Ospa prawdziwa – jak udało się z nią wygrać?

Pierwsze wzmianki o chorobie, której objawy przypominały objawy ospy prawdziwej, pochodzą z 400 roku naszej ery. Jeden z pierwszych opisów choroby odnaleziony został w indyjskich manuskryptach, jednak udokumentowanie historycznie epidemie ospy prawdziwej miały miejsce w latach 1520-1522. Choroba ta przyczyniła się m.in. do upadku imperium Inków.

Krótka historia ospy prawdziwej

Ospa prawdziwa to jedna z wielu niebezpiecznych chorób, które zapisały się na czarnych kartach historii ludzkości. Ospa prawdziwa i jej kolejne epidemie spowodowały śmierć milionów ludzi i doprowadziły m.in. do upadku starożytnych cywilizacji Inków oraz Azteków. Szacuje się, że z powodu epidemii ospy prawdziwej (czarnej ospy) w XVI wieku zmarło ponad 75% populacji Meksyku. Epidemie ospy nie oszczędziły też ziemi Irokezów i innych terenów Ameryki Północnej, gdzie m.in. w Bostonie w ciągu 60 lat wybuchło aż 6 epidemii ospy. Kolejne epidemie ospy prawdziwej wybuchły w XVIII wieku w Europie, powodując śmierć ponad 60 milionów ludzi.

Na terenie Polski ostatnia epidemia ospy prawdziwej miała miejsce we Wrocławiu w 1963 roku, a pacjentem „zero” okazała się osoba, która przebywała na terenie Indii. Od 1977 roku nie stwierdzono już żadnych nowych, naturalnych przypadków ospy prawdziwej. Niestety, w 1978 roku wirus wydostał się z laboratorium w Wielkiej Brytanii, co stało się przyczyną decyzji o zniszczeniu niemal wszystkich próbek wirusa, które były badane w laboratoriach w różnych zakątkach świata. Zgodnie z oficjalnymi informacjami obecnie wirus ospy prawdziwej jest przechowywany w dwóch pilnie strzeżonych laboratoriach.

Co to jest ospa prawdziwa?

Ospa prawdziwa to choroba wirusowa, która może cechować się różnym przebiegiem. Ma to związek z dwoma rodzajami wirusa, które atakują organizm, zasiedlając węzły chłonne oraz m.in. szpik kostny i śledzionę. Wirus Variola minor wywołuje tzw. małą ospę o lżejszym przebiegu; znacznie groźniejszy jest wirus Variola maior, który odpowiada za rozwój tzw. ospy wielkiej.

Charakterystycznym objawem ospy prawdziwej, oprócz wysokiej gorączki, jest wysypka, która pokrywa cale ciało oraz wnętrze jamy ustnej i górny odcinek przewodu pokarmowego. W zależności od postaci choroby jej przebieg może być różny. Niemal 100% śmiertelnością odznacza się ospa prawdziwa odmiany krwotocznej.

Ospa prawdziwa – eradykacja choroby

W 1980 roku WHO uznało ospę prawdziwą za zwalczoną, ogłaszając jej eradykację. Oznacza to, że ospa prawdziwa została całkowicie wyeliminowana na całym świecie i tym samym ryzyko ponownego wybuchu epidemii jest niemal zerowe. Niestety, w rzeczywistości jest nico inaczej, bo zachowane w laboratoriach wirusy mogą stać się groźną bronią biologiczną. Ciekawostką może być to, że w ciągu ostatnich kilkunastu lat wirus ospy prawdziwej został kilkukrotnie, przypadkowo znaleziony m.in. w pomieszczeniach gospodarczych laboratorium w stanie Maryland.

Jak doszło do tego, że śmiercionośny wirus przestał zagrażać ludzkości?

Do pokonania wirusa ospy prawdziwej przyczyniły się powszechne szczepienia z wykorzystaniem wirusów ospy krowianki. Były one prowadzone na całym świecie. Szczepionkę przeciwko ospie prawdziwej wynalazł w 1796 roku Edward Jenner, który zauważył, że osoby pracujące przy krowach i mające kontakt z wirusami krowiej ospy nie chorują na ospę prawdziwą. Szczepienia pozwoliły całkowicie zwalczyć śmiertelną zarazę, która pochłonęła miliony ludzkich istnień. W Polsce obowiązkowe szczepienia przeciwko ospie prawdziwej prowadzono w latach 1951-1980.

Podsumowując, ospa prawdziwa została eradykowana w 1980 roku i wówczas też zaprzestano szczepień przeciwko tej wyjątkowo niebezpiecznej chorobie. Zanim powstała tradycyjna szczepionka przeciwko ospie prawdziwej w niektórych rejonach globu np. w Afryce stosowano inne sposoby zabezpieczania się przed zachorowaniem i nabywania odporności np. wdmuchiwano wysuszone i sproszkowane strupki z wykwitów skórnych osób zakażonych do nosa, jednak to powszechne szczepienia stały się sposobem na uwolnienie ludzkości od śmiercionośnych epidemii.