Znieczulenie ogólne – rodzaje, etapy i powikłania. Jakie są kryteria wyboru narkozy

Znieczulenie ogólne to jedna z metod znoszenia bólu przed zabiegiem chirurgicznym. W niektórych przypadkach wykonywane jest także m.in. znieczulenie regionalne (znieczulenie podpajęczynówkowe i znieczulenie zewnątrzoponowe). Zabiegi, które nie wymagają znieczulenia ogólnego lub regionalnego, mogą zostać przeprowadzone ze znieczuleniem miejscowym, które znosi odczuwanie bólu w konkretnym miejscu, np. znieczulenie miejscowe stosowane jest podczas zabiegów stomatologicznych i zszywania ran.

Znieczulenie ogólne to często stosowane znieczulenie w chirurgii ogólnej. Dzięki niemu możliwe jest przeprowadzenie różnych zabiegów i operacji m.in. ginekologicznych, neurologicznych i kardiochirurgicznych i innych zabiegów, w których wymagane jest zwiotczenie mięśni szkieletowych pacjenta. Nie należy mylić znieczulenia ogólnego z sedacją – w tym przypadku pacjent zachowuje pełną lub częściową świadomość, ale podczas trwania zabiegu jest pod wpływem silnych środków uspokajających, co powoduje zobojętnienie na docierające do niego bodźce.

Jak wygląda znieczulenie ogólne?

Znieczulenie ogólne to zgodnie z definicją – stan całkowitej i odwracalnej utraty świadomości. Pacjent za pomocą leków zostaje wprowadzony w stan głębokiego uśpienia i nie jest w stanie samodzielnie oddychać, dlatego zostaje podłączony do specjalistycznej aparatury medycznej, która podtrzymuje funkcje życiowe. Znieczulenie ogólne powoduje m.in. zahamowanie odruchów rdzeniowych i zwiotczenie mięśni szkieletowych oraz amnezję.

Rodzaje znieczulenia ogólnego

Najczęściej stosowanym rodzajem znieczulenia ogólnego jest znieczulenie ogólne dotchawicze, które uwzględnia intubację pacjenta oraz podłączenie do respiratora, który zastępuje oddech pacjenta. Podczas znieczulenia dotchawiczego występuje depresja oddechowa.

Innym rodzajem znieczulenia ogólnego jest znieczulenie krótkie dożylne, które nie wymaga intubacji – pacjent zapada w sen i samodzielnie oddycha – tego rodzaju znieczulenie ogólne stosowane jest m.in. podczas kolonoskopii i gastroskopii oraz niektórych zabiegów ginekologicznych.

Jak wygląda narkoza? Poznaj etapy znieczulenia ogólnego

Wybór metody znieczulenia dokonywany jest na podstawie wywiadu z pacjentem. Przed rozpoczęciem znieczulenia anestezjolog zapoznaje się również z dokumentacją medyczną dotyczącą stanu zdrowia chorego.

Do etapów znieczulenia ogólnego należą:

• premedykacja – podanie leków uspokajających,
• wprowadzenie pacjenta do znieczulenia – indukcja znieczulenia – na tym etapie stosowane jest znieczulenie dożylne lub znieczulenie wziewne,
• podtrzymanie znieczulenia – w trakcie znieczulenia pacjent otrzymuje kolejne dawki farmaceutyków m.in. leki zwiotczające mięśnie, anestetyki nasenne i narkotyczne leki przeciwbólowe,
• wybudzenie pacjenta – uwzględnia zastosowanie leków odwracających działanie podanych farmaceutyków znieczulających.

W trakcie operacji pacjent pozostaje pod opieką anestezjologa, który monitoruje jego funkcje życiowe oraz sprawdza, jak działają użyte leki znieczulające.

Czy często występują powikłania? Bezpieczeństwo znieczulenia ogólnego

Dzięki nowoczesnym technikom znieczulania poważne powikłania zdarzają się bardzo rzadko. Powikłania znieczulenia ogólnego zależne są od jego rodzaju – jednym z częstych powikłań znieczulenia dotchawiczego jest ból gardła oraz chrypka. Rodzaj znieczulenia ma wpływ na ryzyko wystąpienia powikłań.

