Altruizm – na czym polega? Cechy charakterystyczne

Altruista to osoba, która ponad własne dobro przekłada dobro innych. W każdej chwili jest gotowa nieść pomoc, nie oczekując za to nic w zamian. Czy w dzisiejszym, zjedzonym przez konsumpcję świecie, jest jeszcze miejsce dla altruizmu?

Co to jest altruizm?

Altruizm to postawa, charakteryzująca się gotowością do poświęceń na rzecz innych ludzi. Przeciwstawia się ją egoizmowi, a jej cechą charakterystyczną jest dobrowolność – dobrowolne niesienie pomocy innym jednostkom.

Pojęcie to wprowadził August Comte w pierwszej połowie XIX wieku. Zgodnie z jego definicją dotyczyło ono ludzi, ale dziś rozszerza się je również na inne gatunki biologiczne. Zaobserwowano altruistyczne zachowania w obrębie danego gatunku, np. słonie potrafią nieść pomoc rannym braciom albo tym, którzy wpadną w pułapkę, pszczoły opiekują się swoimi siostrami. Jest to tak zwany altruizm krewniaczy.

Przeciwieństwem altruizmu jest egoizm. Jest to postawa, w której jednostka dba wyłącznie o własny interes, a dbanie o siebie i swoją wygodę stanowi dla niej sens życia. Dla egoisty działania altruistyczne są dziwne, a konieczność pomagania innym – niezrozumiała.

Kim jest altruista?

Altruista to osoba, która całkiem bezinteresownie i bez żadnych oczekiwań pomaga innym ludziom. Nie robi tego dla poklasku, nie oczekuje zapłaty ani podziękowań. Altruistą nie będzie więc osoba, która za przysługę oczekuje przysługi, ale taka, która zrobi coś dla drugiego człowieka z czystej dobroci serca, np. podwiezie koleżankę na pociąg, zrobi zakupy sąsiadce, odbierze koleżance córkę z przedszkola.

Czy altruizm może być zły?

Altruizm to dobra postawa, którą niektórzy ludzie czynią swoją życiową drogą. Wyróżnia się jednak skrajny altruizm, a ten może mieć ciemne strony. Jest to postawa, w której pewne jednostki przedkładają cudze dobro i dobro innych ludzi nad swoje własne. Mogą zaniedbywać swoje potrzeby, by zadbać o innych, przez co narażają się na utratę zdrowia lub mienia. Taki rodzaj altruizmu nie jest dobry, a tego rodzaju zachowania altruistyczne mogą wynikać z zaburzeń psychicznych.

Warto jednak podkreślić, że tego rodzaju altruizm jest skrajną postawą. Altruizm nieodwzajemniony to zachowania, których celem jest pomoc innym ludziom. Jest to dobra postawa, bezinteresowna i pełna empatii, pozwalająca wykazywać się dobrocią w relacjach społecznych. Działania altruistyczne podnoszą uczucie samozadowolenia u altruisty, sprawiając, że czuje się szczęśliwy, gdy może pomóc innym.

Cechy charakterystyczne altruizmu

Altruizm to:

• bezinteresowne pomaganie innym
• okazywanie empatii innym ludziom
• altruista pomaga innym, nie licząc na wzajemność i nie myśląc o tym, by mieć z tego korzyści
• często pomaga innym tak, by nikt o tym nie wiedział – nie czuje potrzeby chwalenia się tym

Przykłady zachowań altruistycznych

• uczestnictwo w wolontariacie
• pomoc koledze w pracy
• pomoc koleżance w nauce
• pożyczenie samochodu potrzebującemu koledze (np. na wizytę do lekarza)
• zrobienie zakupów sąsiadowi
• podwiezienie znajomego na autobus/pociąg
• odebranie sąsiadce leków z apteki
• popilnowanie dziecka znajomych
• wniesienie mebli sąsiadowi, robiącemu remont

Przykłady takich zachowań można mnożyć. Jest ich mnóstwo, jeśli tylko otworzymy się na innych ludzi.

Altruizm okiem ewolucji

Co ciekawe, zgodnie z teorią ewolucji altruizm nie ma racji bytu. Można założyć, że każdy człowiek, który odda swoją rację żywnościową innej osobie i w ten sposób pozbawi się pożywienia, działa nieracjonalnie. Ewolucja jest bezwzględna i eliminuje taką jednostkę – zgodnie z nią zawsze wygrywa ten, kto jest silniejszy, kto nie kieruje się impulsami.

Patologiczny altruizm

Jak każda postawa, tak i altruizm może przybrać patologiczną postać. W jaki sposób? Zaburzonym altruikiem będzie... pracoholik, któremu szef ciągle dokłada zadań do wykonania, a któremu pracownik nie chce odmówić. Pracuje więc po nocach, poświęca swój prywatny czas i zdrowie, by pomóc przełożonemu, np. dokończyć projekt.

Za zaburzoną uznamy też osobę, która ze współczucia pomaga osobie uzależnionej sięgać ponownie po substancje, które wpędziły ją w nałóg, np. dostarczy alkohol czy leki. To nie jest pomoc, ale działanie destrukcyjne.

Nałogowe przygarnianie zwierząt, których nie jesteśmy w stanie utrzymać i którymi nie możemy się zaopiekować również będzie przykładem patologicznego altruizmu.

Czy w XXI wieku altruizm jest możliwy?

Dziś coraz rzadziej spotykamy się z przejawami zachowań altruistycznych. Współczesny świat jest egoistą i oczekuje od nas właśnie takiego postępowania. Powinniśmy skupiać się na sobie, rozwijać siebie i swoje pasje: być fit, znać języki, ciągle zdobywać nowe umiejętności. Łatwo się w tym wszystkim pogubić, stracić równowagę i zapomnieć o tym, że obok nas żyją inni ludzie.

Trzeba podkreślić, że zachowania altruistyczne zależą od nas samych. Warto więc czasem zwolnić i rozejrzeć się dookoła. Może zamiast oglądać kolejny odcinek serialu warto poświęcić czas na rozmowę z koleżanką, która ma problemy? Albo zadzwonić do rodziców i zapytać, czy nie trzeba im zamówić zakupów online? Ugotować rosół chorej przyjaciółce i podrzucić jej w słoiku pod drzwi albo zapukać do sąsiadów i zapytać, jak się czują w okresie pandemii? Takie drobne gesty są w stanie dużo zmienić. To one przecież składają się na naszą codzienność i szerzej – budują nasze życie.