Nie daj się bólowi

Nie daj się bólowi

Mężczyzna z bólem pleców
Mężczyzna z bólem pleców Źródło: Fotolia / staras
Czym jest ból, jak stosować leki przeciwbólowe i dlaczego lepiej nie dobierać ich na własną rękę, tłumaczy dr. n. med. Jarosław Woroń z Zakładu Farmakologii Klinicznej Katedry Farmakologii CM UJ Kraków i Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie.

Skąd właściwie bierze się ból?

Ból jest piątym parametrem życiowym – po tętnie, temperaturze ciała, oddechu oraz ciśnieniu krwi – jak również nieprzyjemnym doznaniem czuciowym i emocjonalnym, które pojawia się w związku z szeroko rozumianym uszkodzeniem tkanek.

Każdy ból leczy się inaczej?

Tak, nie ma jednego leku na ból. Leczenie bólu zawsze wymaga indywidualizacji.

Często sami sięgamy po środki przeciwbólowe, nadużywając ich. Czy ból można leczyć samodzielnie?

Jeśli jest to ból ostry: boli nas głowa, ząb, kobieta ma zespół bolesnego miesiączkowania, to oczywiście można sięgnąć po leki bez recepty. Ważne jest jednak to, żeby dobrze dobrać lek. Powinien być dopasowany do konkretnego rodzaju bólu, by nie tylko go niwelował, lecz także nie generował ryzyka działań niepożądanych. Natomiast jeśli chodzi o ból towarzyszący przewlekłym chorobom, to nie powinno się go leczyć samemu. Lek trzeba odpowiednio dopasować. Często konieczna jest terapia kilkoma środkami, kojarzonymi w mądry sposób tak, by wzmacniały swoje działanie. Dzięki temu można uzyskać lepszy efekt przy zastosowaniu mniejszych dawek.

Uważa się, że najbezpieczniejszymi lekami przeciwbólowymi są środki zawierające paracetamol. Czy rzeczywiście zawsze tak jest?

Nie. Paracetamol nie jest skuteczny w leczeniu bólu spowodowanego stanem zapalnym oraz bólu zlokalizowanego w jamie brzusznej. W takich przypadkach przynoszą efekt leki zawierające niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), a także metamizol, który wykazuje również działanie rozkurczowe. Niesteroidowe leki przeciwzapalne mają działanie przeciwbólowe, przeciwzapalne oraz przeciwgorączkowe. Możemy również zastosować preparaty złożone, zawierające paracetamol wraz z ibuprofenem. To połączenie jest niezwykle skuteczne w bólach zlokalizowanych w narządzie ruchu, bólach głowy, zęba, w leczeniu gorączki. Z kolei kobiety z zespołem bolesnego miesiączkowania nie powinny stosować paracetamolu jako pojedynczego leku, gdyż jest nieskuteczny, ale jak najbardziej mogą go stosować w połączeniu z ibuprofenem.

Czy można więc tak prosto powiedzieć: w przypadku bólu głowy warto zastosować taki lek, zaś w przypadku bólów brzucha – inny?

Nie, ale możemy powiedzieć ogólniej: ból zęba jest związany ze stanem zapalnym, a więc pomocne będą niesteroidowe leki przeciwzapalne, które możemy połączyć z paracetamolem czy metamizolem. Natomiast w przypadku bólu głowy sprawa nie jest prosta, ponieważ są różne rodzaje bólów głowy – mają różne objawy, czas narastania, występuje aura lub jej nie ma. To cechy, na których podstawie powinno się dobierać lek. Tylko wtedy będzie on skuteczny i bezpieczny. To powinna być terapia szyta na miarę. Na przykład w przypadku bólu głowy związanego z zapaleniem oprócz paracetamolu i ibuprofenu często stosuje się lek zawierający skojarzony kwas acetylosalicylowy i etenzamid z kofeiną, która w istotny sposób nasila skuteczność leków przeciwbólowych i przyspiesza ich działanie. Z kolei w bólach kolkowych, zlokalizowanych w drogach moczowych, przewodzie pokarmowym, można stosować metamizol, który ma działanie przeciwbólowe oraz rozkurczowe, czyli działa spazmolitycznie. Ma też silne działanie przeciwgorączkowe. Przy wysokiej gorączce bardzo dobrym skojarzeniem jest połączenie metamizolu z NLPZ, ponieważ leki te mają różne mechanizmy działania. Dzięki temu zwiększa się efekt przeciwbólowy i przeciwgorączkowy.

