W październiku na różowo – miesiąc świadomości raka piersi

W 2021 roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wskazała, że rak piersi wyprzedził raka płuc pod kątem częstości występowania. Dane WHO z 2020 roku pokazują, że w ciągu ostatnich pięciu lat na świecie zdiagnozowano raka piersi u 7,8 miliona kobiet. W naszym kraju co roku wykrywa się około 17 tysięcy nowych przypadków, a niestety dla około 7 tysięcy kobiet choroba ta kończy się tragicznie, każdego dnia odchodzi z tego powodu 20 kobiet. To właśnie dlatego w tym miesiącu podejmowane są tematy związane z diagnostyką, leczeniem oraz profilaktyką nowotworów piersi, które mają na celu zwiększyć świadomość i zachęcić kobiety do regularnych badań profilaktycznych. Dzięki różowej inicjatywie rak piersi przestał być tematem tabu, a pacjentki dotknięte tym problemem mogą łatwiej i otwarcie mówić o swojej chorobie, co pomaga w walce z nią.

Czynniki zwiększające ryzyko zachorowania na raka piersi

Jak podkreśla dr n. med. Elżbieta Marczyk – specjalista chirurgii onkologicznej z krakowskiego Szpitala na Klinach:

- Jednym z kluczowych czynników zwiększających ryzyko zachorowania na raka piersi jest płeć żeńska. Chociaż choroba dotyka głównie kobiet to warto zaznaczyć, że występuje również u mężczyzn, ale 100 razy rzadziej. Wraz z wiekiem ryzyko zachorowania na raka piersi systematycznie rośnie. Statystyki wskazują, że okres około- i pomenopauzalny to czas, w którym prawdopodobieństwo zachorowania jest największe. Ponad 60% przypadków raka piersi diagnozuje się właśnie u pań między 50-59 rż., a zachorowania przed 35 rokiem życia wynoszą zaledwie 1-3%.

Równie ważny jest czynnik dziedziczności, grupa zwiększonego ryzyka zachorowania na raka piersi obejmuje kobiety, u których wśród członków rodziny wystąpiły przypadki zachorowania na raka piersi jak i jajnika, zwłaszcza gdy były one zdiagnozowane przed 50 rokiem życia. Do innych czynników zwiększających możliwość zachorowania zaliczamy wczesną menarche (czyli pierwszą miesiączkę przed 12 rokiem życia), późną menopauzę (po 54 roku życia), późne urodzenie pierwszego dziecka, bezdzietność oraz długotrwałe (co najmniej 10 letnie) stosowanie hormonalnej terapii zastępczej. Jak widać faktorów wpływających na ryzyko rozwoju raka piersi jest wiele, choć ich obecnośćstwierdza się tylko w 20-25 % przypadków raka. Oznacza to, że pomimo braku powyższych czynników ryzyka również można zachorować na raka piersi.

Niepokojące zmiany w piersiach

Mimo licznych kampanii edukacyjnych dotyczących profilaktyki raka piersi oraz postępu w diagnostyce i metodach leczenia, w Polsce nadal wiele pozostaje do zrobienia w zakresie wczesnego wykrywania tego nowotworu. Niestety, strach przed diagnozą, ewentualnym okaleczeniem i utratą atrybutów kobiecości często powstrzymuje kobiety przed wykonaniem koniecznych badań obrazowych piersi. Zgodnie z szacunkami 30% pacjentek trafia do lekarza już w stadium zaawansowanym, co oznacza, że choroba wykrywana jest zbyt późno.

Ważne jest, aby mieć na uwadze, że wczesne wykrycie nowotworu daje znacznie lepsze perspektywy w zakresie leczenia chirurgicznego z możliwością zaoszczędzeniem gruczołu piersiowego, co wiąże się z lepszym komfortem życia pacjentki. Każdego roku w Polsce na skutek raka piersi tracimy 7 tysięcy kobiet. Dlatego ważny jest przekaz informacji dla wszystkich kobiet, aby niezwłocznie zgłaszały się do lekarza jak tylko zauważą u siebie niepokojące objawy o typie guza piersi zwłaszcza z zaciąganiem skóry w jego rzucie, czy wręcz owrzodzeniem, zmiany obrysu piersi lub asymetrię której wcześniej nie było, zaczerwienienie skóry zwłaszcza gdy dołączy się objaw tzw. „skórki pomarańczy”, zmiany w zakresie brodawki sutkowej m. in. jej wciągnięcie, owrzodzenie, krwisty wyciek. Warto zwracać uwagę również na powiększone węzły pachowe. Wczesna diagnoza i odpowiednie postępowanie onkologiczne daje szansę na wyleczenie i minimalizuje inwazyjność leczenia. – podkreśladr n. med. Elżbieta Marczyk.

