Inhibitory kinazy tyrozynowej – lekarstwo na raka? Działanie i skutki uboczne terapii

Od wielu lat trwają badania, które mają na celu znalezienie lekarstwa na raka. Choć nowe odkrycia naukowców są nadzieją dla chorych, to nie wszystkie typy nowotworów mogą być leczone z pomocą m.in. inhibitorów kinazy tyrozynowej, których działanie charakteryzuje się wysoką skutecznością i wiąże się z mniejszym ryzykiem wystąpienia skutków ubocznych. Inhibitory kinaz tyrozynowych to leki celowane molekularnie, których zastosowanie wymaga obecności tzw. celu molekularnego, dlatego przed rozpoczęciem terapii, konieczne jest wykonanie specjalistycznych badań.

Mechanizm rozwoju nowotworu

Proces nowotworowy rozpoczyna się w materiale genetycznym człowieka. Wystarczy jedna zmutowana komórka, która nie zostanie w odpowiednim momencie zneutralizowana przez układ immunologiczny, aby doszło do rozwoju choroby. Mechanizm powstawania nowotworu może zostać „uruchomiony” w sposób samoistny lub poprzez oddziaływanie na organizm szkodliwych czynników zewnętrznych, do których zaliczamy m.in. promieniowanie jonizujące i mutagennie oddziałujące na organizm substancje chemiczne. Niektóre nowotwory związane są z mutacjami w obrębie konkretnych genów i występują rodzinnie.

W każdym przypadku leczenie antynowotworowe musi być dobierane indywidualnie do każdego pacjenta, z uwzględnieniem m.in. jego wieku, ogólnego stanu zdrowia, a także ryzyka związanego z rozpoczęciem konkretnej kuracji.

Najczęściej stosowane terapie antynowotworowe

Leczenie raka uwzględnia zastosowanie kilku metod, które dobierane są pod względem m.in. rodzaju nowotworu. Do tradycyjnych, stosowanych od bardzo dawna metod leczenia nowotworów, zaliczamy:

• leczenie chirurgiczne, które ma na celu usunięcie z organizmu guza nowotworowego z marginesem zdrowych tkanek,
• chemioterapię, która jest jedną z farmakologicznych metod leczenia raka z wykorzystaniem działających na funkcje życiowe komórek preparatów cytostatycznych;
• radioterapię, która wykorzystuje w procesie leczenia działanie promieniowania jonizującego.

Obecnie coraz częściej stosowane są nowoczesne metody leczenia raka, które zostały opracowane stosunkowo niedawno. Zalicza się do nich immunoterapia i hormonoterapia, a także terapia celowana molekularnie. Immunoterapia ukierunkowana jest na wzmocnienie naturalnych mechanizmów obronnych organizmu w celu leczenia nowotworu. Hormonoterapia stosowana jest tylko w przypadku guzów hormonozależnych, których wzrost hamuje zmiana środowiska hormonalnego. Terapia celowana molekularnie, nazywana również terapią personalizowaną, uwzględnia zastosowanie leków o specyficznych i ściśle ukierunkowanych mechanizmach działania, które hamują podziały komórek nowotworowych, a także powodują ich obumieranie.

Nadal podstawą w farmakologicznym leczeniu wielu nowotworów jest chemioterapia, która nie działa w sposób wybiórczy, co oznacza, że niszczy zarówno komórki nowotworu, jak i komórki zdrowe. W szczególnie niekorzystny sposób zastosowanie chemioterapii oddziałuje na komórki, które szybko się dzielą np. komórki szpiku kostnego. Inaczej jest w przypadku zastosowania i inhibitorów kinazy tyrozynowej, które w odmienny sposób wpływają na komórki nowotworowe, pozwalając ograniczyć typowe skutki uboczne chemioterapii. Wykazano, że zastosowanie inhibitorów kinazy tyrozynowej w terapii przeciwnowotworowej pozwala na niszczenie komórek nowotworu bez ryzyka uszkodzenia zdrowych komórek organizmu.

