Rak prącia – objawy, diagnostyka i leczenie, profilaktyka

Rak prącia to jeden z wielu nowotworów złośliwych, których leczenie jest znacząco utrudnione z powodu braku odpowiedniej profilaktyki oraz bagatelizowania objawów wskazujących na chorobę. Dotyka on przede wszystkim mężczyzn w średnim i podeszłym wieku – najczęściej diagnoza stawiana jest u mężczyzn po 60. roku życia, jednak zauważalny jest wzrost zachorowań u młodszych mężczyzn.

Co to jest rak prącia?

Rak prącia (rak penisa) to jeden z rzadkich nowotworów złośliwych. Stanowi on około 0,5% wszystkich diagnozowanych nowotworów u męskiej populacji. Nowotwór prącia występuje rzadziej niż inne typowo męskie nowotwory np. prostaty i jądra, jednak nie oznacza to, że możemy zapomnieć o jego istnieniu. W Polsce brak jest kampanii społecznej, która pozwoliłaby uświadomić mężczyznom zagrożenie związane z rakiem prącia. Jest ono znaczące, bo zgodnie ze statystykami, połowa z chorujących na raka prącia mężczyzn umiera w ciągu 2 lat od postawienia diagnozy.

Rak prącia jest chorobą dość specyficzną – jej wystąpienie może poprzedzać obecność zmian przednowotworowych, z których później wywodzą się komórki nowotworowe. Z tego względu każda zmiana na prąciu powinna zostać zbadana przez lekarza.

W obrębie prącia najczęściej diagnozowane są zmiany płaskonabłonkowe, które powodują przerzuty do m.in. pachwinowych węzłów chłonnych, miednicy i przestrzeni zaotrzewnowej, co negatywnie wpływa na rokowania pacjentów. Płaskonabłonkowy rak prącia występuje w kilku wariantach. To m.in.:

• rak bazaloidny,
• rak gruczołowo-płaskonabłonkowy,
• rak kłykcinowaty,
• rak brodawkowy,
• rak rogowaciejący,
• rak mięsakowaty.

W zależności od wariantu nowotworu wiąże się on z różnymi rokowaniami. Lepsze rokowania dotyczą raka płaskonabłonkowego, który nie jest bezpośrednio związany z zakażeniem wirusem HPV, czyli wirusem brodawczaka ludzkiego; gorsze rokowania dotyczą silnie związanych z infekcją HPV wariantów płaskonabłonkowego raka prącia.

Płaskonabłonkowy rak prącia stanowi ponad 90% wszystkich przypadków tej choroby. Pozostałe 10% to m.in. nowotwory melatocytarne np. czerniak złośliwy oraz nowotwory układu limfatycznego.

Rak prącia nie musi wiązać się z poważnym zagrożeniem dla zdrowia i życia, bo wcześnie wykryty, jest wyleczalny. Warto o tym pamiętać i systematycznie się badać oraz konsultować z lekarzem każdą zmianę, która pojawia się na prąciu, jak również towarzyszące jej dolegliwości np. ból, pieczenie i powiększenie się pachwinowych węzłów chłonnych.

Na wczesnym etapie choroby zmiany nowotworowe zlokalizowane są najczęściej na żołędzi lub napletku, co wskazuje na związek z niewłaściwą higieną intymną. Potwierdzeniem tej tezy jest fakt, iż nowotwór prącia występuje rzadziej u obrzezanych mężczyzn. Obrzezanie ułatwia utrzymanie higieny prącia i pozwala wyeliminować jedną z przyczyn rozwoju tej choroby o podłożu nowotworowym.

Rak prącia – czynniki ryzyka i przyczyny

Do częstych przyczyn powstawania nowotworu prącia zaliczamy przede wszystkim czynniki zewnętrzne (modyfikowalne), których negatywny wpływ na organizm możemy skutecznie zredukować. To m.in.:

• wczesna inicjacja seksualna,
• częsta zmiana partnerek seksualnych,
• współżycie bez zabezpieczenia w postaci prezerwatywy,
• ryzykowne, przygodne kontakty seksualne.

Powyższe czynniki zwiększają ryzyko zakażenia wirusem HPV typu 16 i typu 18, który przenosi się drogą płciową. Wirus brodawczaka ludzkiego jest czynnikiem zwiększającym ryzyko powstawania zarówno nowotworów męskich, jak i żeńskich narządów płciowych. Na zakażenie wirusem HPV wskazują m.in. brodawki płciowe, czyli kłykciny kończyste, które powstają w okolicy zewnętrznych narządów płciowych oraz odbytu. Zakażenie HPV najczęściej przebiega bezobjawowo; wirusowe brodawki płciowe mogą powstać nawet po kilku miesiącach od zakażenia. Na rozwój raka prącia wpływa także zakażenie wirusem HIV.

Wyróżniamy również inne przyczyny, które wpływają na rozwój raka prącia, zwiększając ryzyko zachorowania na ten złośliwy nowotwór. To przede wszystkim:

• brak odpowiedniej higieny intymnej,
• nałogowe palenie papierosów,
• nieleczone stany zapalne prącia,
• nieleczona stulejka.

Wzrost ryzyka zachorowania na raka prącia związany jest także z nadużywaniem alkoholu.

Jak objawia się rak prącia?

