Choroby wątroby – najczęstsze schorzenia tego organu, przyczyny, objawy i leczenie

Wątroba jest narządem, który nie ma unerwienia czuciowego, co sprawia, że rozwijające się w jej obrębie choroby przez długi czas nie wywołują dolegliwości bólowych. Ból w okolicy wątroby, czyli ból w prawym podżebrzu, wywołany jest m.in. przez ucisk powiększającej się wątroby na inne narządy. Choroby wątroby przez długi czas mogą przebiegać bezobjawowo. Zaliczamy je do grupy poważnych chorób przewodu pokarmowego. Nie da się żyć bez wątroby. Niewydolność wątroby prowadzi do śmierci, a jedynym ratunkiem dla chorego jest przeszczepienie wątroby.

Wątroba jest narządem, który może się regenerować. Regeneracja wątroby nie powoduje jednak, że staje się ona niezniszczalna. Wiele schorzeń wątroby związanych jest z wieloletnimi zaniedbaniami dietetycznymi. Choroby wątroby wywołuje również m.in. nadużywanie alkoholu i innych substancji psychoaktywnych oraz przewlekłe przyjmowanie leków. Coraz częściej uszkodzenie wątroby diagnozowane jest na skutek przedawkowania napojów energetycznych oraz ziół i suplementów diety.

Czynniki ryzyka rozwoju chorób wątroby

Zaburzenia w funkcjonowaniu wątroby i uszkodzenie wątroby są związane m.in. z naszym trybem życia i dbałością o ogólne zdrowie. Główne czynniki ryzyka rozwoju chorób wątroby to m.in.:

• dieta bogata w tłuszcze i cukry,
• nadwaga i otyłość,
• nadmierne spożywanie alkoholu, które może wywołać alkoholowe uszkodzenie wątroby,
• przewlekłe stosowanie niektórych leków m.in. leków hormonalnych, sterydów anabolicznych, leków z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych.

Dieta oraz tryb życia, które powodują m.in. nadwagę, otyłość, cukrzycę i nadciśnienie tętnicze, w destrukcyjny sposób wpływają na zdrowie wątroby, czego skutkiem jest niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby. Schorzenie to znacząco zwiększa ryzyko związane z niewydolnością wątroby oraz powstaniem w obrębie tego narządu zmian o podłożu nowotworowym.

Większość czynników, które mają swój udział w rozwoju chorób wątroby, to czynniki modyfikowalne np. zmniejszenie ilości spożywanego alkoholu lub całkowita abstynencja pozwalają w znacznym stopniu zmniejszyć ryzyko zachorowania. Istnieją również czynniki niemodyfikowalne, na które nie mamy wpływu. To m.in. uwarunkowana genetycznie skłonność do rozwoju chorób wątroby i choroby wrodzone wątroby.

Jak już zostało wspomniane, wątroba nie boli, a jej schorzenia mają przez długi czas bezobjawowy przebieg, dlatego bardzo ważna jest profilaktyka. Uwzględnia ona zarówno sprzyjający poprawie ogólnego stanu zdrowia aktywny tryb życia, jak i stosowanie przyjaznej wątrobie diety, rezygnację z picia alkoholu i palenia papierosów oraz innych używek. Bardzo ważne jest także systematyczne wykonywanie badań diagnostycznych, które pozwalają ocenić m.in. stan zdrowia wątroby na podstawie poziomu produkowanych przez nią enzymów.

Ból w okolicy wątroby pojawia się najczęściej w zaawansowanym stadium chorób wątroby, dlatego warto także systematycznie – w zależności od wieku i wskazań lekarza – wykonywać również USG jamy brzusznej. Należy także konsultować z lekarzem przewlekłe i uporczywie nawracające dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego m.in. ból brzucha, wzdęcia, zaparcia, biegunki, mdłości i wymioty.

