Biedronka azjatycka – jak wygląda, czy jest niebezpieczna i jak odróżnić ją od innych biedronek

Wszystkie biedronki to chrząszcze z rodziny biedronkowatych, które są także nazywane „bożymi krówkami”. Obecnie opisanych zostało około 4000 różnych owadów z tej rodziny, do których zaliczamy również biedronki azjatyckie. W Polsce żyje blisko 80 gatunków chrząszczy z rodziny biedronkowatych np. biedronki siedmiokropki, biedronki pięciokropki i biedronki dwukropki. Wszyscy doskonale znamy te niewielkie owady, które nie wyrządzają krzywdy człowiekowi i pomagają walczyć m.in. z bardzo żarłocznymi mszycami. Naszym rodzimym biedronkom zagraża biedronka azjatycka, która spotykana jest już na terenie całej Polski.

Biedronkowate (Coccinellidae) to w większości pożyteczna chrząszcze, które nie są uciążliwe oraz nie zagrażają człowiekowi, choć żyją w naszym najbliższym otoczeniu np. w ogrodach i parkach. Jednym z niewielu wyjątków jest biedronka azjatycka (Harmonia axyridis), która przez pewien czas „służyła” człowiekowi w celu zwalczania mszyc. Została ona sprowadzona do Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej i Europy z ze środkowej i południowo-wschodniej Azji. Niestety, jej „hodowle” wymknęły się spod kontroli, a biedronki azjatyckie szybko zaczęły się rozprzestrzeniać, zagrażając innym gatunkom chrząszczy z rodziny biedronkowatych. Ten gatunek inwazyjny jest także potencjalnie niebezpieczny dla człowieka – ugryzienie biedronki azjatyckiej może doprowadzić do wystąpienia reakcji alergicznej, która objawia się nie tylko opuchlizną i świądem w miejscu ugryzienia, ale także np. obrzękiem twarzy i oczu.

1. Gatunki biedronek występujące w Polsce – charakterystyka

Wszyscy znamy nienastawione wrogo do człowieka boże krówki, czyli różne gatunki biedronek. Nasze babcie często przynosiły te owady do domów, gdy na roślinach doniczkowych zaczynały żerować niszczące je mszyce, które są podstawowym pożywieniem biedronek. Biedronki są bardzo pożytecznymi mieszkańcami naszych ogrodów – oprócz mszyc, zjadają również czerwce i niektóre gatunki roztoczy. W Polsce żyje niemal 80 gatunków chrząszczy z rodziny biedronkowatych. Najbardziej znane są:

• biedronka dwukropka (Adalia bipunctata),
• biedronka pięciokropka (Coccinella quinquepunctata),
• biedronka siedmiokropka (Coccinella septempunctata).

Inne rodzaje chrząszczy z tego gatunku to np. biedronka oczatka i biedronka dziesięciokropka.

Wiele gatunków biedronek trudno rozpoznać na pierwszy rzut oka. Chrząszcze z rodzaju biedronkowatych mają pękate, owalne ciało koloru czerwonego, żółtego, pomarańczowego lub czarnego. Biedronkę dwukropkę, pięciokropkę i siedmiokropkę łatwo rozpoznamy, licząc czarne kropki na czerwonym pancerzyku tych owadów – liczba kropek wskazuje na konkretny gatunek owada.

Rodzime biedronki nie są dla człowieka zagrożeniem – wręcz przeciwnie – pomagają kontrolować populację mszyc i innych szkodników, które niszczą m.in. rośliny kwitnące.

Dorosłe osobniki zimują m.in. w zakamarkach naszych domów oraz w ziemi, pod korą drzew i np. w drewutniach. Wiosną składają jaja na wewnętrznej stronie liści, z których wylęgają się larwy. Zarówno dorosłe biedronki, jak i ich larwy są dla drapieżników trujące – natura wyposażyła biedronki w mechanizmy obronne. Ich kolor jest dla innych owadów oraz ptaków ostrzeżeniem – w ciele biedronek znajduje się trująca hemolimfa, jednak nie zagrażają one człowiekowi. Dzięki temu zarówno dorosłe biedronki, jak i larwy nie muszą obawiać się drapieżników i mogą prowadzić otwarty tryb życia. Większość naszych rodzimych biedronek żywi się mszycami, czerwcami i roztoczami, jednak np. żółta biedronka mączniakówka żywi się wyłącznie mączniakami.

2. Biedronki azjatyckie (Harmonia axyridis) – charakterystyka

Jak już zostało wspomniane, biedronki azjatyckie to gatunek inwazyjny, który zmniejsza populację naszej rodzimej siedmiokropki, pięciokropki i dwukropki, co nie pozostaje bez szkody dla środowiska naturalnego. Ze względu na zwiększającą się populację biedronki azjatyckiej m.in. na terenie Polski, inne gatunki chrząszczy z rodziny biedronkowatych zaczynają być zaliczane do grupy owadów zagrożonych wyginięciem.

Biedronka azjatycka, inaczej biedronka arlekin lub biedronka ninja, jest gatunkiem indukowanym z obszaru południowo-wschodniej Azji i środkowej Azji. Obecnie jej występowanie jest bardzo powszechne w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej i w Europie. Owady te nie występują m.in. w Afryce, w Australii i w Ameryce Południowej.

