Lamblioza – przyczyny, objawy, drogi zakażenia, rozpoznanie i leczenie giardiozy

Lamblioza to diagnozowana na całym świecie choroba pasożytnicza przewodu pokarmowego. Wywołuje ją pierwotniak Giardia lamblia, który żyje w jelicie cienkim i dwunastnicy. Lamblioza to najczęściej diagnozowana choroba pierwotniakowa. Szacuje się, że zakażonych Giardia lamblia jest około 20–40 proc. osób zamieszkujących w krajach rozwijających się. Zakażenie dotyczy głównie dzieci w wieku poniżej 5 lat – istotnym czynnikiem, który zwiększa ryzyko zachorowania, są złe warunki sanitarne. Mniej przypadków lambliozy notowanych jest w regionach uprzemysłowionych, jednak ze względu na często bezobjawowy lub skąpoobjawowy przebieg zakażenia lamblią jelitową, wiele zakażeń nie jest rozpoznawanych.

Kto choruje na lambliozę?

W Polsce lambliozą może być zakażonych nawet około 25-50 proc. dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym oraz około 10 proc. osób dorosłych. Rocznie w Polsce diagnozowanych jest około 3000 klinicznie jawnych przypadków lambliozy. Warto jednak zwrócić uwagę, że zakażenia pasożytnicze często są pomijane na etapie diagnostyki przyczyn objawów m.in. ze strony przewodu pokarmowego. Bytujące w przewodzie pokarmowym lamblie jelitowe mogą nie wywoływać objawów chorobowych. Zakażenie giardią w wielu przypadkach ustępuje samoistnie, co także zaniża statystyki dotyczące zachorowań. Co ważne – przechorowanie lambliozy nie daje nam trwałej odporności – tę chorobę pasożytniczą można przechodzić kilka razy.

Cykl życiowy Giardia lamblia i drogi zakażenia lambliozą

W cyklu życiowym pierwotniaka Giardia lamblia wyróżniamy dwa etapy:

• postać inwazyjną – cysta – ma 4 jądra i twardą, odporną na działanie czynników środowiskowych otoczkę; aby zachorować, trzeba połknąć 10-100 cyst,
• postać dojrzałą – trofozoit – ma 2 jądra i 8 witek.

Na skutek oddziaływania na cysty kwasu solnego, który znajduje się w żołądku, uwalniane są trofozoity. Postaci dojrzałe Giardia lamblia niszczą powierzchnię jelita czczego, co wywołuje zaburzenia wchłaniania składników odżywczych. Kwasy żółciowe powodują, że dorosłe lamblie jelitowe ponownie przekształcają się w cysty, a następnie są wydalane wraz z kałem, stanowiąc źródło zakażenia. Badania dowiodły, że w zaledwie 1 g kału osoby zakażonej może znajdować się kilkadziesiąt tysięcy cyst.

Do zakażenia dochodzi drogą pokarmową – lamblioza to jedna z chorób brudnych rąk. Chorobą możemy zarazić się przez bezpośredni kontakt z osobą, u której występują objawy lambliozy, nosicielem lub chorym zwierzęciem np. psem bądź kotem oraz zwierzętami dzikimi. Lambliozą możemy również zarazić się podczas picia nieprzegotowanej wody ze źródełek napotykanych np. na trasie wakacyjnych wycieczek, kąpieli m.in. w basenie, jeziorze lub rzece. Dlatego podczas kąpieli w takich zbiornikach nie powinniśmy połykać wody. Do zakażenia może także dojść podczas jedzenia niegotowanych potraw, jednak obecność cyst w pożywieniu nie jest częstą przyczyną zachorowania.

Lamblioza i jej przyczyny

Najczęściej rezerwuarem pasożyta są naturalne i sztuczne zbiorniki wodne, w których znajdują się ścieki. Cysty mogą również znajdować się w wodzie kranowej, która pozyskiwana jest ze skażonych zbiorników. Dotyczy to przede wszystkim krajów strefy międzyzwrotnikowej. Jeżeli chcesz uniknąć zakażenia np. podczas wakacyjnych podróży, płucz jamę ustną i myj twarz wodą butelkowaną, a także unikaj picia napojów, które mogą zawierać nieprzegotowaną wodę. Ryzyko zakażenia zmniejsza również unikanie pokarmów nieznanego pochodzenia.

