Otyłość to choroba cywilizacyjna, która staje się coraz większym problemem społecznym. Otyłość jest chorobą przewlekłą o złożonej etiologii, bez tendencji do samoistnego ustępowania, z tendencją do nawrotów, a współczesna medycyna nie zna w pełni przyczyn jej rozwoju. W Międzynarodowej Statystycznej Kwalifikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-10) otyłość ma kod E66.
Rozpoznanie choroby
Otyłość wśród dzieci została nazwana „jednym z najpoważniejszych wyzwań zdrowia publicznego XXI wieku”[1]. Nadwagę dzieci i młodzieży stwierdza się, gdy wartość współczynnika BMI na odpowiedniej względem płci i wieku siatce centylowej mieści się pomiędzy 90 a 97 centylem, natomiast otyłość w momencie przekroczenia 97 centyla. Otyłość można również rozpoznać na podstawie siatki centylowej obwodu talii, po przekroczeniu 90 centyla dla danego wieku i płci.
Konsekwencje otyłości
Otyłość ma konsekwencje zdrowotne i psychologiczne nie tylko w okresie dzieciństwa i dojrzewania, ale także w dorosłości. Bezpośrednio zwiększa ryzyko wystąpienia stłuszczenia wątroby, astmy, zaburzeń mięśniowo-szkieletowych i ortopedycznych, bezdechu sennego, nadciśnienia tętniczego, upośledzonej tolerancji glukozy i cukrzycy typu 2[2]. Otyłość w dzieciństwie może również przyczyniać się do trudności behawioralnych i emocjonalnych oraz słabej socjalizacji. Dzieci chorujące na otyłość doświadczają również zastraszania i stygmatyzacji[3]. Co więcej, dzieci z nadmierną masą ciała prawdopodobnie wyrosną na dorosłych chorych na otyłość[4] z dobrze znanymi zdrowotnymi i ekonomicznymi obciążeniami zarówno dla jednostki, jak i społeczeństwa. Badania sugerują, że otyłość w dzieciństwie ma trwały wpływ na zdrowie dorosłych, nawet jeśli wskaźnik masy ciała (BMI) w wieku dorosłym zostanie zmniejszony[5]. Większość dzieci nie wyrasta jednak z problemu nadwagi – badanie z 2015 wykazało, że tylko około 17 proc. dzieci w wieku przedszkolnym, które mają nadwagę lub chorują na otyłość, wraca do normalnej wagi do czasu rozpoczęcia nauki w gimnazjum.[6]
– Rodzice dzieci chorujących na otyłość powinni umówić się z dzieckiem na wizytę u lekarza w celu postawienia rozpoznania i zaplanowania leczenia. Dodatkowo mogą pomóc poprzez dawanie dobrego przykładu. Kiedy rodzice są zaangażowani w promowanie zdrowych nawyków, dzieci mają większe szanse na sukces. Pamiętajmy, że dzieci zawsze obserwują dorosłych, a bycie dobrym przykładem uczy je, jak żyć zdrowiej, jednocześnie poprawiając ich relacje z jedzeniem i własnym ciałem – wyjaśnia prof. Paweł Bogdański, Katedra i Zakład Leczenia Otyłości, Zaburzeń Metabolicznych oraz Dietetyki Klinicznej, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Prezes Polskiego Towarzystwa Leczenia Otyłości (PTLO).
Polskie dzieci nabierają masy ciała najszybciej w Europie
39 milionów dzieci poniżej piątego roku życia miało nadwagę lub otyłość w 2020 roku[7]. Globalne szacunki naukowców wskazują, że jeśli częstość występowania utrzyma się na obecnym poziomie, do 2025 r. około 268 milionów dzieci w wieku 5-17 lat może mieć nadwagę, z czego 91 milionów będzie chorych na otyłość. Badacze przewidują również, że wśród dzieci zwiększy się liczba schorzeń związanych z otyłością. W 2025 roku aż 12 milionów dzieci będzie miało upośledzoną tolerancję glukozy, 4 miliony – cukrzycę typu 2, 27 milionów – nadciśnienie, a 38 milionów – nadciśnienie tętnicze.
Masa ciała polskich dzieci rośnie najszybciej w Europie. WHO podaje, że w ostatnich 20 latach aż trzykrotnie wzrosła liczba dzieci z nadwagą, a nasze nastolatki są w niechlubnej czołówce młodzieży z otyłością na świecie. Narodowy Fundusz Zdrowia podaje, że nadmiar zbędnych kilogramów ma w Polsce 31 proc. chłopców i 20 proc. dziewczynek, a z otyłością zmaga się już 13 proc. chłopców i 5 proc. dziewczynek.
Winne złe nawyki?