W początkowym stadium choroby objawy raka prącia nie występują lub są na tyle delikatne, że bywają bagatelizowane lub niezauważane. Typowe objawy raka prącia pojawiają się dopiero w dość zaawansowanym stadium choroby, skłaniając do wizyty u lekarza. Często jest ona poprzedzona dość długim stosowaniem domowych metod leczenia zmian, które pojawiają się w obrębie żołędzi prącia, napletka, a następnie trzonu prącia. Zmiany skórne w przebiegu raka prącia mogą przyjmować różną postać. Na raka prącia wskazuje m.in.:

• początkowo niebolesne zgrubienie lub guzek na błonie śluzowej,
• czerwona lub szaro-biała plama,
• rogowacenie czerwone i obecność grudek mających brunatny kolor,
• ubytek tkanki na skutek postępującego procesu chorobowego,
• niegojące się owrzodzenie żołędzi prącia lub napletka.

W większości przypadków raka prącia pierwotne zmiany nowotworowe występują w okolicy żołędzi penisa i na napletku. Pierwotny rak trzonu prącia diagnozowany jest niezwykle rzadko – zmiany na trzonie penisa zwykle pojawiają się na późniejszym etapie choroby. Na raka prącia mogą wskazywać także inne objawy. Zaliczamy do nich m.in. ból, pieczenie i inny dyskomfort, który związany jest z wyraźnie ograniczonym fragmentem prącia. Co więcej, rak we wczesnym stadium może objawiać się jedynie zaczerwienieniem lub zmianami, które przypominają swoim wyglądem zakażenie grzybicze.

Objawy raka prącia mogą także nie być związane bezpośrednio z penisem. Wskazują one na obecność przerzutów, które pojawiają się dość szybko. Do takich objawów zaliczamy m.in. ból w obrębie miednicy, zmiany w cewce moczowej, które przeszkadzają w swobodnym oddawaniu moczu, powiększone i niebolesne, okoliczne węzły chłonne

Diagnostyka raka prącia

Diagnostyka raka prącia uwzględnia wykonanie różnych badań. Podstawą jest pobranie wycinka lub wykonanie biopsji w celu pozyskania materiału do badania histopatologicznego. Na etapie diagnostyki wykonuje się także badania obrazowe m.in. USG węzłów chłonnych oraz USG jamy brzusznej. Jeżeli potwierdzą one podejrzenia lekarza, to w celu poszerzonej diagnostyki oraz oceny, jak duże spustoszenia poczyniła choroba w organizmie, dając przerzuty, wykonuje się dodatkowe badania, czyli tomografię komputerową, badanie RTG oraz rezonans magnetyczny.

Rak prącia – leczenie

Leczenie raka prącia uzależnione jest od stopnia zaawansowania choroby. We wczesnym stadium rozwoju raka prącia stosowane jest leczenie oszczędzające, które uwzględnia miejscowe wycięcie guza. Istnieje jednak ryzyko, że choroba ulegnie wznowieniu, dlatego dobór metody leczenia następuje po wykonaniu wielu badań oraz dokonaniu oceny szans na całkowite wyleczenie. Jeżeli dojdzie do wystąpienia nowotworu wieloogniskowego, a choroba zajmie głębiej położone tkanki prącia m.in. ciała jamiste, to może dojść do częściowej lub całkowitej amputacji prącia. Ucięcie prącia jest procedurą ratującą życie, która pozwala zredukować ryzyko wznowy lokalnej.

W przypadku leczenia oszczędzającego rokowania pacjentów są niepewne. Żadna ze stosowanych metod leczenia oszczędzającego nie daje 100% pewności, że rak prącia nie zaatakuje ponownie. Ryzyko nawrotu choroby można zmniejszyć, decydując się na wycięcie zmiany nowotworowej, a także zabieg obrzezania.

Oszczędne i radykalne leczenie chirurgiczne to początek walki z chorobą. W przypadku raka prącia konieczne może być także usunięcie węzłów chłonnych pachwinowych oraz zastosowanie radioterapii.

Profilaktyka raka prącia

Rozwojowi raka prącia można skutecznie zapobiegać, zmniejszając ryzyko związane z rozwojem tej choroby. Podstawę profilaktyki stanowi higieniczny tryb życia. Niezwykle ważna jest rezygnacja z nałogów – palenie tytoniu i częste picie alkoholu w połączeniu z brakiem higieny, zwiększają ryzyko zachorowania nawet kilkukrotnie. Choć rak prącia nie jest często diagnozowany, to warto zadbać o to, aby choroba nie dotknęła nas i naszych bliskich. Jest to stosunkowo łatwe – ucząc chłopców zasad prawidłowej higieny, można wypracować odpowiednie nawyki, które zaprocentują w przyszłości.

Męska higiena intymna powinna uwzględniać nie tylko powierzchowne oczyszczenie prącia, ale także usuwanie znajdującej się pod napletkiem wydzieliny, której zaleganie sprzyja powstawaniu stanów zapalnych. Skutkiem braku właściwej higieny są także zmiany przedrakowe przyczyniające się do zwiększenia ryzyka rozwoju raka prącia. Ryzyko zachorowania zmniejsza również zmiana zachowań seksualnych oraz ograniczenie ryzykownych kontaktów intymnych. Warto pamiętać, że przygodny seks bez zabezpieczenia może powodować także inne problemy zdrowotne, zwiększając ryzyko zachorowania na AIDS oraz schorzenia weneryczne.