Sacharyna, pierwszy sztuczny słodzik, została odkryta przypadkowo, gdy w 1879 roku profesor Ira Remsen z Johns Hopkins University zauważył na swoich rękach słodką substancję po eksperymentowaniu z różnymi chemikaliami w laboratorium. Sacharyna szybko stała się niezwykle popularna, głównie ze względu na niską cenę. Była szczególnie rozpowszechniona podczas II wojny światowej, kiedy brakowało prawdziwego cukru.
Obecnie sztuczne słodziki odgrywają ogromną rolę w kwestii zdrowotności jedzenia i napojów. Dziś ich atrakcyjność polega nie tylko na tym, że są tanie, ale także na ich potencjale w walce z rosnącym zagrożeniem otyłością i związanymi z nią konsekwencjami dla zdrowia.
Sacharyna jest ponad 200 razy słodsza niż cukier, ale ma zero kalorii. Czy to oznacza, że powinniśmy zastąpić cały cukier sztucznymi słodzikami? A może trzeba wziąć pod uwagę więcej czynników?
Co to są sztuczne słodziki i jak działają?
Istnieją dwie szerokie kategorie sztucznych słodzików: alkohole cukrowe i słodziki o dużej intensywności. Alkohole cukrowe są strukturalnie podobne do cukrów, ale są słabiej metabolizowane. Słodziki o wysokiej intensywności są związkami wielokrotnie słodszymi niż cukier i obejmują m.in. sacharynę i aspartam.
Chociaż sztuczne słodziki dostarczają minimalnej ilości kalorii lub nie dostarczają ich wcale, nie oznacza to, że są obojętne dla organizmu. Sztuczne słodziki oddziałują z rodziną T1R receptorów słodkiego smaku w jamie ustnej i jelitach, co może mieć wpływ na metabolizm. Mogą również wchodzić w interakcje z bakteriami, które tworzą mikrobiom jelitowy. Poszczególne słodziki mogą różnić się działaniem na organizm.
Czy istnieje związek między sztucznymi substancjami słodzącymi a rakiem?
Obawa, że sztuczne słodziki mogą być rakotwórcze, wywodzi się z badania z 1978 roku, w którym stwierdzono, że u szczurów karmionych sacharyną rozwinął się rak pęcherza. Od tego czasu wykazano, że dzieje się tak tylko u szczurów i że sacharyna nie powoduje raka u ludzi.
Nie tylko sacharyna, ale wszystkie sztuczne słodziki zatwierdzone przez UE oraz FDA przeszły testy zarówno na zwierzętach laboratoryjnych, jak i na ludziach. Żadna z zatwierdzonych substancji słodzących nie ma związku z rakiem.
Czy sztuczne słodziki pomagają schudnąć?
Główną zaletą sztucznych słodzików jest to, że mogą zastąpić cukier. Istnieje wiele dowodów na to, że wysokie spożycie cukru jest szkodliwe dla zdrowia. Zwłaszcza słodkie napoje mogą prowadzić do przyrostu masy ciała, chorób metabolicznych i cukrzycy typu 2. Wynika z tego, że zamiana cukru na słodziki bez kalorii może prowadzić do utraty wagi.
W wielu badaniach sprawdzano, czy zastąpienie cukru sztucznymi substancjami słodzącymi prowadzi do utraty wagi. Metaanaliza z 2018 roku, w której połączono wyniki 56 różnych badań, wykazała, że w większości przypadków grupy osób stosujących sztuczne słodziki nie straciły na wadze więcej niż osoby stosujące cukier.
Jednak osoby z nadwagą lub otyłością, które przeszły na sztuczne słodziki, straciły na wadze więcej niż ich koledzy jedzący cukier.
Inne metaanalizy również wykazały, że przejście z cukru na słodziki ma neutralny lub pozytywny wpływ na utratę wagi. Fakt, że nie ma jednoznacznego wyniku, może wynikać ze złożoności tych eksperymentów:
1) Istnieje wiele rodzajów substancji słodzących, z których każda może mieć inny wpływ na utratę wagi.
2) Zmiany w diecie inne niż przejście na słodziki mogą wywołać interakcje. Biochemik z Uniwersytetu w Sydney, dr Kieron Rooney, wyjaśnia, że cała dieta jest ważna, ponieważ „istnieją dane dotyczące ludzi, że jednoczesne spożywanie sztucznych słodzików z innymi pokarmami może mieć wpływ na interakcję poprzez zmiany w metabolizmie”.
3) Jest prawdopodobne, że wpływ słodzikówa na utratę wagi zależy od pierwotnej wagi i diety danej osoby, co stwierdzono w metaanalizie z 2018 roku.
Niektórzy naukowcy próbowali wyjaśnić, dlaczego ludzie nie tracą na wadze dzięki sztucznym substancjom słodzącym, a w niektórych przypadkach faktycznie przybierają na wadze.
Dietetyk, dr Cornelie Nienaber-Rousseau wyjaśnia, że wpływ substancji słodzących na system nagradzania pożywieniem „może przyczyniać się do zwiększonego apetytu, napędzać zachowania związane z poszukiwaniem pożywienia i zwiększać łaknienie na cukier”. Specjalistka dodaje, że „bezkaloryczny sztuczny słodzik wydaje się zmieniać mikrobiom jelita”.
Oba te wyjaśnienia są wiarygodne, ale wymagają dalszych badań, zanim będziemy mogli być pewni ich skutków.
Epidemiolog Gideon Meyerowitz-Katz podsumowuje, że „możliwe jest, że sztuczne słodziki mogą być złe dla ludzi, ale w porównaniu z cukrem wszystko wskazuje na to, że... są prawdopodobnie lepsze”.
Brak magicznej recepty na kryzys otyłości
Biorąc pod uwagę, że sztuczne słodziki zasadniczo nie zawierają kalorii, dane dotyczące ich pozytywnego wpływu na zdrowie mogą być nieco rozczarowujące.
To może wyjaśniać obserwację profesor Jennie Brand-Miller z Uniwersytetu w Sydney, że „częstość występowania otyłości i nadwagi potroiła się w ostatnich 50 latach pomimo popularności niskokalorycznych słodzików i ich wszechobecności”.
Z drugiej strony istnieje wiele dowodów na to, że są one bezpieczne i nie mają związku z żadnymi nowotworami. Pozostaje do ustalenia, czy mają jakiś inny rodzaj wpływu na mikrobiom lub nasz apetyt na cukier.
Czytaj też:
Erytrol ile kcal - ile kalorii ma erytrol i czy jest zdrowy? Właściwości, zastosowanie, ile to cukruCzytaj też:
Oto co dzieje się z ciałem, gdy pijesz napoje energetyczneCzytaj też:
Te proste triki sprawią, że ograniczysz spożycie cukru w zaledwie 7 dni