Czyli przy gorączce nie wystarczy paracetamol lub ibuprofen?

Jeśli gorączka jest niewielka, stosuje się paracetamol lub ibuprofen albo połączenie tych leków. Jednak gdy jest wysoka, zaleca się stosowanie metamizolu, który wykazuje najsilniejsze działanie przeciwgorączkowe wśród leków dostępnych bez recepty. Oczywiście te leki można stosować tylko krótkotrwale w leczeniu gorączki towarzyszącej infekcjom wirusowym lub bakteryjnym. Co ważne: nie należy wybierać leków samemu, trzeba iść do lekarza lub zapytać w aptece farmaceutę, bo musimy wziąć pod uwagę nie tylko sam ból, ale też choroby współistniejące – stosowane leki mogą niekorzystnie wpływać na ich przebieg.

Leki przeciwbólowe mogą wchodzić w interakcje z przyjmowanymi suplementami i lekami. Na co trzeba szczególnie uważać?

Kiedy pacjent przyjmuje niesteroidowe leki przeciwzapalne, powinien odstawić preparaty zawierające wyciągi z miłorzębu japońskiego czy żeń-szenia, gdyż wzrasta ryzyko występowania krwawień. Paracetamol jest z kolei przeciwwskazany u chorych, którzy przyjmują leki przeciwzakrzepowe, takie jak warfaryna. Takie skojarzenie zwiększa ryzyko krwawień. Kobiety, które stosują doustną hormonalną antykoncepcję, powinny pamiętać, że składniki zawarte w tabletkach przyspieszają wydalanie paracetamolu. Interakcji jest wiele. Osoby, które cierpią na przewlekłe schorzenia i przyjmują jakiekolwiek leki, powinny być szczególnie ostrożne w zakresie samoleczenia. Powikłania mogą być groźne nawet dla życia. W takiej sytuacji konieczne jest zasięgnięcie porady lekarza lub farmaceuty, a nie leczenie się samemu. Często myśli się: „To tylko lek przeciwbólowy, wezmę i przestanie mnie boleć”. Tak nie można myśleć, zwłaszcza w przypadku osób, które mają inne schorzenia i je leczą. Jeśli chcemy kupić spodnie, to je mierzymy. Tak samo jeśli idzie się do apteki i nie ma się recepty od lekarza, to powinno się ten lek „przymierzyć” i powiedzieć o wszystkim, co może mieć wpływ na jego działanie. Jeśli nie będzie dopasowany do naszych potrzeb, to może nie być skuteczny, a poza tym pojawią się działania niepożądane.

Bóle towarzyszą też chorobie nowotworowej – a nie zawsze jeszcze są one leczone.

Ponad 90 proc. osób, które mają ból towarzyszący chorobie nowotworowej, można skutecznie pomóc. Niestety, w Polsce nadal pacjenci – a zwłaszcza ich rodziny – bardzo obawiają się takich leków jak morfina, fentanyl czy inne opioidy. Nie każdy rodzaj bólu w nowotworach będzie leczony tym samym lekiem – musi on być odpowiednio dobrany. Ważne są takie kwestie jak: gdzie boli, jaki jest mechanizm bólu i na ile boli (czyli jakie jest natężenie bólu). Standardy leczenia w Polsce osób z chorobą nowotworową zostały opublikowane w 2017 r.

Każdy pacjent ma prawo do leczenia bólu. Czy jednak zawsze ból jest w Polsce właściwie leczony?

To podstawowe prawo człowieka. Ból jest jednym z najsilniejszych nieprzyjemnych bodźców, które wywołują strach, lęk, bezsenność. Nie ma wątpliwości, że trzeba go leczyć. Na pewno w Polsce jest poprawa, jednak wiele jeszcze trzeba zmienić. Nadal u wielu pacjentów, szczególnie starszych, ból nie jest skutecznie leczony.

Wciąż duża liczba pacjentów, zwłaszcza w starszym wieku, boi się leczenia bólu i uzależnienia od leczenia.

