Borelioza: objawy i leczenie choroby. Czy borelioza jest zaraźliwa?

Borelioza nazywana jest również chorobą z Lyme, bo to właśnie w amerykańskim miasteczku Old Lyme w Connecticut została po raz pierwszy w 1975 roku zdiagnozowana. Borelioza jest najczęstszą chorobą odkleszczową w Europie i Stanach Zjednoczonych. Ryzyko ugryzienia przez kleszcza jest bowiem niemałe – są one aktywne już końca marca aż do początków listopada. Borelioza budzi wiele obaw, dlatego poniżej odpowiadamy na najważniejsze pytania związane z tą chorobą.

Jak dochodzi do zarażenia boreliozą?

Borelioza jest chorobą zakaźną, wywoływaną przez bakterie Borrelia. Borelioza przenosi się na człowieka w wyniku ukąszenia przez zarażonego kleszcza, z kolei sam kleszcz zaraża się przez żerowanie na zakażonych zwierzętach: ptakach, jeleniach czy myszach. Aby człowiek zaraził się boreliozą od kleszcza, ten musi bytować na jego skórze przez co najmniej 36 godzin.

Czy borelioza jest zaraźliwa?

Człowiek może się zarazić boreliozą od kleszcza, ale nie od innego człowieka. Nie ma więc powodu do zmartwienia, że domownik czy znajomy zarazi nas tą chorobą.

Jakie są objawy boreliozy?

Ukąszenia przez kleszcza często nie zauważamy i podejrzewamy wystąpienie choroby dopiero, gdy pojawią się pierwsze objawy. Te jednak często nie są charakterystyczne. Sam przebieg boreliozy dzieli się na trzy etapy: boreliozę wczesną, boreliozę wczesną rozsianą i boreliozę późną (przewlekłą). Niestety, choć poszczególnym etapom przypisuje się konkretne objawy, często mogą one występować jednocześnie lub też borelioza może się objawić dopiero w swoim już najbardziej rozwiniętym stadium i to dopiero po upływie kilku miesięcy bądź nawet lat. Mimo to warto wiedzieć, jakie objawy mogą najprawdopodobniej wystąpić na każdym z etapów.

Objawy boreliozy wczesnej

• rumień wędrujący – jedyny charakterystyczny dla boreliozy objaw, o którym wspomnimy jeszcze niżej
• bóle mięśni i stawów
• bóle głowy
  
• gorączka
• bóle węzłów chłonnych w okolicy ugryzienia

Objawy boreliozy wczesnej rozsianej

• wtórne rumienie wędrujące
• chłoniak limfocytowy (bolesny, czerwony i błyszczący guzek, występujący u około 1 procenta zakażonych)
• zapalenia stawów
• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
• porażenia nerwów czaszkowych (widoczne m. in. poprzez paraliż w kąciku ust)
• zaburzenia rytmu serca

Objawy boreliozy późnej (przewlekłej)

• porażenie innych niż nerwów czaszkowych niż czaszkowy, które objawiają się zaburzeniami czucia, słuchu, widzenia
• przewlekłe zanikowe zapalenie skóry kończyn (staje się ona niemal przezroczysta, kredowa, widać przez nią żyły)
• przewlekłe zapalenia stawów
• bóle odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa

Jak rozpoznać rumień wędrujący?

Jak wspomniano, jednym z pierwszych i jednocześnie charakterystycznych dla boreliozy objawów jest rumień wędrujący. Występuje on tylko u 40-50 procent zakażonych, którzy mieli „szczęście w nieszczęściu”, ponieważ dzięki niemu można było u nich zdiagnozować boreliozę na wczesnym etapie – po około 10-14 dniach od zakażenia.

Jak wygląda rumień wędrujący? Najpierw widać jedynie pierścieniowate zaczerwienienie skóry wokół miejsca ugryzienia, przypominające swoim wyglądem tarczę strzelniczą. Ten środek, miejsce wkłucia, jest jaśniejszy niż otaczająca go tarcza. Z czasem rumień stopniowo się powiększa, dlatego nazywa się go wędrującym.

Objawy boreliozy u dzieci

Borelioza objawia się u dzieci tak samo, jak u dorosłych. Co ciekawe, w jednym z badań przez 20 miesięcy obserwowano 201 małych pacjentów z boreliozą i okazało się, że aż wśród 89 procent z nich pojawił się rumień wędrujący. Być może u dzieci pojawia się więc on częściej niż u dorosłych, jednak potrzebne są kolejne badania, by móc potwierdzić tę hipotezę.

Borelioza: jakie wykonać badania?

Jeśli podejrzewasz u siebie boreliozę, udaj się do lekarza, który zleci odpowiednie badania. Najpierw pobranie krwi na oznaczenie przeciwciał w klasie IgG i IgM metodą immunoenzymatyczną, tzw. test ELISA. Jeśli wynik będzie dodatni, wykonuje się test Western Blot.

Borelioza: jak wygląda leczenie?

Leczenie boreliozą polega na trwającej co najmniej 21 dni antybiotykoterapii. Nie ma jednak żadnych metod zapobiegających zakażeniu – przeciwko boreliozie nie można się zaszczepić. Istnieje za to szczepionka przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu (KZM), a 27 procent osób, które na nie cierpi, ma także boreliozę. Można więc rozważyć zaszczepienie się przeciwko KZM.

Czy borelioza jest śmiertelna?

Wokół boreliozy narosło w ostatnich latach wiele mitów. Między innymi ten, że jest to choroba śmiertelna i nieuleczalna. Borelioza jednak bardzo rzadko kończy się śmiercią pacjenta.

Czy borelioza jest wyleczalna?

W tym przypadku istnieją dwa podejścia lekarzy. Jedni – zgromadzeni w stowarzyszeniu ILADS twierdzą, że antybiotykoterapia tak naprawdę powinna być prowadzona długotrwale, bo na leki podawane w krótkiej serii bakteria Borellia może się uodpornić. Warto jednak dodać, że działalność ILADS przez wielu uważana jest za kontrowersyjną, podobnie jak teoria organizacji o „przewlekłej boreliozie”. Z drugiej strony, w Polsce obowiązuje procedura zaleca przez Amerykańskie Towarzystwo Chorób Zakaźnych (IDSA), polegająca na ograniczonej w czasie antybiotykoterapii. Zakończenie antybiotykoterapii jest równoznaczne z zakończeniem leczenia w ogóle i wyleczeniem boreliozy. Właśnie to drugie podejście jest zalecane przez większość medyków, ponieważ nie wykazano do tej pory, że długotrwała antybiotykoterapia jest w przypadku boreliozy skuteczniejsza niż krótsza. Wiadomo natomiast, że zbyt częste i niepotrzebne przyjmowanie tego rodzaju leków może się zakończyć uszkodzeniem flory jelitowej i uszkodzeniami wątroby.

Zespół poboreliozowy

Jeśli dana osoba była leczona antybiotykami, a objawy boreliozy i tak u niej występują, mamy do czynienia z zespołem poboreliozowym. Dotyczy on, jak wynika z artykułu opublikowanego na łamach „New England Journal of Medicine”, około 10-20 procent chorych, a jego przyczyny nie są znane. Objawia się on tak samo, jak borelioza w pierwszych stadiach. Zespołu poboreliozowego nie leczy się już antybiotykami, podaje się leki przeciwzapalne.