Zapadnięte płuco: objawy i przyczyny odmy opłucnowej

W ostatnich miesiącach jesteśmy bardziej wyczuleni na objawy związane z niewydolnością oddechową. Niedodma to jedno ze schorzeń, które dotyczą bezpośrednio płuc, wpływając na komfort oddychania i poziom natlenienia krwi. Niedodma płuc powoduje, że całe płuco lub jego fragment przestają brać udział w procesie wymiany gazowej. W efekcie do płuc dostaje się mniej tlenu, bo nie mogą się one całkowicie wypełnić; mniej tlenu trafia też do krwi, co skutkuje objawami niedotlenienia.

Zapadnięcie płuca — czym jest?

Zapadnięte płuco to stan, w wyniku którego następuje utrata powietrza znajdującego się w miąższu płucnym. Na skutek tego płuco nie może prawidłowo funkcjonować, przez co oddychanie samodzielne staje się niemal niemożliwe. Do zapadnięcia płuca może dojść także na skutek rozwoju różnych chorób układu oddechowego, m.in. przewlekłej obturacyjnej choroby płuc.

Zapadnięcie płuca – co to znaczy?

Czy płuco może się zapaść? Może i nie zdarza się to wcale rzadko. W wielu przypadkach niewielkie, powodowane np. infekcją dróg oddechowych (zapalenie płuc) zmiany cofają się wskutek zastosowanego leczenia. Niekiedy dochodzi jednak to poważnych uszkodzeń płuca, które utrudniają wymianę gazową, prowadząc do niewydolności oddechowej w stopniu zależnym od tego, jak duży fragment płuca uległ zwłóknieniu. Niedodma może mieć też charakter pierwotny. Wówczas diagnozowana jest najczęściej już u noworodka i ma związek z wrodzonym niedoborem surfaktantu.

W najprostszym tłumaczeniu – z niedodmą, czyli zapadnięciem płuca, mamy do czynienia wówczas, gdy z różnych powodów część narządu nie bierze udziału w wymianie gazowej, czyli nie wypełnia się powietrzem podczas oddychania.

Odma opłucnowa – definicja

Odma opłucnowa to sytuacja, w której powietrze gromadzi się w płucach na skutek choroby czy urazu. Objawy odmy opłucnowej mogą być niezauważalne, dlatego jest to stan szczególnie niebezpieczny. Odma opłucnowa może objawiać się jedynie spłyceniem oddechu czy bólem w klatce piersiowej. Częściej występuje u mężczyzn niż u kobiet, zwłaszcza tych młodych. W przypadku odmy płucnej konieczne jest wykonanie RTG klatki piersiowej.

Odma opłucnowa – objawy

Mała odma opłucnowa może być trudna do wychwycenia w badaniu osłuchowym. Niewielka odma powinna samodzielnie wchłonąć się w ciągu kilku dni. W przypadku większych zmian, a także wystąpienia odmy otwartej, która rozwija się w płucach na skutek urazu, może pojawić się konieczność przeprowadzenia zabiegu medycznego. Odbarczanie odmy opłucnowej polega na wprowadzeniu igły do jamy opłucnej i usunięcie z niej zgromadzonego tam powietrza.

Rodzaje odmy opłucnowej

Podział odmy charakteryzuje mechanizm powstawania zmian w jamie opłucnej:

• odmę opłucnową zamkniętą lub małą, która najczęściej wchłania się samoistnie
• odmę opłucnową otwartą lub dużą, wymagającą odbarczania i która może rozwinąć się na skutek choroby czy urazu
• odmę opłucnową pourazową, którą może spowodować np. złamanie żebra

Oprócz tego wyróżnia się jatrogenną, która może stanowić komplikację po różnego rodzaju zabiegach kardiochirurgicznych.

Niedodma – przyczyny

Zapadnięcie płuca może być powodowane różnymi czynnikami. Trzeba wiedzieć, że niedodmie sprzyjają nieleczone infekcje układu oddechowego, przede wszystkim dolnych dróg oddechowych. Przewlekły stan zapalny oskrzeli, który przebiega z nadmiernym wydzielaniem śluzu to jedna z częstych przyczyn zapadnięcia płuca. Do innych czynników, które wpływają na rozwój niedodmy, zaliczamy m.in.:

• obecność ciała obcego w drogach oddechowych (np. pokarmu, który dostaje się do dróg oddechowych podczas zachłyśnięcia się treścią cofającą się z żołądka),
• guzy i inne zmiany chorobowe w obrębie dróg oddechowych i klatki piersiowej,
• urazy klatki piersiowej,
• zator w płucach,
• powiększenie zlokalizowanych w klatce piersiowej węzłów chłonnych,
• nieleczona astma,
  
• nieleczona alergia wziewna,
• płyn w jamie opłucnej,
• palenie papierosów,
• nieleczone, przewlekłe zapalenie oskrzeli.