Szukając odpowiedzi na pytanie, skąd biorą się tak złe wyniki i dane, warto przyjrzeć się nawykom polskich dzieci i nastolatków. Mniej niż połowa 11-latków spożywa codziennie owoce, a w wieku 15 lat mniej niż jedna trzecia. Spożycie warzyw jest jeszcze bardziej niepokojące: żadne niemowlęta ani dzieci w wieku 13-36 miesięcy nie jedzą wystarczająco dużo warzyw każdego dnia. Wysokie jest natomiast dzienne spożycie napojów bezalkoholowych, które rośnie wraz z wiekiem, z 18 proc. i 24 proc. u chłopców i dziewcząt w wieku 15 lat i 24 proc. u chłopców i dziewcząt w wieku 11 lat do 20 proc. i 27 proc. w wieku 15 lat. Dieta polskich dzieci jest uboga w mleko i inne produkty mleczne, ryby i produkty pełnoziarniste. Nie brakuje natomiast pieczywa pszennego, ziemniaków, żywności wysoko przetworzonej oraz słonych i słodkich przekąsek[8]. Skutkuje to wysokim spożyciem tłuszczów, soli i węglowodanów prostych.
Dane dotyczące aktywności fizycznej nie prezentują się lepiej. W ostatnim badaniu HBSC[9] stwierdzono, że mniej niż jedna trzecia 11-letnich dziewcząt (27 proc.) i chłopców (34 proc.) osiągnęła zalecany poziom codziennej aktywności fizycznej, a u nastolatków w wieku 15 lat wskaźnik ten drastycznie spadł do 11 proc. i 25 proc. Jednocześnie odsetek dzieci, które oglądały telewizję przez dwie lub więcej godzin w dni powszednie, osiągnął 50 proc. zarówno u dziewcząt, jak i u chłopców w wieku 11 lat i przekroczył 60 proc. w wieku 15 lat.
Przykład „idzie z góry”
W przypadku dzieci ogromną rolę odgrywają rodzice i opiekunowie. Kiedy są oni zaangażowani w promowanie zdrowych nawyków, dzieci mają większe szanse na sukces. Pamiętajmy, że dzieci zawsze obserwują dorosłych, a bycie dobrym przykładem uczy je, jak żyć zdrowiej i szczęśliwiej, jednocześnie poprawiając ich relacje z jedzeniem i własnym ciałem.
Co można zrobić, gdy dziecko choruje na otyłość?
Kluczem do rozpoczęcia leczenia jest świadomość, że otyłość to choroba. Rodzice dzieci z otyłością powinni umówić się z dzieckiem na wizytę u lekarza w celu postawienia rozpoznania i zaplanowania leczenia. – Wskazane jest wsparcie procesu terapeutycznego przez dietetyka w zakresie edukacji żywieniowej, a także fizjoterapeuty i niejednokrotnie psychologa – wyjaśnia prof. Bogdański.
Artykuł powstał w ramach promocji kampanii edukacyjnej: „Porozmawiajmy szczerze o otyłości”, której Mecenasem jest firma Novo Nordisk
[1]World Health Organization. Global strategy on diet, physical activity, and health: childhood overweight and obesity.
[2] Lobstein T, Jackson-Leach R. Planning for the worst: estimates of obesity and comorbidities in school-age children in 2025. Pediatr Obes. 2016;11:321–5
[3] Rankin J, Matthews L, Cobley S, Han A, Sanders R, Wiltshire HD et al. Psychological consequences of childhood obesity: psychiatric comorbidity and prevention. Adolesc Health Med Ther. 2016;7:125–46.
[4]Simmonds M, Llewellyn A, Owen CG, Woolacott N. Predicting adult obesity from childhood obesity: a systematic review and meta-analysis. Obes Rev. 2016;17:95–107
[5] Llewellyn A, Simmonds M, Owen CG, Woolacott N. Childhood obesity as a predictor of morbidity in adulthood: asystematic review and meta-analysis. Obes Rev. 2016;17:56–67
[6] Hernandez RG, Marcell AV, Garcia J, Amankwah EK, Cheng TL. Predictors of favorable growth patterns during the obesity epidemic among US school children. Clin Pediatr (Phila). 2015;54(5):458-468. doi:10.1177/0009922815570579
[7] https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/obesity-and-overweight
[8]Stefańska E, Falkowska A, Ostrowska L. Wybrane zwyczaje żywieniowe dzieci i młodzieży w wieku 10–15 lat. Rocznik Państwowego Zakładu Higieny. 2012;63:91–8.
[9] Growing up unequal. HBSC 2016 study (2013/2014 survey). Copenhagen: WHO Regional Office for Europe; 2016
(http://www.euro.who.int/en/health-topics/Life-stages/child-and-adolescent-health/health-behaviour-in-schoolaged-children-hbsc/growing-up-unequal.-hbsc-2016-study-20132014-survey)
Czytaj też:
Otyłość jako choroba lekceważonaCzytaj też:
Czy otyłość wpływa na płodność kobiety?
Dalsze rozpowszechnianie artykułu tylko za zgodą wydawcy tygodnika Wprost.
Regulamin i warunki licencjonowania materiałów prasowych.