Opioidy są jednymi z najbezpieczniejszych leków, ponieważ wytwarzają się one w naszym organizmie, który produkuje ich tylko tyle, ile potrzebuje. Nie trzeba obawiać się uzależnienia od opioidów, jeśli te leki są prawidłowo stosowane. Problem zaczyna się wtedy, gdy podaje się dawki „na oko”, dużo większe, niż to jest konieczne. Nie można jednak nie stosować opioidów tylko dlatego, że jednym z działań niepożądanych może być uzależnienie. Jeśli prowadzi się terapię w prawidłowy sposób, to ryzyko uzależnienia jest marginalne. Nikt nie zabrania jazdy samochodem tylko dlatego, że jadąc samochodem można spowodować wypadek. Podobnie nie można zabraniać stosowania opioidów tylko dlatego, że ich nieprawidłowe przyjmowanie może prowadzić do uzależnienia.

Niektórzy chorzy uważają, że dadzą radę znieść ból, a najważniejsze jest leczenie właściwej choroby.

To złe podejście. Ból ma za zadanie tylko jedno: poinformować nas, że w naszym organizmie dzieje się coś złego. Jeśli już o tym wiemy, a on nadal trwa, to nic dobrego nie przynosi. Wręcz przeciwnie: konsekwencją nieleczenia bólu może być uszkodzenie neuronów, a w efekcie – nasilenie bólu. Tworzy się błędne koło: nieleczony ból zwiększa ból.

W przypadku bólu przewlekłego, szczególnie u pacjenta z chorobą nowotworową, często pojawiają się bóle przebijające. Jak im zapobiec? Podawać leki, zanim wystąpi ból?

Zawsze podanie leku powinno wyprzedzać ból. Powinno się więc systematycznie podawać leki w bólu podstawowym. Jednak w różnych porach dnia może on być różnie odczuwalny. Zaostrzenia mogą wynikać z rozmaitych przyczyn, także z powodu zmian stężeń leków czy chociażby wykonywania czynności pielęgnacyjnych oraz w przypadku występowania np. kaszlu. Bóle przebijające to krótkie epizody bólowe – zwykle trwają do 30 minut, czasem dłużej, a ich natężenie może narastać w ciągu trzech-pięciu minut. Jeśli znamy przyczynę wywoływania epizodu bólowego, to możemy temu zapobiegać, podając odpowiednio wcześniej lek przeciwbólowy – np. przed zmianą opatrunku czy kąpielą chorego.

Niewłaściwe przyjmowanie środków przeciwbólowych jest jedną z częstszych przyczyn pobytu w szpitalu. Jak do tego dochodzi?

Niestety, pacjenci często leczą się sami. Zdarza się, że przyjmują leki przeciwbólowe, ale nie daje to efektu. Próbują więc sobie to leczenie poprawić...

Dodając kolejny lek…

Tak, jednak często doprowadza to do sytuacji, kiedy zamiast być lepiej, jest gorzej. Albo pojawiają się powikłania, np. krwawienie z przewodu pokarmowego, uszkodzenie nerek, wątroby. Polekowe powikłania znajdują się w pierwszej dziesiątce przyczyn zgonów.

Najważniejsze jest, by samemu nie leczyć bólu?

Samodzielnie można leczyć ból incydentalny: wypadła mi plomba, boli mnie ząb, a z dentystą umówiłem się jutro – biorę lek. Jeśli jednak boli mnie głowa i mój stan nie poprawia się po zastosowaniu leku, to trzeba się zastanowić, czy nie dzieje się coś złego. Konieczne jest skontaktowanie się z lekarzem. W przypadku zespołu bolesnego miesiączkowania, jak wspomniałem, można wziąć lek z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Jeśli jednak ból brzucha jest bardzo silny, zmienia się jego charakter, często się powtarza, to trzeba zdiagnozować przyczynę, a nie przyjmować kolejne leki.

Wywiad został opublikowany w 48/2018 wydaniu tygodnika Wprost.

Archiwalne wydania tygodnika Wprost dostępne są w specjalnej ofercie WPROST PREMIUM oraz we wszystkich e-kioskach i w aplikacjach mobilnych App StoreGoogle Play.

Rozmawiała:

Spis treści tygodnika Wprost nr 48/2018 (1863)

