Usunięcie trzonu macicy – skutki uboczne i konsekwencje zabiegu

Usunięcie trzonu macicy to zabieg histerektomii, po którym kobieta nie ma możliwości zajścia w ciążę zarówno w sposób naturalny, jak i przez in vitro. Histerektomia całkowita oznacza usunięcie macicy, a to powoduje zanik miesiączek. Wykonuje się ją najczęściej w przypadku mięśniaków macicy, silnych i obfitych krwawień. Co oznacza usunięcie trzonu macicy i jakie niesie ze sobą konsekwencje?

Jakie funkcje pełni macica?

Macica to najważniejszy narząd w kobiecym układzie rozrodczym. Jej funkcją jest przyjęcie zapłodnionego jajeczka i umożliwienie mu zagnieżdżenia. Następnie macica pełni funkcję ochronną dla płodu, zapewniając mu właściwe warunku do rozwoju aż do porodu. W czasie ciąży macica powiększa się kilkaset razy, by po porodzie dość szybko się obkurczyć.

Co to jest histerektomia?

Histerektomia to zabieg usunięcia macicy, który może dotyczyć całości narządu albo jej trzonu. Można go wykonać metodą laparoskopową albo przez przecięcie powłok brzusznych. To lekarz decyduje, który z rodzajów zabiegów będzie odpowiedni dla danej pacjentki.

Histerektomię wykonuje się w przypadku silnych i licznych mięśniaków macicy, obfitych i silnych miesiączek, nowotworu endometrium, czasem raka szyjki macicy. Usunięcie macicy wiąże się z trwałym okaleczeniem, możliwe jest uzyskanie renty. Oznacza również dla kobiety brak możliwości zajścia w ciążę i przekreśla szanse na macierzyństwo. Jeśli jednak jest jedyną szansą na zdrowie, zabieg należy wykonać.

Typy operacji usunięcia macicy

Usunięcie macicy może być całkowite lub częściowe. W zależności od sytuacji lekarz może zdecydować o całkowitym usunięciu narządu lub o pozostawieniu szyjki macicy. Jeśli kobieta ma dobre wyniki badań cytologicznych, pozostawienie szyjki macicy może być uzasadnione.

Wyróżnia się następujące typu histerektomii:

• histerektomia całkowita, polegająca na usunięciu macicy
• histerektomia całkowita z usunięciem jajników i jajowodów
• histerektomia radykalna, polegająca na całkowitym usunięciu macicy, a także górnej części pochwy

Usunięcie macicy - przebieg

Usunięcie macicy to zabieg chirurgiczny, który wykonywany jest w znieczuleniu ogólnym. Chirurg dokonuje przecięcia powłok brzusznych wielkości około 3 cm i za pomocą odpowiedniego sprzętu usuwa macicę. Jeśli macicę należy usunąć w całości, chirurg robi to przez pochwę, a jeśli zabieg dotyczy tylko usunięcia trzonu macicy, dokonuje tego przez brzuch.

W jakich przypadkach usuwa się jajniki i jajowody?

Jeśli badania potwierdzają obecność mięśniaków, torbieli czy zaawansowanej endometriozy, niekiedy konieczne okazuje się wykonanie zabiegu usunięcia jajników i jajowodów. Usunięcie jednego jajowodu nie przekreśla jeszcze u kobiety szans na macierzyństwo i wciąż otwiera możliwość naturalnego zajścia w ciążę.

Niekiedy wykonuje się profilaktyczne usunięcie jajników i jajowodów tzw. adneksektomię. Zabieg wykonuje się u osób pomiędzy 35. a 40. rokiem życia, po tym, jak urodziły dzieci. Adneksektomię można wykonać u kobiet obciążonych ryzykiem wystąpienia choroby nowotworowej.

Czy usuwanie szyjki macicy zawsze jest konieczne?

Usunięcie szyjki macicy nie zawsze okazuje się konieczne. O tym, czy trzeba ją usunąć, decyduje lekarz prowadzący pacjentkę. Niekiedy mówi się, że pozostawienie szyjki macicy jest niepotrzebnym narażaniem pacjentki na ryzyko rozwoju raka szyjki macicy. Czasem jednak, kiedy wyniki badań są dobre, a w szyjce macicy nie zauważono komórek nowotworowych, pozostawia się ją.

Czy usunięcie macicy jest niebezpieczne?

Usunięcie macicy jak każdy zabieg, rodzi jakieś ryzyko, ale niekiedy okazuje się koniecznością. Jest to zabieg, który prowadzi do okaleczenia kobiety i zabiera możliwość naturalnego zajścia w ciążę. Odsuwając myśli o macierzyństwie, może jednak pomóc zachować zdrowie, a także wbrew pozorom, poprawić jakość życia seksualnego.