Choroby wątroby powodują ogólne złe samopoczucie i osłabienie – te objawy także wymagają konsultacji z lekarzem. Szczególnie wyczulone na objawy chorób wątroby powinny być osoby, w których bliskiej rodzinie były one diagnozowane – niektóre choroby wątroby występują rodzinnie. Genetyczna skłonność do raka wątroby zwiększa ryzyko zachorowania nawet o kilkadziesiąt procent. Inne niemodyfikowalne czynniki ryzyka rozwoju chorób wątroby, które mogą spowodować niewydolność wątroby to m.in. wrodzone choroby metaboliczne i choroby autoimmunologiczne.

Ryzyko rozwoju chorób wątroby zwiększa również narażenie organizmu na działanie toksyn obecnych w grzybach i pleśniach. Lekarze od dawna przestrzegają przed spożywaniem żywności, na której znajduje się pleśń – zdjęcie pleśni lub odkrojenie spleśniałego kawałka np. owocu, pieczywa, wędliny, nie chroni przed działaniem toksyn! Jednym z ważnych czynników ryzyka zachorowania m.in.. na raka wątroby jest zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu B i C – WZW typu B i WZW typu C. W przypadku wirusowego zapalenia wątroby typu B istnieje skuteczna broń w postaci szczepionki. Na wirusowe zapalenie wątroby typu C nie ma szczepionki. Jedna i druga choroba powodują stopniowe ograniczenie sprawności wątroby, prowadząc do niewydolności tego narządu.

W Polsce główne czynniki, które wywołują choroby wątroby to m.in. zbyt częste spożywanie alkoholu, brak profilaktyki i leczenia WZW typu B i WZW typu C, a także zatrucia organizmu lekami oraz toksynami np. z grzybów.

Objawy choroby wątroby

Objawy chorób wątroby nie są specyficzne. Zanim pojawi się charakterystyczny dla chorób wątroby „ból wątroby”, czyli ból w prawym podżebrzu, mogą występować m.in.:

• dolegliwości typowe dla niestrawności np. wzdęcia, gazy, ból brzucha, mdłości, uczucie pełności i ciężkości w jamie brzusznej,
• osłabienie,
• przewlekłe zmęczenie,
• brak apetytu,
• spadek masy ciała,
• objawy skórne np. uporczywy świąd skóry.

Charakterystycznym objawem ostrych i przewlekłych chorób wątroby jest zażółcenie powłok skórnych, czyli żółtaczka.

Ostre i przewlekłe choroby wątroby

Wyróżniamy ostre i przewlekłe choroby wątroby. Choroby o ostrym przebiegu rozwijają się nagle i w krótkim czasie mogą spowodować niewydolność wątroby oraz zgon. Choroby wątroby o przewlekłym przebiegu rozwijają się niekiedy przez długie lata i początkowo przebiegają bezobjawowo.
Do ostrych chorób wątroby należą m.in.:

• Ostre wirusowe zapalenie wątroby (WZW), które spowodowane jest zakażeniem wirusem WZW typu A, typu B i typu C. Wirus zapalenia wątroby typu B i wirus zapalenia wątroby typu C mogą wywołać ostre i przewlekłe zapalenie wątroby. Wirus zapalenia wątroby typu A nie wywołuje zapalenia wątroby o przewlekłym przebiegu.
• Ostra niewydolność wątroby, którą w niemal 50 proc. przypadków wywołuje polekowe uszkodzenie wątroby. Ostra niewydolność wątroby może pojawić się np. na skutek przedawkowania paracetamolu.

Przewlekłe choroby wątroby to m.in.:

• przewlekłe zapalenie wątroby – WZW typu B i WZW typu C,
• alkoholowe zapalenie wątroby – inne nazwy, które stosowane są zamiennie, oznaczając alkoholowe zapalenie wątroby to alkoholowe stłuszczenie wątroby i alkoholowe uszkodzenie wątroby,
• niealkoholowe stłuszczenie wątroby (niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby),
• pierwotne zapalnie drób żółciowych (pierwotna marskość wątroby),
• https://zdrowie.wprost.pl/choroby/genetyczne/10487282/choroba-wilchoroba Wilsona,
• autoimmunologiczne zapalenie wątroby.