Obecność biedronki azjatyckiej na terenie Polski potwierdzono w 2006 roku. Od tej pory liczebność tych chrząszczy z rodziny biedronkowatych systematycznie się zwiększa. Całe kolonie biedronek azjatyckich możemy obserwować w naszym najbliższym otoczeniu np. w parkach oraz w okolicy okien domów i mieszkań, w których ramach znajdują one doskonałe schronienie na zimę. Biedronki azjatyckie często znajdujemy również wiosną, kiedy opuszczają swoje zimowe kryjówki. Zarówno w przypadku naszych rodzimych biedronek, jak i biedronek azjatyckich zimują jedynie dorosłe owady, które wiosną przystępują do rozmnażania. W sezonie wiosenno-jesiennym populacja biedronki azjatyckiej może powiększyć się nawet o 3 pokolenia. Biedronka azjatycka jest drapieżnikiem – zjada przede wszystkim mszyce, co sprawia, że w pewien sposób jest pożyteczna, jednak ze względu na agresywne usposobienie, zagraża bioróżnorodności owadów z rodziny biedronkowatych, a także człowiekowi. Biedronka azjatycka ogranicza dostęp do pożywienia naszym rodzimym gatunkom biedronek oraz zjada ich jaja i larwy. Biedronki arlekin rozmnażają się w zastraszającym tempie – jedna kolonia tych owadów może liczyć nawet do kilku tysięcy osobników.

Biedronka azjatycka może mieć różne ubarwienie. Jest najczęściej żółta, pomarańczowa lub czerwona z czarnymi kropkami, których liczba może się zmieniać. Zdarza się także, że biedronka ninja jest czarna w czerwone kropki. Jej larwy również mają dość charakterystyczny wygląd – mają na grzbiecie kolce oraz pomarańczowe brodawki.

Charakterystyczna dla biedronki azjatyckiej jest obecność białych plam w okolicy głowy. U niektórych osobników w tym miejscu widnieje ciemny wzór, który układa się w kształt litery „M”.

3. Jak odróżnić biedronkę azjatycką od innych biedronek?

Na pierwszy rzut oka odróżnienie różnych gatunków biedronek jest bardzo trudne, jednak możemy poznać przedstawicieli inwazyjnego gatunku po kilku cechach charakterystycznych.

Są to przede wszystkim duża liczba kropek, białe plamy w okolicy głowy, wzór w kształcie litery „M” na głowie lub przedpleczu. Jej ciało jest bardziej wypukłe niż ciało np. biedronki dwukropki.

Biedronka azjatycka może ugryźć człowieka, co sprawia, że jej pojawienie się w naszym otoczeniu powoduje problemy. Owady te są szczególnie niebezpieczne dla niemowląt i małych dzieci, jednak mogą także boleśnie gryźć naszych czworonożnych przyjaciół.

4. Dlaczego biedronki azjatyckie są niebezpieczne?

Biedronki azjatyckie są dość agresywne w stosunku do przedstawicieli innych gatunków owadów z rodziny biedronkowatych. Zagrożeniem dla człowieka są nie tylko dorosłe osobniki, ale także larwy, które często żerują na liściach np. drzew owocowych i krzewów. Biedronki azjatyckie mogą przedostawać się do naszych domów i mieszkań przez otwarte okna w celu poszukiwania schronienia, co sprawia, że możemy mieć z nimi bardzo bliski kontakt, a to zwiększa ryzyko ugryzienia.

5. Ukąszenie biedronki azjatyckiej

Ugryzienie biedronki azjatyckiej jest bolesne. W miejscu ugryzienia pojawia się czerwony bąbel, który dość mocno swędzi. Czasami może dojść do wystąpienia lekkiej lub nasilającej się reakcji alergicznej, która objawia się m.in. znacznym obrzękiem. Na szczęście, większość ugryzień nie prowadzi do powikłań. Warto jednak pamiętać, że reakcję alergiczną może wywołać zarówno ugryzienie dorosłego owada, jak i larwy i nie musi się ona pojawić po pierwszym ukąszeniu. Szczególnie powinniśmy się chronić przed tymi owadami, gdy wykonujemy m.in. prace ogrodowe w miejscu ich bytowania, np. przycinamy rośliny, na których widoczne są mszyce.

6. Jak pozbyć się biedronek azjatyckich z naszego otoczenia?

Istnieje kilka skutecznych sposobów na biedronki azjatyckie. Jednym z najlepszych jest posadzenie roślin, które odstraszają te owady. Doskonale w tym celu sprawdzają się zioła m.in. mięta pieprzowa, która wydziela bardzo intensywny zapach. Biedronki azjatyckie nie lubią również kwaśnych owoców, co sprawia, że możemy do walki z tymi owadami wykorzystać np. cytrusowe olejki eteryczne.

Jeżeli odkryjemy kolonię tych owadów za zasłoną lub w okiennej ramie, to powinniśmy zebrać je za pomocą odkurzacza i pozbyć się zawartości pojemnika na kurz w sposób, który uniemożliwi owadom ponowne zasiedlenie naszej prywatnej przestrzeni. Worka z odkurzacza nie należy wrzucać do domowego pojemnika na śmieci, bo owady szybko go opuszczą i zaczną ponownie szukać kryjówki. Możemy również ustawić specjalne domki dla owadów w ogrodzie, dzięki którym biedronki nie będą szukały schronienia we wnętrzu domu.