Beta blokery – rodzaje, jak działają, wskazania do stosowania i przeciwwskazania

W celach terapeutycznych stosowane są różne rodzaje leków. Jednym z częściej przepisywanych przez lekarzy leków, np. w przypadku nadciśnienia tętniczego oraz niewydolności serca, są beta-blokery. To dość specyficzna grupa farmaceutyków, których stosowanie ma na celu blokowanie znajdujących się w organizmie receptorów beta-adrenergicznych. Receptory beta-adrenergiczne są związane z autonomicznym układem nerwowym, a dokładnie jego częścią współczulną. Receptory beta-adrenergiczne są rozmieszczone w błonie komórkowej, a ich pobudzanie m.in. przez adrenalinę powoduje aktywację np. białka G.

Receptory w ciele człowieka

W organizmie człowieka wyróżniamy 3 rodzaje receptorów beta-adrenergicznych oraz dwa rodzaje receptorów alfa-adrenergicznych. Na receptory beta-adrenergiczne oddziałują konkretne związki chemiczne, które krążą w naszym organizmie. Dzięki nim mogą przebiegać różne procesy życiowe, jednakże czasami naturalne oddziaływanie substancji chemicznych na receptory beta-adrenergicznych musi zostać zablokowane. Jest to możliwe właśnie dzięki beta-brokerom, które są stosowane m.in. w celu utrzymania ciśnienia tętniczego krwi na odpowiednim poziomie oraz spowolnienia przyśpieszonej akcji serca. Dzięki działaniu beta-blokerów możliwe jest m.in. obniżenie ryzyka związanego z wystąpieniem zawału serca.

Receptory beta-adrenergiczne rozmieszczone są w:

• mięśniu sercowym – w mięśniu sercowym występują receptory typu β1,
• mięśniach gładkich (naczynia krwionośne, oskrzela) – w mięśniach gładkich rozmieszczone są receptory typu β2,
• w tkance tłuszczowej - w tkance tłuszczowej występują receptory typu β3.

Dzięki działaniu beta-blokerów możliwe jest efektywne blokowanie receptorów beta-adrenergicznych, co pozwala na kontrolowanie niektórych chorób. Efekt terapeutyczny stosowania beta-blokerów często przewyższa ewentualne skutki uboczne terapii, pozwalając na poprawę stanu zdrowia i jakości życia chorego.

Jak już zostało wspomniane, beta-blokery stosuje się w celu blokowania receptorów beta-adrenergicznych, które znajdują się w mięśniu sercowym, naczyniach krwionośnych, oskrzelach, a także tkance tłuszczowej. W celach terapeutycznych stosowane są beta-blokery selektywne i nieselektywne beta-blokery. Wśród rodzajów beta-blokerów wyróżniamy również leki, które posiadają lub nie posiadają wewnętrznej aktywności sympatykomimetycznej (ISA).

Beta-blokery – rodzaje

W medycynie stosuje się wiele różnych beta-blokerów, których specyfika działania nie jest taka sama. Beta-blokery dzielą się na dwie podstawowe grupy, czyli:

• beta-blokery selektywne posiadające i nieposiadające wewnętrznej aktywności sympatykomimetycznej (ISA),
• beta-blokery nieselektywne posiadające lub nieposiadające wewnętrznej aktywności sympatykomimetycznej (ISA).

Beta-blokery to jedne z najczęściej przepisywanych pacjentom rodzajów farmaceutyków. Znajdują one zastosowanie w leczeniu bardzo często diagnozowanych schorzeń, redukując ich uciążliwe objawy oraz zmniejszając ryzyko związane z pogorszeniem się stanu zdrowia. Beta-blokery stosowane są m.in. w przypadku niewydolności serca, w leczeniu nadciśnienia tętniczego, a także w leczeniu jaskry.

Inne choroby, które leczone są z zastosowaniem beta-blokerów to m.in. nadczynność tarczycy, zaburzenia rytmu serca, migrena i lęk sytuacyjny oraz lęk uogólniony. Choć stosowanie beta-blokerów pozwala skutecznie redukować objawy choroby poprzez blokowanie receptorów beta-adrenergicznych, to leki te mogą wywoływać różne skutki uboczne. Ze względu na możliwe działania niepożądane, które związane są z mechanizmem działania beta-blokerów, konieczne jest m.in. systematyczne prowadzenie dzienniczka pomiarów ciśnienia tętniczego.

