„Glejak oka”, czyli glejak nerwu wzrokowego – objawy, diagnostyka i leczenie

Nowotwory łagodne i nowotwory złośliwe oka częściej diagnozowane są u dzieci, młodzieży i młodych dorosłych. Na chorobę mogą wskazywać np. odbarwienie tęczówki, zniekształcenie źrenicy lub odblask na źrenicy. Do grupy niepokojących objawów, które są wskazaniem do natychmiastowej konsultacji okulistycznej, zaliczamy m.in. pojawiający się nagle zez, oczopląs, wytrzeszcz gałki ocznej, zaburzenia ruchomości gałki ocznej oraz zaburzenia widzenia. Objawy te może wywoływać m.in. glejak nerwu wzrokowego. Zwykle choroba ta jest diagnozowana w pierwszej dekadzie życia i częściej dotyczy dziewczynek. Zmiana rozwija się jednostronnie. Rzadko glejaki nerwu wzrokowego diagnozowane są u osób, które ukończyły 20. rok życia. Ten rodzaj nowotworu oczu bardzo rzadko diagnozowany jest u przedstawicieli płci męskiej.

Glejak II nerwu czaszkowego a inne nowotwory złośliwe oka

Glejak to nowotwór, który diagnozowany jest w kilku postaciach. Zmutowane komórki, które tworzą guz nowotworowy, wywodzą się z komórek glejowych mózgu oraz rdzenia. W przypadku glejaka nerwu wzrokowego choroba rozwija się z tkanki glejowej nerwu wzrokowego. Komórki gleju nie są neuronami i nie przekazują impulsów nerwowych, a ich zadaniem jest pasywne łączenie i podtrzymywanie sieci neuronalnych. Guz rośnie powoli, co powoduje, że przez długi czas nie wywołuje objawów.

Czynnikiem ryzyka zachorowania na glejaka nerwu wzrokowego jest choroba Recklinghausena, inaczej nerwiakowłókniakowatość typu 1 – jest ona diagnozowana u części chorych, u których rozwiną się tego typu glejaki. Ten konkretny nowotwór jest rzadko diagnozowanym typem glejaka, jednak stanowi on około 20% wszystkich nowotworów oczodołu, które rozwijają się u dzieci. Biorąc pod uwagę całkowitą liczbę wszystkich nowotworów, które wywodzą się z komórek gleju, glejaki nerwu wzrokowego stanowią mniej niż 2% zmian nowotworowych.

Ten rodzaj glejaka rozwija się w przednim odcinku drogi wzrokowej, gdzie znajduje się właśnie nerw wzrokowy. Jak już zostało wspomniane, glejaki mogą powstać z różnych komórek gleju. W obrębie nerwu wzrokowego najczęściej diagnozowane są gąbczaki (gwiaździaki włosowatokomórkowe). Rzadziej z utkania glejowego nerwu wzrokowego powstają zwojakoglejaki, glejaki nisko zróżnicowane i glejaki włókienkowe.

Poszczególne typy glejaków różnią się stopniem złośliwości, który ma wpływ na rokowania pacjentów. Glejak w obrębie nerwu wzrokowego to zlokalizowana jednostronnie zmiana, która rozrasta się na okoliczne tkanki, ale nie powoduje przerzutów odległych. Niestety, skutkiem operacji glejaka nerwu wzrokowego jest utrata wzroku.

Typowy przebieg choroby, który uwzględnia jej rozwój w pierwszej dekadzie życia u dziewczynek, dotyczy aż ¾ wszystkich diagnozowanych przypadków. Współwystępowanie nerwiakowłókniakowatości typu 1 dotyczy 10-50% diagnozowanych przypadków. Glejak nerwu wzrokowego to nowotwór pierwotny, co oznacza, że guz powstaje w obrębie oczodołu i nie jest związany z przerzutami z innych narządów lub układów.

Inne nowotwory złośliwe oka, które rozwijają się u osób z różnych grup wiekowych to m.in. rak płaskonabłonkowy, czerniak, siatkówczak i guz gruczołu łzowego. Początkowe objawy, które pojawiają się w przypadku nowotworów oczodołu, mogą być podobne, dlatego niezbędne jest wykonanie specjalistycznych badań, które pozwalają określić podłoże uciążliwych dolegliwości.

Objawy glejaka nerwu wzrokowego

Objawy glejaka nerwu wzrokowego to m.in. nasilające się zaburzenia widzenia, do których zaliczamy podwójne widzenie i problemy z rozpoznawaniem barw. Glejak narządu wzroku objawia się także obniżeniem ostrości wzroku (widzenia) i stopniową utratą wzroku. Objawy te związane są ze wzrostem guza w miejscu, gdzie znajduje się nerw wzrokowy. Problemy ze wzrokiem to nie jedyny objaw glejaka nerwu wzrokowego. Na skutek wzrostu guza może pojawić się wytrzeszcz, który obejmuje jedną gałkę oczną, zez oraz oczopląs. Podczas badania okulistycznego widoczna jest obrzęknięta tarcza nerwu wzrokowego. Warto pamiętać, że dolegliwości związane z oczami oraz nasilające się problemy ze wzrokiem powinny być bezzwłocznie konsultowane ze specjalistą. Nowoczesna okulistyka pozwala na wykonanie wielu różnych badań w bezinwazyjny i bezbolesny sposób. Podstawą diagnostyki chorób oczu, które mogą mieć związek z zaburzeniami w obrębie nerwu wzrokowego oraz innych struktur układu nerwowego, jest badanie dna oka.