W przypadku znieczulenia ogólnego najczęściej występujące skutki uboczne po zakończeniu operacji to m.in.:

• ból głowy,
• zawroty głowy,
• nudności i wymioty,
• reakcje alergiczne o różnym nasileniu.

Po wybudzeniu (w okresie pooperacyjnym) pacjent może także odczuwać ogólne złe samopoczucie, które ma związek z ustępowaniem działania leków i przebytym zabiegiem. Zdarzają się także skutki uboczne związane ze znieczuleniem ogólnym takie jak np. uszkodzenia zębów.

Poważniejsze powikłania po znieczuleniu ogólnym to m.in.:

• uszkodzenia krtani związane z intubacją,
• zapalenie płuc,
• powikłania oddechowe,
• zaburzenia w pracy serca,
• zakrzepica.

Znieczulenie ogólne w związku ze stresem podczas procedur medycznych

Znieczulenie ogólne może być zastosowane w sytuacji, gdy niezbędne jest zniesienie stresu związanego z zabiegiem np. u dzieci. U małych pacjentów często stosowane jest znieczulenie złożone, czyli znieczulenie miejscowe i znieczulenie ogólne. Pozwala ono nie tylko znieść ból, ale także unieruchomić pacjenta np. przed badaniem rezonansem magnetycznym.

Konieczność zastosowania znieczulenia ogólnego, nawet podczas nieskomplikowanych zabiegów, pojawia się także w sytuacji, gdy pacjent obawia się zabiegu z zachowaniem świadomości, jest podenerwowany, nie współpracuje z lekarzem np. ze względu na różne zaburzenia rozwojowe.

Decyzja o znieczuleniu ogólnym w przypadku planowanych zabiegów zawsze podejmowana jest po zapoznaniu się ze stanem zdrowia pacjenta, uwzględniając korzyści i zagrożenia związane z rodzajem narkozy. Jeżeli pacjent nie może zostać poddany znieczuleniu ogólnemu ze względów medycznych, lub zabieg tego nie wymaga, może zostać zastosowane znieczulenie miejscowe, znieczulenie podpajęczynówkowe lub znieczulenie zewnątrzoponowe.

Co decyduje o wyborze rodzaju znieczulenia?

Ponieważ znieczulenie ogólne stanowi obciążenie dla organizmu, pacjent musi zostać do niego odpowiednio przygotowany. Podczas wyboru metody znieczulenia anestezjolog kieruje się przede wszystkim bezpieczeństwem pacjenta. Decydujące kryteria podczas wyboru rodzaju znieczulenia to stan zdrowia pacjenta, jego wiek i rodzaj operacji. Dobór rodzaju znieczulenia zależy także od czasu trwania operacji, rodzaju zabiegu i pozycji chorego na stole operacyjnym. W nagłych sytuacjach ratowania zdrowia i życia, które wymagają wykonania zabiegu chirurgicznego, procedury w znieczuleniu ogólnym to jedyna z dostępnych opcji i stosuje się je niezależnie od ryzyka wystąpienia powikłań.

Ostateczny wybór metody znieczulenia uwzględnia zawsze jego bezpieczeństwo oraz komfort pacjenta. Zdarza się, że np. w trakcie operacji neurochirurgicznych pacjent zachowuje pełną świadomość i wykonuje różne czynności, np. czyta lub gra na instrumencie, ale nie odczuwa bólu.

Źródła:

• T. Szreter, „Bezpieczeństwo znieczulenia ogólnego”, MZ luty 1/2004, s. 66-70
• A. Bartkowska-Śniatkowska, J. Rosada-Kurasińska, M. Zielińska, A. Bienert, „Czy rzeczywiście znany jest efekt farmakodynamiczny środków stosowanych podczas znieczulenia ogólnego u noworodków, niemowląt i dzieci? Przegląd eksperymentalnych i klinicznych badań dotyczących działania neurodegeneracyjnego”, Anestezjologia Intensywna Terapia, 2014, tom 46, numer 2, s. 111–118