Profilaktyka może ocalić życie

Na początku rak piersi może przebiegać skrycie i bezobjawowo, dlatego zalecane jest wykonywanie obrazowych badań profilaktycznych, aby móc ewentualną chorobę wykryć w jej stadium początkowym. Wczesne zdiagnozowanie nowotworu, na etapie gdy nie dał jeszcze ewidentnych objawów klinicznych zdecydowanie zwiększa szansę na jego całkowite wyleczenie. Daje bowiem możliwość szybkiego wdrożenia leczenia, które na tym etapie zazwyczaj jest mniej inwazyjne i mniej rozległe w zakresie chirurgii.

Dlatego kluczem do sukcesu jest systematyczność przeprowadzania obrazowych badań profilaktycznych, co pozwala na wykrycie niewielkich zmian guzkowych w piersiach, lub patologicznych mikrozwapnień nawet wielkości kilku milimetrów. Biorąc pod uwagę różnice w budowie piersi kobiet w zależności od wieku, do 40 roku życia proponuje się kontrolę piersi poprzez wykonywanie badań USG, a od 40 roku życia zaleca się również rozpoczęcie systematycznego wykonywania okresowych mammografii, najlepiej naprzemiennie z USG piersi. W uzasadnionych przypadkach (zwłaszcza u kobiet z grupy podwyższonego ryzyka zachorowania) zaleca się także rezonans magnetyczny piersi. U kobiet starszych, u których dominuje budowa tłuszczowa piersi podstawowym badaniem profilaktycznym pozostaje mammografia, a badanie USG jest uzupełniające. W zależności od indywidualnych wskazań lekarz może zalecić nieco inny czas kontroli w poszczególnych przypadkach.

W profilaktyce chorób piersi ważne jest regularne samobadanie, aby poznać ich budowę i zwrócić uwagę na ew. wystąpienie nowych niepokojących zmian. Kobietom miesiączkującym zaleca się wykonywanie badania palpacyjnego piersi zaraz po zakończonej menstruacji.

Panie z grup zwiększonego ryzyka zachorowania na raka piersi, czyli z dodatnim wywiadem rodzinnym czy potwierdzonymi w badaniach genetycznych mutacjami genowymi, powinny również zgłaszać się na regularne wizyty do ginekologa celem oceny jajników w badaniu dopochwowym USG.

Coraz szerszy dostęp do badań genetycznych pozwala na wykrywanie patologicznych mutacji genowych, głównie w zakresie genów BRCA1, BRCA2, PALB i CHECK zwiększających ryzyko zachorowania na raka piersi i jajnika. Kobiety z rozpoznaną mutacją w tych genach mogą rozważać zabiegi profilaktyczne, do których należą usunięcie profilaktyczne jajników i amputacje profilaktyczne piersi, celem zminimalizowania ryzyka zachorowania na nowotwory tych narządów. Profilaktyczne amputacje gruczołu piersiowego najczęściej są połączone z jednoczesną ich rekonstrukcją, tak aby nie obniżać komfortu życia pacjentek dając im jednocześnie szansę na uniknięcie zachorowania. Decyzja o wykonaniu profilaktycznej operacji piersi i jajników powinna być spokojnie i szczegółowo omówiona z lekarzem, aby był to świadomy wybór kobiety. Decydując się na takie postępowanie musi ona wiedzieć o skali podwyższonego u siebie ryzyka zachorowania na raka i korzyściach płynących z planowanej profilaktycznej operacji. Jednakże musi też być świadoma możliwości wystąpienia ewentualnych powikłaniach, które mogą się zdarzyć tak jak przy każdym innym zabiegu operacyjnym – mówi dr n. med. Elżbieta Marczyk.