U kobiet, które cierpią na silne bóle brzucha spowodowane endometriozą, mięśniakami macicy, męczą się z silnymi krwawieniami, które mają charakter niemal krwotoczny, usunięcie macicy lub jej trzonu może poprawić samopoczucie i przywrócić kobiecie możliwość normalnego funkcjonowania. Nie wpływa ona negatywnie na jakość życia seksualnego, po wyleczeniu organizmu może się okazać, że nastąpi wręcz poprawa w odczuwaniu przyjemności płynącej ze zbliżeń seksualnych.

Czy po zabiegu histerektomii mogą wystąpić jakieś powikłania?

Zabieg histerektomii wymaga rekonwalescencji. Po zabiegu przez 2 tygodnie mogą występować silne dolegliwości bólowe, krwawienia z pochwy, powikłania zatorowo-zakrzepowe, nietrzymanie moczu czy infekcje cewki moczowej i układu moczowego.

Z tego względu zalecany jest spoczynkowy tryb życia i przestrzeganie wszystkich zaleceń lekarskich.

Rekonwalescencja po usuwaniu macicy

Rekonwalescencja po zabiegu histerektomii jest długotrwała i może zająć nawet 2 miesiące. Zaleca się leżenie w łóżku, zrezygnowanie z aktywności fizycznej, zakaz podnoszenia ciężkich przedmiotów ważących ponad 5 kilogramów.

W czasie rekonwalescencji zalecana jest również dieta lekkostrawna, która sprzyja powrotowi do formy.

Usunięcie macicy a hormonalna terapia zastępcza

Zabieg usunięcia macicy oznacza, że kobieta przestaje miesiączkować. Miesiączki zanikają od razu po zabiegu. Histerektomia może również przyspieszyć proces starzenia się organizmu, dlatego niekiedy zaleca się stosowanie hormonalnej terapii zastępczej.

HTZ wdraża się od razu po wykonaniu zabiegu. W przypadku hormonalnej terapii zastępczej zdania są podzielone, niektórzy jednak wskazują, że zażywanie estradiolu może pomóc złagodzić nieprzyjemne objawy menopauzy (np. uderzenia gorąca czy nocne poty).

Usunięcie macicy – skutki uboczne

Histerektomia, jak każdy zabieg operacyjny, wiąże się ze skutkami ubocznymi. Zalicza się do nich nie tylko zwiększone ryzyko występowania infekcji pęcherza moczowego, ale również różnego rodzaju powikłania ze strony układu sercowo-naczyniowego (zatory, zakrzepy). Histerektomia wpływa także na życie seksualne.

Usunięcie macicy a życie intymne

Usunięcie macicy lub trzonu macicy nie pozostaje bez wpływu na jakość życia seksualnego. Bezpośrednio po operacji usunięcia macicy wymagana jest wstrzemięźliwość seksualna. Jeśli zabieg wykonywany jest przez pochwę, czas powstrzymania się od kontaktów seksualnych, może być dłuższy.

Usunięcie macicy nie oznacza jednak konieczności zrezygnowania z seksu. Po zakończeniu rekonwalescencji można wrócić do życia seksualnego, które choć będzie inne, to wciąż może dawać dużo satysfakcji. Kobiety obserwują jednak wyraźne zmiany, do której zaliczają się problemy z orgazmem – charakterystyczne skurcze występujące w czasie orgazmu są związane z czynnością macicy. Usunięcie narządu sprawia, że skurcze zanikają, orgazm zatem przeżywa się inaczej. U części kobiet może wystąpić także suchość pochwy oraz problemy z nawilżeniem pochwy i ze spadkiem libido. Wiele pań czuje się nieatrakcyjnych i pozbawionych kobiecości, przez co nie mają ochoty na zbliżenia intymne. Rolą partnera jest przekonanie ich, że wciąż stanowią dla niego obiekt pożądania.

O histerektomii i jej skutkach - wywiad

O histerektomii, powodach usunięciach macicy i jej skutkach opowiada dr Grzegorz Południewski, ginekolog.

Dr Grzegorz Południewski: Histerektomia, bo tak nazywa się zabieg usunięcia macicy, to leczenie okaleczające, a to pociąga za sobą wiele konsekwencji: zmienia się statyka miednicy mniejszej, zwiększa się ryzyko wypadania kikuta pochwy, zwiększa się ryzyko zaburzenia statyki pęcherza, mogą pojawić się kłopoty z oddawaniem stolca. Często pacjentki odczuwają inną reaktywność seksualną, mają dyskomfort w sferze życia seksualnego.

Dodatkowo u niektórych pacjentek trzeba też usunąć również jajniki. Robi się to po to, aby zlikwidować potencjalne źródło nowotworu. A w związku z usunięciem narządów rodnych mamy do czynienia z całym zespołem zaburzeń, związanych z menopauzą, która w tym przypadku jest najczęściej w znacznym stopniu nasilona. To z kolei pociąga za sobą konieczność zażywania do końca życia hormonów. To dla niektórych kobiet jest problemem.