Najwięcej przypadków glejaka nerwu wzrokowego diagnozowanych jest u dzieci w wieku wczesnoszkolnym. Dzieci, które uczęszczają do szkoły, powinny pozostawać pod stałą opieką okulisty – systematycznie wykonywane badania profilaktyczne umożliwiają wczesne wykrycie różnych wad wzroku, a także poważniejszych schorzeń, które mogą dawać objawy oczne.

Glejak nerwu wzrokowego to guz, który nie charakteryzuje się szybkim tempem wzrostu, co sprawia, że związane z chorobą objawy, stopniowo się nasilają. Pierwszym objawem choroby może być nieznaczne pogorszenie się ostrości widzenia, które może wskazywać na różne choroby oczu i zawsze powinno skłonić do wizyty u okulisty.

Glejak nerwu wzrokowego – przyczyny

Glejak nerwu wzrokowego jest chorobą, która rozwija się z niewiadomych przyczyn. Ryzyko powstania guza zwiększa nerwiakowłókniakowatość typu 1, jednak glejak nerwu wzrokowego nie zawsze jest związany z tym schorzeniem. Prowadzone badania dowiodły, że na rozwój nowotworów z grupy glejaków mogą mieć wpływ czynniki kancerogenne m.in. promieniowanie jonizujące. Wzrost ryzyka zachorowania na różne typy glejaka dotyczy m.in. dzieci i osób dorosłych, u których była stosowana radioterapia czaszki. Co więcej, na rozwój glejaków w większym stopniu narażone są osoby obciążone genetycznie, w których rodzinie był zdiagnozowany ten rodzaj nowotworu. Warto wiedzieć, że ryzyko rozwoju glejaków zwiększa nie tylko nerwiakowłókniakowatość typu 1, ale także inne zespoły genetyczne.

U większości chorych nie można ustalić przyczyny rozwoju choroby. Trwają intensywne badania, których celem jest ostateczne potwierdzenie negatywnego wpływu na zdrowie promieniowania emitowanego m.in. przez telefony komórkowe, a także oddziaływania na organizm substancji chemicznych oraz dodatków do żywności. Niektórzy badacze łączą rozwój glejaków z urazami głowy, nadmiernym spożyciem aspartamu oraz mutagennym działaniem pestycydów.

Zachorowania na glejaka nerwu wzrokowego nie można uniknąć, jednak możliwe jest ograniczenie ryzyka, które wiąże się z wykryciem choroby w zaawansowanym stadium. Natychmiastowe konsultowanie ze specjalistą niepokojących objawów ze strony narządu wzroku, a także systematycznie wykonywane badania profilaktyczne pozwalają zmniejszyć ryzyko związane z wykryciem choroby w zaawansowanym stadium, w którym guz osiąga znaczne rozmiary, powodując m.in. wytrzeszcz gałki ocznej.

Diagnostyka glejaka nerwu wzrokowego

Diagnostyka glejaka nerwu wzrokowego rozpoczyna się od badania okulistycznego. Jest ono niezbędne w celu wykrycia podłoża odczuwanych przez chorego dolegliwości, które mogą powodować również inne schorzenia oczu np. guz gruczołu łzowego lub postępujące wady wzroku. Występowanie objawów wskazujących na zaburzenia w funkcjonowaniu nerwu wzrokowego, czyli pogorszenie jakości widzenia, poszerzenie źrenicy, a także pojawienie się problemów z rozpoznawaniem barw i wytrzeszczu, jest wskazaniem do wykonania specjalistycznych badań, które pozwalają stwierdzić m.in. zmiany w obrębie tarczy nerwu wzrokowego.

Na etapie diagnostyki glejaka nerwu wzrokowego wykonywane są specjalistyczne badania obrazowe. Zaliczamy do nich tomografię komputerową i rezonans magnetyczny. Dzięki badaniom obrazowym możliwe jest dokładne zbadanie oczodołu i ujawnienie zmian typowych dla glejaka nerwu wzrokowego. Na podstawie wyników badań podejmowana jest decyzja odnośnie do zastosowanego leczenia.

Leczenie glejaka nerwu wzrokowego

Wybór leczenia uzależniony jest m.in. od wielkości guza znajdującego się w okolicy nerwu wzrokowego. Nie każdy glejak nerwu wzrokowego wymaga leczenia chirurgicznego. Jeżeli zmiana nie wywołuje uciążliwych objawów i jej wielkość nie wpływa na funkcjonowanie gałki ocznej, może być poddawana obserwacji. U każdego pacjenta leczenie jest dobierane indywidualnie. Na wybór metody leczenia ma wpływ wielkość guza oraz stopień zajęcia okolicznych tkanek, w których obrębie pojawiają się nacieki nowotworowe.

Nie zawsze możliwe jest leczenie oszczędzające. Radykalna operacja, która uwzględnia usunięcie gałki ocznej, wykonywana jest w przypadku dużych guzów. Każda operacja w obrębie oczodołu jest zagrożona ryzykiem utraty wzroku, jednak w przypadku operacji glejaka oka nie da się uniknąć utraty wzroku w chorym oku, nawet jeżeli możliwe jest uniknięcie usunięcia gałki ocznej. Dobór metody leczenia uwzględnia zarówno korzyści, jak i ewentualne skutki uboczne operacji. Nadrzędnym celem lekarzy jest powstrzymanie rozrostu guza w kierunku mózgu oraz usunięcie zmiany nowotworowej w całości. Brak możliwości usunięcia całej zmiany wiąże się z dużym ryzykiem wznowy guza.