Kinazy tyrozynowe i inhibitory kinaz tyrozynowych – co warto wiedzieć na ich temat?

Kinazy tyrozynowe to występujące w komórkach organizmu enzymy. Te białka regulatorowe pełnią wiele ważnych funkcji, odpowiadając za przekazywanie informacje dotyczących m.in. podziałów komórkowych. Wyróżniamy dwa rodzaje kinaz tyrozynowych, czyli kinazy cytoplazmatyczne i kinazy receptorowe. Na skutek mutacji genetycznej kinazy tyrozynowe nie mogą we właściwy sposób przekazywać informacji dotyczących wzrostu i podziałów komórkowych, co prowadzi do niekontrolowanego namnażania się patologicznie zmienionych komórek nowotworu.

Zmiany w kodzie DNA powodują, że kinazy tyrozynowe nie działają w prawidłowy sposób, co sprawia, że proces podziałów komórkowych następuje w sposób ciągły. Nie wszystkie nowotwory charakteryzują się zwiększoną aktywnością kinaz tyrozynowych, dlatego celowana terapia molekularna nie znajduje zastosowania w leczeniu wszystkich typów raka.

Terapia celowana z zastosowaniem inhibitorów kinazy tyrozynowej działa inaczej niż klasyczne leki cytostatyczne, które stosowane są podczas chemioterapii. Pozwala ona na zahamowanie wzrostu zmiany nowotworowej oraz redukcję komórek raka w sposób bezpieczny dla innych komórek organizmu. Inhibitory kinaz tyrozynowych blokują działanie enzymów odpowiedzialnych za niekontrolowane podziały komórek. W leczeniu raka stosowane są dwa typy inhibitorów kinaz tyrozynowych, które oddziałują na enzymy receptorowe i niereceptorowe.

Opracowanie leków z grupy inhibitorów kinazy tyrozynowej było rewolucją w leczeniu różnego rodzaju nowotworów. Terapia celowana molekularnie, która nazywana jest także terapią personalizowaną, w znacznym stopniu zwiększa szansę pacjentów na wyleczenie, a także przyczynia się do wydłużenia całkowitego przeżycia pacjentów onkologicznych, jednak może być stosowana jedynie w sytuacji, gdy specjalistyczne testy molekularne potwierdzą obecność tzw. celu. Jeżeli badania molekularne nie potwierdzą zasadności zastosowania celowanej terapii molekularnej, to stosowane są inne metody leczenia nowotworów, które wiążą się z większym ryzykiem wystąpienia skutków ubocznych.

Czy inhibitory kinazy tyrozynowej powodują skutki uboczne?

Badania nad inhibitorami kinazy tyrozynowej nadal trwają. Opracowane przez naukowców leki molekularne przechodzą wiele testów klinicznych, które są niezbędne w celu potwierdzenia skuteczności ich działania, a także poznania ewentualnych zagrożeń, które niesie za sobą terapia celowana. U pacjentów poddawanych personalizowanej terapii onkologicznej mogą wystąpić pewne objawy niepożądane. Nie stanowią one jednak poważnego zagrożenia dla zdrowia, co powoduje, że celowana terapia molekularna ma więcej zalet niż wad.

Do często zgłaszanych przez pacjentów działań niepożądanych leczenia z zastosowaniem inhibitorów kinazy tyrozynowej zaliczamy np. osłabienie i dolegliwości ze strony układu pokarmowego, czyli m.in. biegunki. W niektórych przypadkach na skutek terapii dochodziło do zaburzeń w funkcjonowaniu wątroby oraz rozwijało się zapalenie płuc. Objawy niepożądane u większości pacjentów miały łagodne lub umiarkowane nasilenie. Gorsze samopoczucie oraz zaburzenia w funkcjonowaniu organizmu, które związane są z celowaną terapią molekularną, wystąpiły u około 70% leczonych pacjentów.