Zapalenie płuc – objawy, leczenie i możliwe powikłania
Zapalenie płuc kojarzymy z wysoką gorączką, osłabieniem, kaszlem, dusznościami, jednak choroba ta może przebiegać także bezobjawowo lub z objawami niewskazującymi na zagrożenie dla zdrowia. Na zachorowanie jesteśmy szczególnie narażeni w sezonie jesienno-zimowym i wczesną wiosną. Jakie są objawy zapalenia płuc? Co może doprowadzić do tak poważnej infekcji dolnych dróg oddechowych.
Co to jest zapalenie płuc?
Zapalenie płuc to jedna z chorób dolnych dróg oddechowych, które często charakteryzują się ostrym lub umiarkowanym przebiegiem. Oprócz typowych objawów infekcji płuc m.in. kaszlu, gorączki i ogólnego osłabienia, chory ma widoczne na zdjęciu RTG płuc zmiany w postaci zacienień, których nie da się przypisać innej chorobie. Proces zapalny, w przebiegu zapalenia płuc o różnym podłożu, obejmuje pęcherzyki płucne.
Infekcja może rozpocząć się w górnych drogach oddechowych i „zejść” na dolne drogi oddechowe, co jest stosunkowo częstym powikłaniem nieleczonej grypy oraz innych infekcji wirusowych. Obecnie, w dobie pandemii, zapalenie płuc kojarzone jest przede wszystkim z zakażeniem wirusem SARS-COV-2 i chorobą COVID-19. To z powodu poważnego zapalenia płuc tak liczna grupa pacjentów wymaga hospitalizacji, intensywnej terapii tlenowej oraz innych terapii, które ratują życie. Rozprzestrzeniający się w obrębie płuc stan zapalny może doprowadzić do całkowitego zniszczenia tego organu i wówczas jedynym ratunkiem dla pacjenta, jest przeszczep płuc.
Niezależnie od podłoża infekcji, zapalenie płuc to poważna choroba, której nie należy bagatelizować. Choć w przypadku infekcji płuc o lekkim i umiarkowanym przebiegu chorzy mogą dochodzić do zdrowia w domu, to infekcja może dość szybko się zaostrzyć, niosąc za sobą zagrożenie dla zdrowia i życia. W przypadku nasilającego się kaszlu, duszności, osłabienia, gorączki, dreszczy oraz braku efektów stosowanego leczenia objawowego trzeba zawsze zgłosić się do lekarza.
Czasami zdarza się bezobjawowe zapalenie płuc, co utrudnia diagnostykę i opóźnia konsultację ze specjalistą pulmonologiem. Musimy pamiętać, że każda infekcja, zwłaszcza jeżeli rozwija się u dzieci i seniorów, wymaga odpowiedniego postępowania w kierunku wykluczenia poważnych schorzeń, które mogą doprowadzić do zagrożenia zdrowia i życia.
Zapalenie płuc – rodzaje
Zapalenie płuc to choroba, która może cechować się różnym przebiegiem oraz podłożem.
Wirusowe zapalenie płuc
Wirusowe zapalenie płuc z definicji jest wywoływane przez wirusa i rozwija się zarówno u dzieci, jak i osób dorosłych. Zwykle nie jest tak poważne jak bakteryjne zapalenie płuc, chociaż zwiększa ryzyko jego rozwoju. Zapalenie płuc o podłożu wirusowym bywa powikłaniem przeziębienia, grypy i zapalenia oskrzeli. Zwykle cechuje się łagodniejszym przebiegiem, jednak wymaga specjalistycznego leczenia.
Przykłady wirusów, które mogą powodować wirusowe zapalenie płuc, obejmują: wirusy grypy, RSV, adenowirusy, inne wirusy układu oddechowego.
Bakteryjne zapalenie płuc
Innym rodzajem zapalenia płuc, jest infekcja, którą wywołały bakterie. Od momentu wynalezienia antybiotyków bakteryjne zapalenie płuc przestało być przyczyną wielu zgonów, jednak nadal jest poważnym problemem. Najczęściej wywołuje je dwoinka zakażenia płuc (pneumokoki). Choroba może mieć piorunujący przebieg, prowadząc do zgonu na skutek ogólnego zakażenia organizmu. Pneumokokowe zapalenie płuc zagraża dzieciom i osobom dorosłym, jednak możemy się przed nim chronić, decydując się na szczepienie.
