Pierwsza miesiączka – o czym powinna wiedzieć każda nastolatka?

Pierwsza miesiączka pojawia się zazwyczaj w 12. – 13. roku życia i następuje w ciągu 2-3 lat od początku rozwoju piersi. Najpierw jednak, nawet przez kilka lat, przerwy pomiędzy krwawieniami są często dłuższe i mogą wynosić nawet do 45 dni. Z czasem odstęp pomiędzy miesiączkami skraca się do 21–38 dni.

– U większości dziewcząt cykle miesiączkowe stają się regularne w ciągu 2-3 lat od jej pierwszego wystąpienia. Początkowa ich nieregularność wynika z braku owulacji. Jednak może również wynikać z dysfunkcji gruczołu tarczowego, zaostrzenia lub złego wyrównania przewlekłej choroby, otyłości albo zaburzenia odżywiania – wyjaśnia dr n.med. Monika Szapotańska – Sikorska z Uniwersyteckiego Centrum Zdrowia Kobiety i Noworodka Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.

Trzeba pamiętać, że nie każdy cykl miesięczny, zwłaszcza u nastolatki, zawiera fazę owulacji, czyli produkcji jajeczka. Jednocześnie mitem jest przekonanie, że nastolatka nie może zajść w ciążę. To, czy jej cykle przebiegają z owulacją czy bez, jest sprawą indywidualną.

Co ciekawe, obserwuje się następującą prawidłowość: im szybciej wystąpi pierwsza miesiączka, tym wcześniej pojawiają się cykle owulacyjne.

Pierwsze miesiączki mogą być dla młodych dziewcząt nieco przerażające ze względu na ich obfitość oraz w związku z pojawiającymi się czasem skrzepami. Utrata krwi miesiączkowej zwykle przekracza wtedy 80-100 ml (wymaga zużycia 2 lub więcej opakowań podpasek).

Jeśli takie miesiączki trwają ok. 10 dni, mogą nawet prowadzić do niedokrwistości (anemii).

– Najczęściej nie jest to związane z żadną patologią narządu rodnego czy innymi schorzeniami. Takie nieregularne i różnie obfite krwawienia miesiączkowe mogą pojawić się nawet do pięciu lat od wystąpienia pierwszej miesiączki – uspokaja dr Monika Szpotańska – Sikorska.

Jednak należy taką sytuację zbadać. Może być konieczne podanie leków na niedokrwistość. Ponadto nadmierne krwawienie może świadczyć o zaburzeniach krzepnięcia lub innych nieprawidłowościach w układzie krwiotwórczym.

Prawidłowa miesiączka

Miesiączka to objaw zdrowia. Regularny cykl miesiączkowy zdrowej, w pełni rozwiniętej kobiety to występowanie krwawienia miesiączkowego co 21-35 dni i trwającego do 3-7 dni. Ale w pierwszych latach od wystąpienia pierwszej miesiączki (menarche) raczej nie należy się spodziewać takich cykli – uważa się, że u 60 do 80 proc. nastolatek cykl normalizuje się w okresie do 3 lat od menarche. Jednak czas potrzebny do normalizacji może się wydłużyć do 19. -20. roku życia. Uwaga! U dziewcząt z późniejszym menarche do normalizacji cykli może dojść nawet po upływie 12 lat!

Średnia utrata krwi w trakcie miesiączki wynosi 20-80 ml. Zwykle odpowiada to zużyciu do ok. 20 sztuk podpasek na miesiączkę lub więcej niż trzech podpasek/6 tamponów w ciągu doby przez minimum 3 dni.

Dlaczego warto prowadzić kalendarzyk miesiączkowy

Wraz z pierwszą miesiączką warto podarować dziewczynce kalendarzyk miesiączkowy. To przydatne narzędzie do tego, by wstępnie móc odróżnić cykle prawidłowe od nieprawidłowych. Obecnie dostępnych jest wiele aplikacji na smartfony i tablety, które pomagają śledzić częstotliwość miesiączek oraz objawy towarzyszące każdej fazie cyklu. Specjaliści przypominają jednak, że biorąc pod uwagę zmienność okresu owulacji u dziewcząt w pierwszych latach po rozpoczęciu miesiączkowania, informacje dotyczące tzw. okresów płodnych podawane przez aplikacje mogą być niedokładne. Nie należy więc uznawać tej metody za formę zapobiegania ciąży, jest za to doskonała metoda obserwacji własnej fizjologii.

Cykl miesiączkowy liczony jest zawsze od pierwszego dnia krwawienia miesiączkowego do ostatniego dnia bez miesiączki.

Nieprawidłowe miesiączki, czyli kiedy do lekarza

• Jeśli dziewczynka ukończyła 15 lat i wciąż nie ma miesiączki. Być może nic złego się nie dzieje, ale brak okresu w tym wieku może wskazywać na problemy ze zdrowiem: począwszy od nieprawidłowości anatomicznych, przez nieprawidłową pracę organów wydzielających hormony, po metaboliczne.
  
• Dziewczynka zaczyna miesiączkować, ale nie zaszły u niej inne zmiany związane z dojrzewaniem (np. nie rozwinęły się piersi).
  
• Dziewczynka nie ma miesiączki, choć minęły trzy lata od początku rozwoju piersi.
  
• Krwawienia trwają ponad 10 dni.
  
• Miesiączce towarzyszą silne bóle.

Choć zdecydowaną większość przypadków nieprawidłowych krwawień z dróg rodnych udaje się leczyć zachowawczo, w niektórych przypadkach konieczne jest włączenie leków hormonalnych (z estrogenami i progestagenami), które pomogą wygoić miejsca krwawień i ustabilizować błonę śluzową wyściełającą jamę macicy.

Zdaniem Moniki Szpotańskiej – Sikorskiej jedną z najczęstszych przyczyn nieprawidłowych krwawień miesiączkowych wieku dojrzewania są zaburzenia czynnościowe w układzie hormonalnym tzw. osi podwzgórze – przysadka – jajnik, której to niedojrzałość objawia się występowaniem nieregularnych krwawień miesiączkowych i cykli bezowulacyjnych.

- Zanim jednak lekarz postawi diagnozę nieprawidłowych krwawień z dróg rodnych związanych z niedojrzałością osi podwzgórze-przysadka-jajnik, należy wykluczyć inne możliwe przyczyny – podkreśla.

Jeśli krwawienia z dróg rodnych są na tyle niepokojące, że zapadnie decyzja o wizycie u specjalisty, trzeba pamiętać, że oprócz oceny stanu ogólnego dziewczynki konieczne będzie badanie ginekologiczne (w przypadku młodych kobiet, które nie podjęły współżycia seksualnego wykonuje się badanie niepełne). Lekarz oceni obfitość krwawienia i wykluczy ewentualną obecność ciała obcego. Prawdopodobnie zleci także badania laboratoryjne z krwi. Pierwsza wizyta u ginekologa może być dla nastolatki krępująca, więc warto znaleźć lekarza czy lekarkę, który zajmuje się ginekologią dziecięcą.

Jakie informacje warto przygotować na wizytę u ginekologa

• Wiek, w którym wystąpiła menarche
  
• Data ostatniej miesiączki
  
• Obfitość krwawienia
  
• Długość krwawienia
  
• Częstotliwość miesiączek
  
• Objawy towarzyszące miesiączce (bóle brzucha, skurcze, zmiany nastroju, bóle głowy)
  
• Informacje o chorobach towarzyszących
  
• Informacje o zdrowiu reprodukcyjnym matki