Cysty roznoszone są także za pośrednictwem rąk – jeżeli np. chore dziecko nie umyje rąk po skorzystaniu z toalety, to bardzo łatwo dochodzi do zakażenia członków rodziny.

Ryzyko zakażenia zwiększają m.in. przebywanie w dużych skupiskach dzieci, zaburzenia odporności, wyniszczenie organizmu oraz kontakty seksualne oralno-analne.

Zakażenie lambliozą w przypadku dzieci może wywołać intensywne objawy choroby np. luźne stolce i wymioty, które mogą doprowadzić do odwodnienia organizmu. Najczęstszą przyczyną zakażenia u dzieci jest nieprzestrzeganie zasad higieny rąk. U osób dorosłych zakażenie giardią jelitową często ma związek z kontaktami seksualnymi. W większości przypadków zakażenie lamblią jelitową przebiega bez nasilonych objawów ze strony przewodu pokarmowego.

Objawy lambliozy

Objawowe zakażenie lamblią jelitową jest chorobą o nagłym początku, która rozpoczyna się po 7-21 dniach od wniknięcia pasożytów do organizmu. Objawy lambliozy to m.in.:

• bóle brzucha,
• skurcze brzucha,
• bóle głowy,
• utrata apetytu,
• spadek masy ciała,
• stan podgorączkowy lub umiarkowana gorączka,
• nudności,
• biegunka.

Ostra lamblioza trwa średnio 2-4 tygodnie. Objawy mogą mieć różne nasilenie. W przypadku około 30-50 proc. chorych lamblioza przechodzi w postać przewlekłą, której objawy to m.in.: tłuszczowe stolce, objawy niedoborów żywieniowych, które spowodowane są przez zaburzenia wchłaniania, osłabienie, wzdęcia, ubytek masy ciała. Objawy nie mają znacznego nasilenia – są dużo łagodniejsze niż w przebiegu ostrego zakażenia i pojawiają się okresowo.

W przebiegu lambliozy występują również objawy nietypowe np. wysypka alergiczna, reaktywne zapalenie stawów, zapalenie dróg żółciowych. Skutki uboczne lambliozy to m.in. spowodowane biegunką odwodnienie oraz zaburzenia elektrolitowe, objawy niedoboru witamin i minerałów, niedokrwistość z niedoboru żelaza, kwasu foliowego i witaminy B12, ogólne osłabienie i wyniszczenie organizmu, a także uciążliwe objawy związane z alergią na antygeny pierwotniaka.

Jak wygląda rozpoznanie lambliozy?

Diagnostyka w kierunku lambliozy uwzględnia m.in. badanie kału na obecność cyst, badanie kału metodą PCR, badanie kału metodą ELISA, badanie treści dwunastniczej, która pobierana jest podczas endoskopii, a także badanie wycinka błony śluzowej z jelita cienkiego lub dwunastnicy, jeżeli objawy chorobowe kwalifikują pacjenta do badania endoskopowego.

Leczenie lambliozy

Leczenie lambliozy uwzględnia podawanie leków przeciwpasożytniczych oraz leczenie objawowe, które ukierunkowane jest m.in. na redukcję biegunki. Leczenie powinny przejść wszystkie osoby zakażone! Niezbędne jest poddanie kuracji wszystkich domowników osoby chorej.

Źródła:

• Zdzisław Dziubek, Choroby zakaźne i pasożytnicze, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2012
• Davidson, Choroby wewnętrzne, Tom 1, Wydawnictwo Edra Urban & Partner, 2021
• Alicja Wiercińska-Drapało, Giardioza — obraz kliniczny, rozpoznawanie i leczenie, Gastroenterologia Kliniczna, tom 2, nr 3, 2010, s. 98–102
• Alicja Buczek, Choroby pasożytnicze – epidemiologia, diagnostyka, objawy, Koliber – Oficyna wydawnicza Fundacji na Rzecz Zwalczania Kleszczy i Profilaktyki w Chorobach Odkleszczowych, Lublin, 2005