Grzybicze zapalenie płuc
Grzybicze zapalenie płuc powstaje, gdy zarodniki dostaną się do płuc i zaczną namnażać. Często występuje u osób z osłabionym układem odpornościowym lub przewlekłymi problemami zdrowotnymi. Może jednak wystąpić również u zdrowych osób dorosłych. Do grzybiczego zapalenia płuc dochodzi często w wyniku infekcji grzybami: Pneumocystis jirovecii, Coccidioides czy Histoplasma capsulatum.
Inne kryteria zapalenia płuc
Zapalenie płuc to choroba, której klasyfikacja uwzględnia nie tylko podłoże infekcji. Inne kryteria, które różnicują zapalenie płuc pod względem rodzaju, to m.in. miejsce zakażenia. Wyróżniamy środowiskowe, pozaszpitalne zapalenie płuc oraz szpitalne zapalenie płuc, które nadal jest jednym z powikłań m.in. po przebytych zabiegach operacyjnych. O szpitalnym zapaleniu płuc możemy mówić, gdy choroba rozwinie się w ciągu 48 godzin po przyjęciu do szpitala lub w ciągu 72 godzin po wypisaniu ze szpitala.
Zapalenie płuc – przyczyny
Jak już zostało wspomniane, przyczyną zapalenia płuc najczęściej są infekcje wirusowe oraz infekcje bakteryjne. Zdarza się jednak, że stan zapalny nie jest bezpośrednio związany z infekcją górnych lub dolnych dróg oddechowych. Do zapalenia płuc może doprowadzić np. zakrztuszenie się napojem lub pokarmem oraz podtopienie. Zachłystowe zapalenie płuc najczęściej diagnozowane jest u niemowląt, u których występuje ulewanie pokarmu.
Czynniki ryzyka
Ryzyko zachorowania jest większe u dzieci do 2 roku życia oraz u osób starszych po 65 roku życia. Inne czynniki ryzyka obejmują pobyt w szpitalu, choroby układu oddechowego, palenie tytoniu, osłabiony układ odpornościowy lub wrodzone wady układu oddechowego. Przewlekła obturacyjna choroba płuc również może powodować zapalenie płuc. Szczególną ostrożność powinni zachować pacjenci w trakcie leczenia chorób nowotworowych.
Objawy zapalenia płuc
Objawy zapalenia płuc mogą być mylone z objawami przeziębienia, grypy lub innych chorób sezonowych, ale tylko wówczas, gdy mamy do czynienia z łagodnym przebiegiem choroby. Umiarkowany i ciężki przebieg zapalenia płuc wiąże się z wystąpieniem charakterystycznych, wskazujących na poważną infekcję objawów, które wymagają natychmiastowej konsultacji lekarskiej.
Pierwsze objawy zapalenia płuc to m.in.:
- nasilający się suchy kaszel,
- kaszel mokry z odkrztuszaniem ropnej wydzieliny,
- przyspieszony oddech,
- duszności,
- ogólne osłabienie i złe samopoczucie,
- dreszcze,
- umiarkowana lub wysoka gorączka.
W początkowej fazie choroby mogą być także słyszalne świsty podczas oddychania. Kaszel i inne objawy przybierają na sile wraz z rozwojem zakażenia. Czasami mamy do czynienia z całkowicie bezobjawowym zapaleniem płuc, które może być powikłaniem innych infekcji. Wówczas pojawiają się przewlekłe zmęczenie, kaszel przy wysiłku, męczliwość, brak apetytu, utrata masy ciała i nocne poty.
