jednym z typów raka płaskonabłonkowego. Rozwija się nie tylko na skórze, ale także na narządach płciowych i w jamie ustnej. Jego rozwój związany jest z zakażeniem dwoma typami wirusa brodawczaka ludzkiego, czyli wirusem HPV6 i HPV11. Inną przyczyną rozwoju raka brodawkującego jest nałogowe palenie tytoniu – w tym przypadku rak rozwija się jedynie w obrębie jamy ustnej, a jego objawy może poprzedzać stan przedrakowy np. rogowacenie białe.
Wzrost raka brodawkującego może trwać długi czas. Objawem choroby jest pokryta masami rogowymi zmiana, która może przypominać narośl lub strup. Ten rodzaj nowotworu rzadko powoduje przerzuty.
Rak neuroendokrynny z komórek Merkla
Rak neuroendokrynny z komórek Merkla także związany jest z niekorzystnym oddziaływaniem na skórę promieniowania ultrafioletowego. Najczęściej powstaje w obrębie skóry głowy oraz na szyi, szybko daje przerzuty i może występować razem z innymi nowotworami np. narządów rozrodczych. W tym przypadku tworzy się guz o gładkiej powierzchni i czerwonym kolorze. Zmiana szybko rośnie, naciekając okoliczne tkanki i dając przerzuty odległe. Rak neuroendokrynny z komórek Merkla zaliczany jest do grupy rzadko diagnozowanych pierwotnych nowotworów skóry o agresywnym przebiegu.
W przypadku pierwotnego raka skóry komórki nowotworu najczęściej rozprzestrzeniają się w organizmie siecią naczyń limfatycznych, atakując m.in. węzły chłonne. Podobnie jest w przypadku przerzutów z innych narządów do skóry. Przerzuty do skóry, które wywołuje np. rak kości, rak płuc, rak sutka i inne nowotwory narządów wewnętrznych mają zwykle postać guzków lub powiększających się nacieków, którym mogą towarzyszyć związane z zastojem chłonki obrzęki m.in. kończyn. W obrębie przerzutów do skóry, przede wszystkim w tkance podskórnej i w skórze właściwej, obecne są anaplastyczne komórki nowotworu, z którego one powstały.
Czytaj też:
Biała chemia – skutki uboczne i wskazania. Czym różni się od innych rodzajów chemioterapii?Czytaj też:
Karcynogeneza krok po kroku, czyli jak powstają komórki nowotworowe. Poznaj przyczyny powstawania raka