Układ nerwowy – budowa, funkcje, rola w organizmie

Układ nerwowy to jeden z najważniejszych systemów w ludzkim organizmie i jednocześnie najbardziej skomplikowany. Porównuje się go do autopilota – swoistego komputera, który zarządza całym organizmem. Jakie pełni funkcje i dlaczego odgrywa tak istotną rolę?

Czym jest układ nerwowy?

Układ nerwowy to system, który odbiera impulsy dobiegające z otaczającego człowieka świata. Na ich podstawie automatycznie wysyła informacje do komórek, które odpowiednio reagują na dany impuls. Dzieje się tak, ponieważ pojedyncze neurony połączone są synapsami, które odbierają poszczególne impulsy. Ten skomplikowany mechanizm toczy się automatycznie i decyduje o reakcjach organizmu.

Funkcje układu nerwowego w organizmie

Układ nerwowy odgrywa szereg istotnych funkcji. Przede wszystkim układ nerwowy:

• przekazuje impulsy, które pochodzą z otaczającego człowieka świata, czyli z zewnątrz
• wyzwala odpowiednie reakcje na te impulsy – zarówno w sferze psychicznej, jak i fizycznej
• przekazuje impulsy do narządów wewnętrznych
• zarządza pracą narządów wewnętrznych
• odpowiada za odbieranie bodźców sensorycznych
• odpowiada za zdrowie psychiczne

Budowa układu nerwowego człowieka

Układ nerwowy jest bardzo skomplikowany w budowie. Wyróżnia się:

• ośrodkowy układ nerwowy – składa się z mózgu i rdzenia kręgowego,
• obwodowy układ nerwowy – tworzy go 31 par nerwów rdzeniowych i 12 par nerwów czaszkowych.

Z kolei ze względu na pełnione wyróżnia się:

• układ nerwowy somatyczny,
• układ nerwowy autonomiczny.

Ośrodkowy układ nerwowy – za co odpowiada?

Ośrodkowy układ nerwowy (OUN) inaczej zwany jest centralnym. Obejmuje czaszkę (mózgowie: pień mózgu, kresomózgowie i móżdżek) oraz kręgosłup (rdzeń kręgowy). Odgrywa on istotną rolę w funkcjonowaniu organizmu, analizując i przetwarzając bodźce i impulsy docierające do organizmu z zewnątrz oraz odpowiednio na nie reagując. To ten układ odpowiada również za pamięć, koncentrację, proces uczenia się czy kojarzenia faktów.

Obwodowy układ nerwowy – za co odpowiada?

Obwodowy układ nerwowy (PNS) z kolei zwany jest peryferycznym. Odpowiada za przekazywanie impulsów nerwowych pomiędzy organami znajdującymi się w ciele człowieka. Składa się on z somatycznego układu nerwowego oraz autonomicznego systemu nerwowego.

Układ nerwowy somatyczny

Układ nerwowy somatyczny funkcjonuje dzięki świadomości. Odbiera on i przetwarza impulsy przekazywane przez zmysły (pięć podstawowych oraz dwa dodatkowe). Dzięki temu przekazuje bodźce sensoryczne do kory mózgowej, która wytwarza odpowiednie reakcje organizmu. To sprawia, że łączy on układ obwodowy z układem centralnym. Oprócz tego odpowiada za unerwienie mięśni szkieletowych.

Układ nerwowy autonomiczny

Układ ten przekazuje impulsy nerwowe do różnych narządów w organizmie i wyzwala w nich odpowiednie reakcje. Na przykład wyrzut adrenaliny spowodowany silnym stresem powoduje szybsze bicie serca (tachykardię), pocenie się rąk albo rozszerzenie źrenic. Sprawia również, że zaczynamy szybciej kojarzyć fakty, stajemy się bardziej błyskotliwi i jesteśmy mocniej skoncentrowani.

Układ nerwowy autonomiczny oprócz tego pełni wiele innych funkcji, np. rozkurcza oskrzela (dlatego tak istotne jest zachowanie spokoju w przypadku ataku astmy), rozszerza pęcherz moczowy, zwęża naczynia krwionośne czy wpływa na wydzielanie śliny przez ślinianki.

Zaburzenia i choroby układu nerwowego

Leczeniem zaburzeń i chorób układu nerwowego zajmuje się neurolog. Mogą do nich należeć zarówno schorzenia, które mają podłoże infekcyjne (np. wirusowe czy bakteryjne jak zapalenie opon mózgowych), jak i zaburzenia psychiczne, zaburzenia integracji sensorycznej, choroby neurodegeneracyjne, choroby nowotworowe czy naczyniowe, stwardnienie rozsiane, padaczka.

Migreny, polineuropatie, choroba Parkinsona czy urazy także mogą wpływać na nieprawidłową pracę układu nerwowego i wymagają leczenia u specjalisty.