  • Więcej nas łączy, niż dzieli25 lis 2018, 20:00Mamy być traktowani jak Żydzi przez Goebbelsa – to porównanie, którego wicepremier Piotr Gliński użył podczas rozmowy ze mną, opublikowanej tydzień temu we „Wprost”, obiegło Polskę i świat. Kończyło ono dłuższy wywód i odnosiło się do komunikacji,...3
  • Diagnoza i co dalej25 lis 2018, 20:00Z dr n. med. Mariolą Kosowicz, psychoonkologiem, terapeutą systemowym z Centrum Onkologii, rozmawia Katarzyna Pinkosz5
  • Niedyskrecje parlamentarne25 lis 2018, 20:00WŁODZIMIERZ CZARZASTY, WCHODZĄC DO SEJMU, wzbudził nieskrywaną radość wśród pracowników straży marszałkowskiej. „Pan na jednorazowej przepustce?” – pytał ze śmiechem strażnik. „Za rok się to zmieni. Będzie inna” – odparł Czarzasty. Widać w szefie...6
  • Obraz tygodnia25 lis 2018, 20:0088 mln zł dotacji otrzyma od Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego Polska Stacja Antarktyczna im. Henryka Arctowskiego. Minister Gowin z dumą obwieścił, że to największa dotacja dla badań polarnych od 40 lat. W kraju robi się gorąco,...9
  • Info radar25 lis 2018, 20:00Podlaska wolta radnych PiS POTWIERDZIŁY SIĘ INFORMACJE „WPROST” na temat możliwego rozpadu klubu PiS na Podlasiu. Choć w tym sejmiku partia Kaczyńskiego ma samodzielną większość, to przewodniczącym sejmiku został kandydat Koalicji Obywatelskiej...10
  • Kłopotliwa komisja śledcza25 lis 2018, 20:00AFERA KNF TO WYSOKOOKTANOWE PALIWO DLA OPOZYCJI, KTÓRA ZŁOŻYŁA JUŻ WNIOSEK o powołanie komisji śledczej. PiS zapowiedziało, że na komisję się nie zgodzi. Ma większość, która bez problemu wniosek Platformy odrzuci. Nie znaczy to, że nie ma kłopotu....11
  • O żabach w wojennych barwach25 lis 2018, 20:00lewo JESTEŚMY ŚWIADKAMI NIESŁYCHANEGO, LECZ CYKLICZNEGO WYDARZENIA. Wilk staje się owieczką, która połyka żaby. Trudno powiedzieć, kto się na to jeszcze nabiera, ale – tak jak w cyrku – pewno wielu. PiS staje się partią rozsądną i proeuropejską....12
  • Dzisiejsza polityka to już nie mój świat25 lis 2018, 20:00Istnieje potrzeba, by na wybory europejskie powstała wielka koalicja europejska – od PO przez Nowoczesną, PSL i SLD aż do takich partii jak Razem – apeluje Aleksander Kwaśniewski, prezydent RP w latach 1995-2005.14
  • Nierdzewny druh prezesa25 lis 2018, 20:00Do polityki trafił przez okno teściów na pl. Konstytucji. Potem Adam Glapiński zawsze wolał być w cieniu, ale afera KNF skierowała reflektory na prezesa NBP i jego świtę.20
  • Brytania na mieliźnie25 lis 2018, 20:00Aż przykro patrzeć na skalę upokorzeń, przez które przechodzi teraz Wielka Brytania. I aż trudno pojąć, że na takie upokorzenia mogło zostać wydane mocarstwo nuklearne będące piątą gospodarką świata. A wszystko za sprawą bezwzględnego dyktatu...25
  • Platforma będzie się smażyć w piekle25 lis 2018, 20:00Nowelizacja ustawy o sądownictwie to dowód, że propaganda opozycji, jakobyśmy chcieli polexitu, była totalnie nieprawdziwa – mówi Adam Bielan, wicemarszałek Senatu z PiS.26
  • Wojna w obozie władzy25 lis 2018, 20:00Afera KNF skłóciła wszystkich ze wszystkimi w obozie Zjednoczonej Prawicy. Ale nie oznacza to ani wcześniejszych wyborów, ani lawinowych dymisji.30
  • Nowe polskie elity25 lis 2018, 20:00O to, by naród nie był za mądry, zadbały wszystkie poprzednie ekipy – od Unii Demokratycznej przez SLD, AWS, PSL po PO. „Tylko 2 proc. uczniów w ostatnim roku nauki potrafi bezbłędnie zinterpretować tekst i logicznie to uzasadnić” – donosiła...33
  • Rysy na rzeczniku25 lis 2018, 20:00PiS wprowadził partyjną dyscyplinę, by Mikołaj Pawlak został rzecznikiem praw dziecka. Obok tego, że nie spełnia wymogów formalnych, wytyka mu się wypowiedzi o podłożu rasistowskim.34
