Kobiece sprawy

Dużo się mówi o nowotworach piersi u kobiet, znacznie mniej o innych nowotworach ginekologicznych. Czy można im zapobiec albo wykryć je na tak wczesnym etapie, że możliwe będzie skuteczne leczenie?

Każda kobieta powinna raz w roku udać się na wizytę do ginekologa – nawet jeśli nie zauważa żadnych niepokojących objawów. Większość nowotworów rozwija się długo, bezobjawowo. Wczesne wykrycie zwiększa szansę na wyleczenie.

Jeszcze do niedawna pokazywano Polskę jako przykład kraju, w którym jest bardzo dużo przypadków raka szyjki macicy, znacznie więcej niż w innych krajach Europy. To się zmieniło?

Rzeczywiście, w ostatnich latach tych zachorowań jest mniej – z powodu upowszechnienia badań cytologicznych oraz szczepień przeciw wirusowi HPV. Jednak nadal co roku jest ok. 3,5 tys. nowych zachorowań. Rak szyjki macicy jest związany z przetrwałą infekcją wysoko onkogennymi typami brodawczaka ludzkiego, czyli HPV. Do dziś zidentyfikowano 18 wysoko onkogennych typów HPV; wszystkich typów poznano już ponad 200. Jeśli infekcja jest przetrwała, to najpierw rozwijają się stany przedrakowe, a po pięciu, a nawet 15 latach – rak szyjki macicy.

Skoro rozwija się tak długo, to można go wcześniej wykryć i wyleczyć?

Właśnie dlatego trzeba wykonywać badania cytologiczne, które wykrywają nieprawidłowości w szyjce macicy. Jeśli jest taka możliwość, to warto też sprawdzić obecność wirusów HPV. Pierwszą cytologię należy wykonać dwa lata po rozpoczęciu współżycia. Jeśli wynik jest dobry, to na kolejne badania wystarczy się zgłaszać co półtora roku, dwa lata. Oczywiście, jeżeli jest jakiekolwiek podejrzenie stanu przednowotworowego, to badanie trzeba wykonać wcześniej.

Szczepionka przeciw wirusowi HPV dobrze chroni przed nowotworem?

Szczepienia są najlepszą prewencją przeciw chorobom wirusowym. Z badań Amerykańskiej Akademii Pediatrii wynika, że chronią one w mniej więcej 98 proc. przed zachorowaniem na raka szyjki macicy, a niektóre badania mówią nawet o 100-procentowej ochronie. Szczepionki nie powodują dużego ryzyka poważnych działań niepożądanych. Najlepiej szczepić się przed rozpoczęciem współżycia, jednak można to również zrobić później. Dobrze jednak byłoby wykonać test sprawdzający obecność wirusów HPV.

Gdy niedawno zmarła z powodu raka jajnika Kora Jackowska, dużo się mówiło o tym nowotworze. Można mu zapobiec?

Konieczne są coroczne wizyty u ginekologa. Kobiety, u których w rodzinie zdarzały się zachorowania na nowotwór jajnika lub piersi, mogą być nosicielkami zmutowanych genów, w tym BRCA1 i BRCA2. Konieczne jest wykonanie badań genetycznych, które dla kobiet z grup ryzyka są bezpłatne w ramach NFZ. Aby się im poddać, należy mieć skierowanie do poradni genetycznej. Jeśli kobieta jest nosicielką zmutowanych genów, to po zrealizowaniu planów prokreacyjnych, warto rozważyć operację profilaktyczną, ponieważ ryzyko zachorowania jest wysokie. Dotychczas uważano, że warto profilaktycznie usunąć jajniki i jajowody. Podczas ostatniego zjazdu ASCO (American Society of Clinical Oncology) pojawiły się opracowania, że inną opcją może być usunięcie jajowodu, w którym rozpoczyna się rozwój nowotworu, wraz z drobną przylegającą częścią jajnika.

Najczęstszym nowotworem ginekologicznym jest rak endometrium. Jak się przed nim ustrzec?

Średni wiek rozwoju raka endometrium to 74 lata. Czynnikami ryzyka są m.in. otyłość, nadciśnienie, cukrzyca, tak więc ważne jest dbanie o styl życia. Panie nie powinny też zapominać o corocznych wizytach u ginekologa. To również konieczne w przypadku pojawienia się niepokojących objawów, jak krwawienia, plamienia, ucisk w jamie brzusznej.

Nowotwory ginekologiczne to tylko kobieca sprawa? Mężczyźni powinni przypominać kobietom o takich badaniach?

Układ partnerski sprawdza się wszędzie, także w zdrowiu. Jednak wiele kobiet jest samotnych: one też powinny dbać o zdrowie.