Zapadnięcie płuca – objawy

Objawy zapadnięcia płuca są zależne od stopnia uszkodzenia narządu. W przypadku niedodmy, która obejmuje jedynie niewielki fragment płuca, objawy mogą być niemal niezauważalne. Wówczas pojawiają się dolegliwości typowe dla m.in. infekcji układu oddechowego, czyli kaszel, nieznaczne problemy z oddychaniem np. podczas wysiłku, zadyszka, osłabienie. Zapadnięcie płuca powoduje także m.in.:

• nasilający się podczas wysiłku suchy kaszel,
• efektywny kaszel mokry,
• ból odczuwany w klatce piersiowej podczas głębokiego wdechu,
• spłycenie oddechu,
• brak możliwości swobodnego zaczerpnięcia powietrza,
• stopniowe obniżanie się ciepłoty ciała,
• duszności.

Zapadnięte płuca — jak je rozpoznać?

Aby rozpoznać zapadnięcie płuca, należy wykonać badanie osłuchowe, a także badania diagnostyczne, m.in. RTG klatki piersiowej. Badania te pozwalają stwierdzić, czy nie występują problemy z oddychaniem i czy klatka piersiowa pracuje prawidłowo. Spłycenie oddechu i mokry kaszel to jedne z objawów zapadnięcia płuca, dlatego konieczne jest wykonanie badania osłuchowego, które pozwala rozróżnić zapadnięcie płuca od zapalenia płuc czy innych chorób płucnych. Niekiedy konieczna jest również elektrokardiografia serca czy tomografia komputerowa.

Kiedy trzeba wykonać badania?

Zawsze, gdy odczuwamy jakiekolwiek dolegliwości ze strony układu oddechowego, powinniśmy wykonać badania diagnostyczne. Niestety, w obecnej sytuacji dostęp do POZ jest utrudniony, a objawy typowe dla zapadnięcia płuca mogą być związane np. z zakażeniem nowym koronawirusem. W celu zdiagnozowania niedodmy wykonuje się badanie osłuchowe, które pozwala postawić wstępną diagnozę. W celu potwierdzenia przypuszczeń lekarza konieczne jest też wykonanie typowych badań obrazowych. Zwykle potwierdzeniem diagnozy są zmiany widoczne na zdjęciu RTG płuc.

Podsumowując, zapadnięcie płuca, czyli niedodma, jest przyczyną pogorszenia się komfortu oddychania oraz utrudnienia naturalnej wymiany gazowej. Oddychanie wymaga efektywnej pracy płuc, dlatego niedodma prowadzi do niedotlenienia organizmu i może zagrażać zdrowiu. Niedodma wymaga przede wszystkim leczenia przyczynowego, które pozwoli wyeliminować wywołujące ją czynniki. W stanach zapalnych dróg oddechowych stosowane są zwykle antybiotyki; w niektórych przypadkach niedodma może wymagać przeprowadzenia zabiegu chirurgicznego.

Leczenie odmy opłucnowej

Leczenie odmy opłucnowej jest uzależnione od jej rodzaju. Jeśli pęcherzyki powietrza są niewielkie, odma opłucnowa nie wymaga żadnego leczenia. W przypadku odmy otwartej, która prowadzi do pogorszenia wymiany gazowej, a w konsekwencji wystąpienia problemów z oddychaniem, może wystąpić zagrożenie życia. W takiej sytuacji pojawia się ucisk na pęcherzyki płucne, co powoduje ogólne osłabienie, a także problemy z oddychaniem. Konieczne jest usunięcie zgromadzonego powietrza i ułatwienie pracy płuc.

U osób, u których zapadnięcie płuca jest skutkiem choroby płucnej, należy rozpocząć leczenie przyczyny. Przewlekły stan zapalny oskrzeli, przewlekła choroba obturacyjna płuc, mogą potęgować problemy z oddychaniem i powodować nieodwracalne zmiany w miąższu płucnym.