Skutkiem chorób wątroby o przewlekłym przebiegu jest marskość wątroby. Inne choroby tego narządu to m.in. rak wątroby – u osób z pierwotnym rakiem wątroby badanie histopatologiczne wykrywa raka wątrobowokomórkowego, a także niezłośliwe guzy wątroby, naczyniaki i torbiele wątroby.

Choroby wątroby o podłożu zapalnym

Choroby wątroby o charakterze zapalnym stopniowo wyniszczają wątrobę, powodując uszkodzenia wątroby, których skutkiem jest marskość wątroby. Marskość wątroby ma przebieg wieloetapowy. Na pierwszym etapie choroby nie pojawiają się charakterystyczne objawy marskości wątroby.
Drugi etap choroby to czas, w którym pojawiają się niecharakterystyczne objawy chorób wątroby np. różne dolegliwości gastryczne, które nasilają się po posiłku, świąd skóry, męczliwość i obniżenie zdolności wysiłkowych.
Ostatni etap to etap, w którym pojawiają się typowe objawy zwłóknienia wątroby np. szybki spadek masy ciała, zaburzenia krzepliwości krwi, nadciśnienie wrotne, zażółcenie skóry, powiększenie się obwodu brzucha, encefalopatia wątrobowa, powiększenie śledziony.

Do marskości wątroby najczęściej dochodzi na skutek nadużywania alkoholu oraz wirusowego zapalenia wątroby typu B i typu C.

Choroby wątroby związane z dietą i trybem życia

Tryb życia to jeden z ważnych czynników ryzyka rozwoju chorób wątroby oraz innych narządów przewodu pokarmowego m.in. żołądka, trzustki i pęcherzyka żółciowego. Zła dieta, alkohol, papierosy, a także choroby metaboliczne np. cukrzyca i otyłość to najczęściej wskazywane przyczyny chorób wątroby o przewlekłym przebiegu m.in. raka wątroby.

Nowotwory wątroby mogą nie tylko wywodzić się z komórek wątroby – nowotwór pierwotny – ale także powstawać na skutek przerzutów z innych narządów – nowotwór wtórny.

Jak przebiega leczenie chorób wątroby?

Leczenie choroby wątroby zależne jest od jej podłoża oraz przebiegu. W sytuacji, gdy wątroba ulegnie zwłóknieniu, niezbędny jest przeszczep wątroby.

U pacjentów z rakiem wątroby, który może być usunięty chirurgicznie, wykonywana jest częściowa resekcja wątroby. Leczenie operacyjne nie jest możliwe u każdego chorego. Niektórzy pacjenci np. chorzy z późno zdiagnozowanym rakiem wątrobowokomórkowym, są poddawani leczeniu paliatywnemu. W przypadku zaawansowanego procesu chorobowego leczenie polega na podawaniu leków zmniejszających dolegliwości i spowalniających rozrost guza. Jest to leczenie ukierunkowane na przedłużenie życia pacjenta i poprawę jego jakości.

Wcześnie wykryte choroby wątroby mogą być skutecznie leczone, jeżeli pacjenci współpracują z lekarzem, stosując się do wytycznych specjalisty. Chora wątroba wymaga odciążenia poprzez stosowanie specjalnej diety i całkowitą rezygnację z picia alkoholu. Leczenie podtrzymujące i leczenie uzupełniające dobierane są do rodzaju schorzenia wątroby.

Źródła:

• M. Piechota, Dysfunkcja wątroby przyczyny, rozpoznanie, kwalifikacja i intensywne leczenie, Makmed, 2016
• Rocznik Polskiego Towarzystwa Hepatologicznego pod redakcją dr. hab. n. med. Michała Kukli, Hepatologia, tom 17, 2017
• M. M. Palka, Choroby wątroby i dróg żółciowych w gabinecie lekarza POZ, Lekarz POZ 1/2017, s. 13-16
• D. Kasper, D. Longo, E. Braunwald, J. Jameson, J. Loscalzo, S. Hauser, Interna Harrisona, tom 1-3, Wydawnictwo Czelej, 2008