  • Polska polityka jest najnudniejsza25 lis 2018, 20:00Trudno uwierzyć, że osoba, która odpowiadała za finanse 40-milionowego kraju, mogła dać się tak nabrać Obserwowanie polskiej polityki staje się nudnym i przewidywalnym zajęciem. Dokładnie wiadomo, kto co powie, zanim nawet otworzy usta. Radny...37
  • Ranking 50 najbardziej wpływowych Polek i Polaków25 lis 2018, 20:00Pierwsze miejsce Jarosław Kaczyński, potem długo, długo nic. Następnie – niemal łeb w łeb – premier Mateusz Morawiecki i przewodniczący Rady Europejskiej Donald Tusk. Tuż za podium Wojciech Smarzowski.39
  • Zbudowałem pancerz25 lis 2018, 20:00Mówi się, że piłka nożna to czysta fizyka, kopnięcie piłki w kierunku bramki przeciwnika i tyle. Ale wszystko to, co dzieje się wokół piłki – ta presja, smutek po porażce, radość po zwycięstwie – o tym się nie mówi. A musisz z tym wszystkim radzić...56
  • Leczenie strachów zabobonem25 lis 2018, 20:00Nadchodzące andrzejki przypomną nam, że wciąż wierzymy w stare ludowe przesądy, oprócz nich stosujemy też nowe modne rytuały. Tak uśmierzamy lęki.62
  • Jak zarobić na US Army25 lis 2018, 20:00Setki milionów dolarów w kontraktach. Amerykańskie wojsko wydaje w Polsce na potęgę. Tyle że Polacy o te pieniądze nawet się nie starają.66
  • Hossa Bessa25 lis 2018, 20:00Ile wydamy na święta? zł, czyli o 6 proc. więcej 1168 niż w ubiegłym roku, zamierzają średnio przeznaczyć Polacy na tegoroczne święta – wynika z badania firmy konsultingowej Deloitte. W tym roku Polacy wydadzą więcej na prezenty niż na żywność....70
  • Inwestycje w komfort podróżowania25 lis 2018, 20:00PKP Intercity realizuje największy program inwestycyjny w swojej historii, wart ok. 7 mld zł. W efekcie pasażerowie wkrótce będą mogli korzystać z jeszcze wygodniejszych pociągów.71
  • Kolej na pasażera25 lis 2018, 20:00– Nowe dworce, tory, lokomotywy, wagony – inwestycje na kolei pędzą pełną parą. Nikt już nie pyta, czy wydamy na ten cel wszystkie środki unijne. Plany są tak ambitne, że powstaje pytanie, czy wystarczy na nie pieniędzy. O tym debatowali prezesi...72
  • Bohaterowie są zmęczeni25 lis 2018, 20:00Od brexitu po wojny celne z USA i spory w strefie euro przywódcy UE miotają się, próbując zapanować nad kolejnymi kryzysami. Zadania nie ułatwia im słabnące poparcie wyborców we własnych krajach.74
  • Know How25 lis 2018, 20:00Pompeje pełne odkryć Archeolodzy odnaleźli w Pompejach fresk erotyczny. Przedstawia on scenę aktu miłosnego Ledy, żony spartańskiego króla Tyndareosa, z Zeusem, który przybrał postać łabędzia. Według starogreckiej mitologii Leda zauroczyła swoim...78
  • Nie daj się bólowi25 lis 2018, 20:00Czym jest ból, jak stosować leki przeciwbólowe i dlaczego lepiej nie dobierać ich na własną rękę, tłumaczy dr. n. med. Jarosław Woroń z Zakładu Farmakologii Klinicznej Katedry Farmakologii CM UJ Kraków i Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie.81
  • Czy nowe to zawsze przełomowe?25 lis 2018, 20:00Coraz więcej chorób, do niedawna nieuleczalnych, dziś można wyleczyć lub tak prowadzić ich terapię, żeby pacjent żył wiele lat. Poprawiają się wyniki leczenia, ale wiele jest jeszcze do zrobienia.86
  • Nowe leki, nowe cele25 lis 2018, 20:00Celem leczenia cukrzycy dziś nie jest już obniżenie poziomu cukru we krwi, tylko zapobieganie powikłaniom i wydłużenie życia. Dzięki nowoczesnym terapiom jest to możliwe.88