Ostre zapalenie płuc może być początkowo mylone z infekcją grypową. Rozpoczyna się podwyższoną temperaturą, katarem, bólem gardła oraz uczuciem rozbicia. Objawy szybko stają się bardzo uciążliwe i dołącza do nich suchy lub mokry, uporczywy kaszel. Ostre śródmiąższowe zapalenie płuc objawia się narastającą dusznością i wymaga specjalistycznego leczenia. Zapalenie płuc może także objawiać się m.in.:
- bólem mięśni i stawów,
- bólem w klatce piersiowej,
- pieczeniem w okolicy przełyku,
- odkrztuszaniem podbarwionej krwią wydzieliny,
- dolegliwościami ze strony układu pokarmowego,
- dolegliwościami ze strony serca i układu krążenia.
Objawy wirusowego i bakteryjnego zapalenia płuc są podobne, jednak w przebiegu różnych infekcji obserwuje się ich odmienne nasilenie. Infekcje wirusowe zazwyczaj charakteryzują się łagodniejszym przebiegiem i częściej przechodzimy je bezobjawowo lub skąpoobjawowo.
Są jednak wyjątki od tej reguły, co potwierdza m.in. przebieg zapalenia płuc na skutek zakażenia nowym koronawirusem. Infekcje bakteryjne płuc bardzo często wiążą się z poważnym zagrożeniem dla zdrowia i życia, dlatego każdy objaw, który może wskazywać na zapalenie płuc, powinniśmy konsultować z lekarzem.
Musimy pamiętać, że nawet z pozoru niegroźna infekcja, może doprowadzić do zapalenia płuc oraz innych poważnych schorzeń, które są szczególnie niebezpieczne dla niemowląt i małych dzieci, osób przewlekle chorych, seniorów oraz osób z upośledzoną odpornością na skutek np. kuracji antynowotworowej.
Zapalenie płuc – leczenie
Leczenie zapalenia płuc powinno zawsze odbywać się pod opieką specjalisty pulmonologa. Jest ono dobierane indywidualnie do potrzeb danego pacjenta, uwzględniając m.in. dobór leków o przeciwwirusowym lub antybakteryjnym działaniu. Obecność zmian osłuchowych wymusza wykonanie rentgena płuc, który pozwala ocenić stopień uszkodzeń płuc oraz wdrożyć odpowiednio dostosowane do stanu pacjenta leczenie farmakologiczne.
Łagodne zapalenie płuc o podłożu bakteryjnym nie musi wiązać się z pobytem w szpitalu. Choroba wymaga przyjmowania przepisanych przez lekarza leków o działaniu przeciwzapalnym i leków, które ułatwiają pozbycie się zalegającej w płucach wydzieliny oraz ułatwiają oddychanie. Leczenie często wspomagane jest inhalacjami z soli fizjologicznej oraz inhalacjami z wykorzystaniem leków o działaniu ułatwiającym oddychanie.
Chorzy, u których choroba przebiega w sposób ciężki, wymagają hospitalizacji. W zależności od podłoża zakażenia oraz stadium choroby, wdrażane jest leczenie objawowe i leczenie mające na celu ograniczenie rozwoju infekcji, a także zwalczenie zakażenia.
Możliwe powikłania po zapaleniu płuc
Nawet po leczeniu niektóre osoby z zapaleniem płuc, szczególnie z grup wysokiego ryzyka, mogą doświadczyć komplikacji takich jak:
- Bakterie w krwiobiegu (bakteremia). Bakterie, które dostają się do krwiobiegu z płuc, mogą rozprzestrzeniać infekcję na inne narządy, potencjalnie powodując niewydolność narządów.
- Trudności w oddychaniu w wyniku zapalenia płuc. Niekiedy wymaga to dalszej hospitalizacji i korzystania z wentylacji.
- Nagromadzenie płynu wokół płuc (wysięk opłucnowy). Zapalenie płuc może powodować gromadzenie się płynu w cienkiej przestrzeni między warstwami tkanki wyścielającej płuca i klatkę piersiową (opłucna). Jeśli płyn zostanie zainfekowany, może być konieczne odprowadzenie go przez rurkę do klatki piersiowej lub usunięcie go chirurgicznie.
- Ropnie płuc. Ropień powstaje, gdy w jamie płucnej tworzy się ropa. Ropień jest zwykle leczony antybiotykami.