Jak działają beta-blokery?

Jak już zostało wspomniane, beta-blokery zapobiegają przyłączaniu się do receptorów beta-adrenergicznych określonych substancji chemicznych m.in. adrenaliny, dzięki czemu możliwe jest redukowanie objawów chorobowych. Związki oddziałujące na rozmieszczone w organizmie receptory wpływają na funkcjonowanie niemal całego organizmu. Działanie beta-blokerów można przedstawić na przykładzie zamka i pasującego do niego klucza. Zamek to receptor beta-adrenergiczny, a klucz to substancja chemiczna. Jeżeli zastosowany zostanie beta-bloker, który zablokuje receptor, to nie ma możliwości przyłączenia do niego substancji chemicznych, czyli nie otworzymy zamka pasującym do niego kluczem. Efekt ten wykorzystywany jest np. w przypadku niektórych zaburzeń rytmu serca, pozwalając ograniczyć kołatanie serca. Beta-blokery wpływają również na wydzielanie reniny, która podnosi ciśnienie tętnicze krwi.

W znacznym uproszczeniu – beta-blokery zabezpieczają przed przyłączeniem do receptorów beta-adrenergicznych neuroprzekaźników, a także zapobiegają wystąpieniu reakcji chemicznej, która rozpoczyna się po przyłączeniu określonego białka G.

Wskazania do stosowania beta-blokerów

Jak już zostało wspomniane, beta-blokery to dość często przepisywane pacjentom leki. Są one stosowane przede wszystkim w przypadku występowania chorób serca i układu krążenia, jednak pozwalają również np. zmniejszyć ciśnienie śródgałkowe w przebiegu jaskry oraz redukować niektóre objawy, które występują przy nadczynności tarczycy. Beta-blokery okazują się również skuteczne w redukcji lęku sytuacyjnego i lęku uogólnionego, znajdując zastosowanie w przypadku np. zaburzeń o podłożu nerwicowym, którym towarzyszą ataki paniki.

Wskazaniem do rozpoczęcia terapii z zastosowaniem beta-blokerów jest m.in.:

• choroba niedokrwienna serca – w przypadku choroby wieńcowej beta-blokery spowalniają pracę serca, zmniejszając zapotrzebowanie na tlen oraz redukując ryzyko wystąpienia zawału serca,
• nadciśnienie tętnicze – w terapii nadciśnienia tętniczego beta-blokery pozwalają na obniżenie ciśnienia krwi do prawidłowego poziomu,
• nadczynność tarczycy – w przypadku nadczynności tarczycy beta-blokery redukują m.in. kołatanie serca oraz drżenie rąk,
• niewydolność serca – u pacjentów z niewydolnością serca beta-blokery blokują aktywność neuroprzekaźników pobudzających.

Inne schorzenia, w których leczeniu stosowane są beta-blokery to m.in. zespół odstawienny, jaskra, zaburzenia rytmu serca, a także migrena. W przypadku migreny stosowanie beta-blokerów ogranicza częstość występowania napadów bólu głowy.

Przeciwskazania – beta-blokery

Przeciwwskazaniem do stosowania beta-blokerów jest m.in. przewlekła obturacyjna choroba płuc, blok przedsionkowo-komorowy I stopnia, blok przedsionkowo-komorowy II i III stopnia, astma oskrzelowa, cukrzyca oraz miażdżyca. Beta-blokerów nie stosuje się także u pacjentów z depresją oraz zespołem chorego węzła zatokowego. W przypadku niektórych chorób, które są względnym przeciwwskazaniem do zastosowania beta-blokerów, decyzję o rozpoczęciu terapii podejmuje się po dokładnej ocenie korzyści i zagrożeń związanych z terapią.

Skutki uboczne – beta-blokery

Beta-blokery mogą powodować skutki uboczne. To m.in.:

• omdlenia,
• zawroty głowy,
• obniżenie tętna,
• spowolnienie rytmu serca,
• dolegliwości żołądkowo-jelitowe,
• blok przedsionkowo-komorowy,
• zaburzenia snu,
• reakcje alergiczne.