  • Życie z cegiełek25 lis 2018, 20:00W krajach, gdzie dostęp do nowych technologii medycznych jest największy, szpiczak staje się chorobą przewlekłą – mówi dr hab. Dominik Dytfeld z Katedry i Kliniki Hematologii i Transplantacji Szpiku w Poznaniu.90
  • Edukacja i nowe technologie25 lis 2018, 20:00Medycyna rozwija się w zawrotnym tempie – niemal codziennie pojawiają się nowe sposoby leczenia, operowania, żywienia. Po to, żeby nowe terapie skutecznie wdrożyć, konieczne są nowatorskie metody szkolenia – zarówno lekarzy, pielęgniarek, jak i...92
  • Operacje z asystą robota25 lis 2018, 20:00Prostatektomia radykalna przeprowadzona w asyście robota da Vinci umożliwia operowanym mężczyznom normalne funkcjonowanie – mówi dr Paweł Salwa, urolog z warszawskiego szpitala Medicover, ekspert urologii robotycznej.94
  • Dieta antynowotworowa istnieje25 lis 2018, 20:00Nasza dieta ma ogromny wpływ na to, czy w naszym organizmie rozwinie się nowotwór. Istnieje całe mnóstwo pokarmów, które zmniejszają ryzyko zachorowania na raka.96
  • Suplementy diety pomocne w zapobieganiu nowotworom25 lis 2018, 20:00Zdrowe odżywianie jest jednym z wiodących czynników, zmniejszających ryzyko zachorowania na raka. Warto wiedzieć, że niektóre suplementy diety również mogą okazać się pomocne.96
  • Gdybanie na ekranie25 lis 2018, 20:00Choć pierwsza polska produkcja dla Netflixa – „1983” – to serial nie do końca udany, i tak warto go zobaczyć. Pokazuje bowiem, jak wyglądałaby Polska, gdyby komunizm nie upadł.106
  • Kamera albo wolność25 lis 2018, 20:00Wchodzące na nasze ekrany „Trzy twarze” są czwartym filmem, który Jafar Panahi nakręcił w Iranie... nielegalnie.110
  • Wydarzenie25 lis 2018, 20:00Warszawska kreska „Ślepnąc od świateł”, reż. Krzysztof Skonieczny, HBO/HBO GO Sztywniutko – ten zwrot, pewnie już na stałe, wprowadza do slangu Krzysztof Skonieczny ekranizacją powieści Jakuba Żulczyka „Ślepnąc od świateł”. Jak wszystkie...112
  • Film25 lis 2018, 20:00Okowy tradycji „Sofia”, reż Meryem Benm’Barek-Aloisi, BestFilm Podlegają karze więzienia od jednego miesiąca do roku wszystkie osoby płci odmiennej, które, nie będąc związane ślubem, utrzymują ze sobą relacje seksualne”. To prawdziwy paragraf...113
  • Myzuka25 lis 2018, 20:00Tańcząca na wzgórzach Gdy zadebiutowała przebojem „Wuthering Heights” i płytą „The Kick Inside”, krytycy i słuchacze byli zgodni, że oto pojawił się ogromny talent – nie tylko wokalny, ale też kompozytorski. Wszyscy byli równocześnie przekonani,...114
  • Książka25 lis 2018, 20:00Ucieczka Don DeLillo, „Great Jones Street”, Noir sur Blanc DeLillo od wielu lat uchodzi za jednego z najwybitniejszych amerykańskich pisarzy. W tej ocenie jest nieco przesady – to świetny rzemieślnik i tyle, ale amerykańskich czytelników porywa...115
  • Kalejdoskop25 lis 2018, 20:00Wystylizowany chaos Stojąc kilka metrów od zdjęcia, widzimy doskonałą fotografię petrochemii i dopiero, gdy podchodzimy do dzieła bliżej, dostrzegamy, że jej kominy i zbiorniki zbudowane są z puszek i dezodorantów. Bo LaChapelle to mistrz mylenia...116
  • Kulturalna trzynastka25 lis 2018, 20:00Michał Olszański DZIENNIKARZ RADIOWY I TELEWIZYJNY118
  • Odruchy stadne25 lis 2018, 20:00Lada chwila podpici mikołaje opanują miasto. Ciemno będzie już o 15, a całe centrum zostanie szczelnie zakorkowane jak butelka z niebezpiecznym dżinem. Ludzi będzie jakby więcej, wszędzie tłumy, kolejki, ścisk, zero pustych stolików w kawiarniach...119
  • Jak właściwe dobrać wino do potrawy25 lis 2018, 20:00Radzą Anna Starmach i Bogumiła Wiśniewska120
  • Zrób sobie…Glińskiego25 lis 2018, 20:00Wicepremier Piotr Gliński otwiera Muzeum Prześladowań Piotra Glińskiego.122