I wreszcie – usunięcie macicy może okaleczać również psychikę. Sprawia, że niektóre pacjentki przestają się czuć pełnowartościowymi kobietami. Może to wpływać na relacje z partnerem, na współżycie. Ważne jest jednak zastrzeżenie – ta sfera życia nie musi ulec pogorszeniu.

Jak często i dlaczego wykonuje się te zabiegi w Polsce?

Bardzo często. Co roku wykonuje się go u ok. 55 tys. Polek. Histerektomię, czyli usunięcie macicy przeprowadza się ze wskazań onkologicznych i nieonkologicznych, takich jak mięśniaki macicy, śródmaciczna endometrioza, niereagujące na leczenie farmakologiczne krwawienie z macicy. Mięśniaki są jedną z najczęstszych przyczyn. Niestety, w tym przypadku metoda ta jest wręcz nadużywana. Szczególnie, że oprócz leczenia operacyjnego mamy jeszcze inne metody, np. związane z embolizacją, czyli zamknięciem naczyń, co doprowadza do zmniejszenia lub zanikania mięśniaków. Możemy także zastosować leczenie zachowawcze. Warto jednak pamiętać, że pigułkami nie wyleczymy mięśniaka, lecz osiągamy efekt przejściowy: możemy go zmniejszyć, ograniczyć jego objawy, przywrócić życie pacjentki do równowagi, choćby po to, by dać jej czas na przeprowadzenie planów prokreacyjnych. Jednak mięśniaki pozostają, rozwijają się słabiej, ale wciąż są i najczęściej nadal rosną – dlatego uważa się, że operacyjne postępowanie – jeśli chodzi o mięśniaki – jest podstawowym.

Ważne!

Kiedyś sądzono, że wycięcie macicy osłabia libido i zmniejsza funkcje seksualne. Ale współczesne badania tego nie potwierdzają i sugerują, że dużo zależy od tego, co działo się przed zabiegiem. Jakość życia może się po histerektomii znacząco podnieść, bo na przykład ustają dokuczliwe krwawienia ze wszystkimi ich konsekwencjami.

Można przygotować kobietę na utratę macicy?

Podstawą jest rozmowa, wytłumaczenie jej, na czym polega zabieg i z czym to się wiąże. Wiele zależy też od sytuacji pacjentki. Jeśli kobieta nie ma dzieci, staramy się jednak zachować macicę i wykonać operację w sposób oszczędny – jeśli tylko to możliwe. Jeśli jednak zostanie podjęta decyzja o histerektomii, warto uświadomić sobie zyski i straty takiego zabiegu – przecież nie wykonujemy go z byle powodu, lecz z ważnego. Jego celem jest poprawa stanu zdrowia, czasem nawet uratowanie życia. To zabieg, który ma nam pomóc, a nie zaszkodzić. Dobrze jest więc spojrzeć na niego z takiej perspektywy.

W takiej sytuacji ważne jest wsparcie bliskich osób, a jeśli nie można na nie liczyć lub nie wystarcza, warto wybrać się do psychologa.

Czy już po wszystkim kobieta może jakoś poprawić swoją sytuację, przyśpieszyć powrót do zdrowia, np. ćwiczeniami?

Oczywiście. Duże znaczenie ma tu nastawienie pacjentki. Poza tym, jak po każdym zabiegu, wprowadzamy typową rehabilitację pooperacyjną i tu pacjentka sama może sporo zrobić. Najlepiej sprawdzają się w tym przypadku ćwiczenia rozciągające, np. joga, streching, ćwiczenia mięśni dna miednicy – one naprawdę wpływają na fizyczną sytuację pacjentki, pomagają szybciej wrócić do kondycji, a przy okazji poprawiają ogólne samopoczucie.

Pomocne są też różnego rodzaju grupy wsparcia, które nie dość, że pomagają podtrzymać taką pacjentkę na duchu, to jeszcze często jest to miejsce wymiany bardzo praktycznych informacji jak sobie radzić na co dzień, jak rozwiązywać problemy, z którymi wiąże się usunięcie macicy.

Rozmawiała Monika Wysocka, zdrowie.pap.pl
Dr Grzegorz Południewski, ginekolog. Ukończył Akademię Medyczną w Białymstoku, tam też uzyskał stopień doktora nauk medycznych. Jest specjalistą ginekologii i położnictwa. Znany popularyzator edukacji seksualnej, autor popularnych publikacji na temat antykoncepcji i życia seksualnego. W praktyce klinicznej zajmuje się m.in. leczeniem niepłodności. Jest kierownikiem Kliniki Leczenia Niepłodności „Gameta” w Warszawie i prezesem Fundacji Zachować Przyszłość, której misją jest zabezpieczenie płodności chorych onkologicznie.