Moc screeningu w przypadku raka piersi

Program badań screeningowych ma na celu obniżenia wskaźnika śmiertelności z powodu danej choroby i jest przeznaczony dla populacji bezobjawowej. Czyli do badań przesiewowych w kierunku wczesnego wykrywania raka piersi powinny się zgłaszać kobiety, które nie wykazują żadnych objawów podejrzanych w kierunku tej choroby nowotworowej. By screening był efektywny, musi spełniać odpowiednie kryteria. Przede wszystkim powinien być ukierunkowany na chorobę z wysokim ryzykiem zachorowania w danej populacji w danym zakresie wieku, tak jest w przypadku raka piersi w polskiej populacji kobiet w wieku około 50-70lat. Poza tym, badania przesiewowe powinny charakteryzować się wysoką skutecznością diagnostyczną oraz być ogólnodostępne, proste w wykonaniu i stosunkowo niedrogie. Wszystkie te kryteria spełnia mammografia. Aby wykonywanie jej miało sens, musi także być dostęp do skutecznego i sprawdzonego leczenia ewentualnie wykrytej choroby, czyli w tym przypadku raka piersi.

Jednak by strategia badań przesiewowych dotycząca raka piersi była efektywna, niezbędna jest jej szeroka skala i kontynuacja przez długi czas. Skuteczne badania przesiewowe mogą istotnie wpłynąć na redukcję wskaźnika śmiertelności, pod warunkiem m.in. objęcia nimi znacznej części populacji docelowej (co najmniej 70%), ciągłego monitoringu jakości i skuteczności wykonywanych badań oraz zapisywania wyników w centralnych bazach, np. w rejestrach nowotworów. Jak podkreśla dr n. med. Elżbieta Marczyk:

- Jeśli chodzi o raka piersi, prognozy sugerują, że systematyczne badania przesiewowe obejmujące 70% populacji mogłyby skutkować obniżeniem wskaźnika śmiertelności o ok. 25%. W Polsce kobiety w wieku 50-69 lat są obecnie objęte programem profilaktyki raka piersi. W pierwszy etapie screeningu jest wykonywana mammografia obu piersi w dwóch projekcjach. Badanie wykonuje się co dwa lata, a w indywidualnych przypadkach powtarza się ją wcześniej, po roku czasu. Gdy wynik mammografii jest nieprawidłowy lub niejednoznaczny pacjentka jest kierowana do badań uzupełniających, czyli np. do celowanej mammografii, USG piersi lub/i biopsji. Chociaż badania przesiewowe są powszechnie dostępne to frekwencja korzystania z nich w Polsce nadal nie jest wystarczająca. Dlatego właśnie potrzebny jest szereg działań edukacyjnych zakrojonych na szeroką skalę, takich jak Różowy Październik, które budują świadomość i pogłębiają wiedzę na temat raka piersi mobilizując kobiety do korzystania z programów screeningowych.

O NEO Hospital:

Nowoczesny szpital XXI w. to sprawne i twórcze połączenie dwóch podstaw: ludzi i technologii. Należący do Grupy NEO HOSPITAL Szpital na Klinach łączy lekarzy z nowoczesnym sprzętem, budując efektywny i przyjazny pacjentowi ośrodek medyczny. Szpital na Klinach powstał z przekonania, że troska o zdrowie, godność, poczucie komfortu i bezpieczeństwa pacjenta to najważniejsze wartości. Szpital na Klinach tworzy blisko 200-osobowy zespół specjalistów i lekarzy, którzy stosują kliniczne praktyki na bazie doświadczeń zdobytych w polskich i zagranicznych ośrodkach. Oferuje opiekę medyczną na poziomie ambulatoryjnym, diagnostycznym i zabiegowym, m.in. w zakresie ginekologii, urologii, ortopedii i chirurgii: ogólnej, naczyniowej, onkologicznej oraz chirurgii plastycznej. Działalność szpitala i wysoka jakość świadczonych usług zyskała potwierdzenie międzynarodowych organizacji takich jak International Bariatric Club – Oxford University, czy International Hospital Federation. Więcej informacji: www.szpitalnaklinach.pl.