Nebulizacja – kiedy stosować i rodzaje nebulizatorów. Co odróżnia nebulizację od inhalacji?

Nebulizacja to sposób leczenia wielu schorzeń dróg oddechowych. Może być stosowana w przypadku chorób wirusowych oraz bakteryjnych dolnych i górnych dróg oddechowych, które często dotykają małe dzieci oraz alergii, astmy, a także innych schorzeń np. zapalenia oskrzeli i zapalenia płuc. Nebulizacja z zastosowaniem np. soli fizjologicznej z kwasem hialuronowym może być stosowana w celach profilaktycznych m.in. jako broń przed sezonowymi infekcjami – odpowiednio nawilżone błony śluzowe dróg oddechowych lepiej chronią organizm przed zakażeniami wirusowymi. Co więcej, nebulizacja pooprawia komfort oddychania w sezonie grzewczym i pomaga utrzymać odpowiednie nawilżenie dróg oddechowych, gdy odczuwamy skutki uboczne przebywania w klimatyzowanych pomieszczeniach.

Zastosowanie nebulizacji z soli fizjologicznej przy pierwszych objawach podrażnienia górnych dróg oddechowych – drapanie w gardle, kichanie, suchość śluzówki nosa – często pozwala uniknąć rozwoju infekcji sezonowej. Od kilku lat rośnie popularność nebulizacji. Ta metoda podawania leków oraz usprawniania funkcjonowania dróg oddechowych nie jest już jedynie stosowana w szpitalach i sanatoriach. Każdy z nas może korzystać z zalet nebulizacji w domu, a nawet w podróży. Warto dowiedzieć się więcej na temat wskazań do nebulizacji oraz poznać korzyści związane z zakupem nebulizatora do domowego zastosowania.

Czym jest nebulizacja?

To metoda podawania leków, która stosowana jest w leczeniu chorób układu oddechowego. Pozwala ona dostarczyć substancję czynną leku w formie aerozolu. Stanowi alternatywę dla podawania leków z zastosowaniem inhalatorów proszkowych, które stosowane są m.in. w leczeniu astmy. Dzięki nebulizacji odpowiednia dawka leku może zostać podana bezpośrednio do dróg oddechowych, bez ryzyka, że pacjent w nieprawidłowy sposób skorzysta z inhalatora. Nebulizacja odgrywa istotną rolę w leczeniu chorób układu oddechowego u niemowląt, małych dzieci oraz osób niepełnosprawnych. Może być stosowana również profilaktycznie – w tym przypadku do wykonania nebulizacji stosowany jest nawilżający drogi oddechowe roztwór soli fizjologicznej.

Zgodnie z definicją – nebulizacja jest rodzajem inhalacji. Pozwala na rozbicie leku na niewielkie cząstki aerozolu, które są podawane bezpośrednio w miejsce objęte procesem chorobowym. Ten sposób podawania leku stosowany jest m.in. w leczeniu astmy, rozedmy płuc, zapalenia oskrzeli, zapalenia krtani, a także zapalenia zatok przynosowych, pozwalając na osiągnięcie dużego stężenia leku w drogach oddechowych oraz ograniczenie ogólnoustrojowych działań niepożądanych. Leki podawane podczas nebulizacji wykazują szybkie działanie terapeutyczne i jedynie w niewielkim stężeniu przenikają do krwi osoby chorej. Szczególne znaczenie ma nebulizacja w przypadku przewlekłego przyjmowania leków sterydowych, które stosowane są w chorobach dróg oddechowych.

W uproszczeniu – podczas nebulizacji następuje przekształcenie leku znajdującego się w formie płynnej w aplikowany bezpośrednio do górnych dróg oddechowych i dolnych dróg oddechowych aerozol. Małe cząsteczki leku szybciej i efektywniej działają m.in. bezpośrednio w płucach oraz oskrzelach. Dzięki nebulizacji można podawać m.in. leki o działaniu przeciwzapalnym, rozszerzającym oskrzela i zapobiegającym ich skurczowi np. na skutek oddziaływania na organizm alergenów, a także leki pomagające pozbyć się zalegającej w drogach oddechowych wydzieliny.

Ważne! To, do jakiego odcinka dróg oddechowych dotrze podawany lek, zależy od rodzaju nebulizatora. Nie wszystkie nebulizatory pozwalają osiągnąć taki sam efekt terapeutyczny. Wybór nebulizatora musi uwzględniać zastosowaną technologię jego działania, dzięki której podawany lek może dotrzeć do miejsca, w którym ma rozpocząć swoje działanie. Wybór odpowiedniego nebulizatora jest bardzo ważny, gdy podczas nebulizacji podawane są leki znoszące objawy chorobowe oraz pozwalające na kontrolowanie jej przebiegu i ograniczenie ryzyka związanego z zaostrzeniem się dolegliwości. To, w jaki sposób zadziała płynny lek, który stosowany jest podczas nebulizacji, zależy od wielkości cząsteczek wdychanego aerozolu.

Nebulizacja a inhalacja – różnice

Nebulizacja często bywa mylona z inhalacją, która od bardzo dawna stosowana jest jako wsparcie procesu leczenia m.in. przeziębienia. Inhalacja parowa a nebulizacja to nie to samo. Inhalacja parowa polega na zalaniu wrzącą wodą m.in. ziół i wdychaniu powstałej pary. Osoba wykonująca inhalację musi pochylić się nad naczyniem z wodą i osłonić głowę ręcznikiem.

Problem stanowi wysoka temperatura wody – inhalacja parowa nie powinna być wykonywana u niemowląt i małych dzieci ze względu na duże ryzyko związane z poparzeniem.

Co ważne – inhalacja nie służy w celu podawania leków! Ma na celu aromaterapię z zastosowaniem ziół i olejków eterycznych. Wyjątek stanowi w tym przypadku inhalacja z zastosowaniem soli leczniczej np. soli jodowo-bromowej oraz jej wodnych roztworów, które stosowane są jako element leczenia różnych chorób układu oddechowego m.in. o podłożu wirusowym, bakteryjnym, grzybiczym oraz alergicznym. Niestety, podczas tradycyjnej inhalacji substancja o działaniu leczniczym nie jest w stanie dotrzeć do najdalszych zakątków układu oddechowego. Z tego względu inhalacja nie zastąpi nebulizacji, która pozwala na bezpośrednie dostarczanie aerozolu do objętych chorobą obszarów oskrzeli oraz płuc.

Inhalacja to sposób na wsparcie leczenia chorób układu oddechowego, ale to nebulizacja ma efektywne działanie terapeutyczne. Podczas inhalacji parowej możemy np. pozbyć się uczucia zatkania nosa, nawilżyć górne drogi oddechowe, złagodzić dolegliwości, które powodują zapalenie gardła, zapalenie zatok przynosowych, przewlekły nieżyt nosa i zapalenie krtani. Za pomocą inhalacji z zastosowaniem rozpuszczonego olejku eterycznego lub naparu ziołowego można również złagodzić kaszel i usunąć z dróg oddechowych zalegającą wydzielinę. Wdychanie pary poprawia również komfort oddychania, gdy nagle rozwiną się ostre schorzenia krtani np. zespół krupu, pozwalając ograniczyć skurcz w obrębie dróg oddechowych m.in. u dzieci. Często stosowanym sposobem radzenia sobie z nagłym zapaleniem krtani jest napełnienie wanny gorącą wodą, aby w zamkniętej łazience pojawiło się jak najwięcej pary wodnej, która ułatwia oddychanie i łagodzi suchy kaszel.

W jakich schorzeniach stosować nebulizację?

Nebulizacja stosowana jest w przypadku przewlekłych i ostrych chorób dróg oddechowych, które przebiegają z objawami płucnymi. Wskazaniem do stosowania nebulizacji jest m.in. zapalenie oskrzeli, astma, POChP (przewlekła obturacyjna choroba płuc), mukowiscydoza, rozedma płuc, zapalenie zatok przynosowych, grzybica płuc, zespół nieruchomych rzęsek i przewlekły nieżyt nosa.
Lekarz może zadecydować o konieczności wykonania nebulizacji również np. po zabiegach operacyjnych w obrębie układu oddechowego.

Rodzaje nebulizatorów

Podczas zabiegu nebulizacji wykorzystywane są trzy podstawowe rodzaje inhalatorów (nebulizatorów), czyli:

• Nebulizatory pneumatyczne – polecane m.in. dla niemowląt i dzieci, które nie ukończyły 3. roku życia, a także dzieci starszych. U maluchów nebulizacja powinna być przeprowadzana za pomocą maseczki; starsze dzieci powinny korzystać z ustnika, jeżeli lek jest przeznaczony do leczenia chorób oskrzeli i płuc.
• Nebulizatory ultradźwiękowe – polecane dla dzieci, które ukończyły 1. rok życia;.
• Nebulizatory membranowe (nebulizator siateczkowy) – mogą być stosowane bez ograniczeń wiekowych.

Wybór nebulizatora powinien uwzględniać przede wszystkim jego zastosowanie. Przed zakupem nebulizatora warto skonsultować się z lekarzem prowadzącym.

Źródła:

• B. Karolewicz, J. Pluta, D. Haznar, Nebulizacja jako metoda podawania leków, Terapia i leki, Tom 65, nr 4, 2009, s. 291-303
• P. Śliwiński, R. Chazan, P. Dąbrowiecki, K. Jahnz-Różyk, R. Mróz, M. Pirożyński, Wpływ doboru inhalatora i cząstki na skuteczność terapii wziewnej w POChP, Pneumonologia. Alergologia. Pol. 2014; 82: 300–310
• A. Emeryk, M. Pirożyński, Najważniejsze problemy nebulizacji u dzieci, Alergia Astma Immunologia, Rok wydania 2013, Tom 18, Nr 3: 140-144