Kardiowersja – wskazania, przygotowanie, przebieg, powikłania i skuteczność

Zaburzenia rytmu serca (arytmie) stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia i życia. Wymagają specjalistycznego leczenia, które pozwala przywrócić prawidłowy rytm zatokowy. Tachykardia objawia się zbyt szybką akcją serca i prowadzi do migotania przedsionków oraz trzepotania przedsionków. Zbyt szybka praca serca może upośledzać prawidłowy napływ krwi do narządów, a także naczyń wieńcowych i mózgu, co prowadzi do zaburzeń ukrwienia i niedotlenienia tkanek.

Co to jest kardiowersja?

Kardiowersja to zabieg wykonywany od kilkudziesięciu lat. Dzięki kardiowersji możliwe jest przywrócenie prawidłowego rytmu serca u pacjentów z tachykardią.

Wyróżniamy dwa rodzaje kardiowersji – kardiowersję farmakologiczną i kardiowersję elektryczną. Kardiowersja farmakologiczna polega na podaniu choremu leków, które regulują rytm serca. Kardiowersja elektryczna to zabieg, który wykonywany jest w warunkach szpitalnych. Dzięki umieszczonym na klatce piersiowej pacjenta elektrodom przesyłany jest impuls elektryczny, który przechodzi przez serce, przywracając prawidłowy rytm zatokowy.

Nie należy mylić zabiegu kardiowersji elektrycznej z defibrylacją. W przypadku kardiowersji elektrycznej impuls elektryczny jest odpowiednio zsynchronizowany z pracą serca. Zabieg kardiowersji elektrycznej ma celu przywrócenie prawidłowego rytmu serca, gdy bije ono za szybko. Wyładowanie elektryczne podczas kardiowersji elektrycznej powoduje, że serce na ułamek sekundy przestaje pracować, co pozwala zredukować nadmierne pobudzenie mięśnia sercowego. Defibrylacja to zabieg stosowany podczas resuscytacji krążeniowo-oddechowej u osób, których serce przestało pracować.

Zaburzenia rytmu serca, m.in. migotanie przedsionków, mogą doprowadzić do różnych powikłań. Nieprawidłowa praca serca nie zawsze związana jest z występowaniem nieprzyjemnych objawów i dolegliwości zdrowotnych. U części pacjentów zaburzenia rytmu serca, które są związane z tachykardią, powodują m.in. zawroty głowy, uczucie kołatania serca, nagłe osłabienie oraz duszności, jednak zaburzenia rytmu serca mogą również przebiegać bezobjawowo.

Wskazania do wykonania kardiowersji elektrycznej

Wskazaniem do wykonania kardiowersji elektrycznej w trybie pilnym są pojawiające się nagle zaburzenia rytmu serca (głównie migotanie przedsionków i trzepotanie przedsionków), którym towarzyszą zaburzenia krążenia. Mamy w tym przypadku do czynienia ze stanem zagrożenia życia.

Planowy zabieg kardiowersji elektrycznej wykonywany jest u pacjentów, u których nie występują zaburzenia krążenia. Wskazaniem do zaplanowanego przez lekarza zabiegu kardiowersji elektrycznej jest brak skuteczności leczenia farmakologicznego, a także przeciwwskazania do jego rozpoczęcia. Planowa kardiowersja wymaga odpowiedniego przygotowania pacjenta. Przed wykonaniem planowej kardiowersji podaje się leki przeciwkrzepliwe, dzięki którym można zapobiec wystąpieniu groźnych powikłań.

Kardiowersja elektryczna – przebieg

Przed zabiegiem kardiowersji elektrycznej u mężczyzn może być konieczne ogolenie klatki piersiowej. Kardiowersja elektryczna wykonywana jest w znieczuleniu – pacjent śpi i nie czuje bólu. Lekarz zakłada wejście dożylne, przez które podawane są leki przeciwbólowe, uspokajające i nasenne. Zwykle znieczulenie przed kardiowersją nie wymaga intubacji.

W czasie zabiegu kardiowersji elektrycznej niezbędne jest kontrolowanie czynności życiowych za pomocą specjalistycznej aparatury medycznej. Monitorowany jest m.in. rytm serca pacjenta. U około 75% wszystkich pacjentów, którzy poddawani są zabiegowi, wykonanie kardiowersji elektrycznej pozwala przerwać napad arytmii i przywrócić prawidłową pracę serca.

Warto wiedzieć, że do wykonania kardiowersji elektrycznej i defibrylacji stosowane jest to samo urządzenie. Zanim lekarz rozpocznie kardiowersję elektryczną, zmienia ustawienia defibrylatora. Wyładowanie elektryczne, które reguluje rytm serca pacjenta, generowane jest przez łyżki defibrylatora. Lekarz przykłada łyżki defibrylatora do klatki piersiowej lub klatki piersiowej i pleców; impuls elektryczny może być także przesyłany za pomocą elektrod. Energia wyładowania elektrycznego zależy od rodzaju zaburzeń rytmu serca.

Zabieg kardiowersji elektrycznej trwa około 30 minut. Po zabiegu pacjent poddawany jest przynajmniej kilkugodzinnej obserwacji w warunkach szpitalnych. W zależności od stanu zdrowia i kondycji pacjenta jest on wypisywany do domu po obserwacji lub pozostaje nieco dłużej w szpitalu.

Ważne – z powodu przyjęcia leków znieczulających, które wpływają na zdolność prowadzenia pojazdów, trzeba pamiętać, że przez 24 godziny od zabiegu nie można prowadzić samochodu.

Czy do zabiegu kardiowersji elektrycznej trzeba się przygotować?

Do kardiowersji elektrycznej nie trzeba specjalnie się przygotowywać. Lekarz planujący wykonanie zabiegu kardiowersji elektrycznej poinformuje o konieczności np. zaprzestania przyjmowania lub zmiany dawkowania leków. W niektórych przypadkach przed zabiegiem kardiowersji elektrycznej wykonywane są dodatkowe badania np. badanie echokardiograficzne. Na 24 godziny przed zabiegiem nie należy smarować klatki piersiowej kremami, balsamami lub innymi preparatami, bo mogą one zaburzać przepływ prądu.

Możliwe powikłania kardiowersji elektrycznej

Zaburzenia rytmu serca mogą prowadzić do powstawania skrzeplin w przedsionkach serca, które po przywróceniu prawidłowej pracy serca, mogą przedostać się do komór serca. Skrzepliny stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia i życia. Skrzeplina, która z lewego przedsionka serca przedostanie się do lewej komory serca, a następnie do krwiobiegu, może doprowadzić do ostrego niedokrwienia narządów. Skrzeplina, która z prawego przedsionka serca dostanie się do prawej komory oraz przeniknie do krwiobiegu, może spowodować zatorowość płucną.

Jaka jest skuteczność kardiowersji?

Skuteczność kardiowersji w przypadku migotania przedsionków zależy od czasu trwania choroby. U pacjentów z migotaniem przedsionków, które utrzymuje się około 12 miesięcy, szanse powodzenia kardiowersji wynoszą nawet 90%. Kardiowersja elektryczna pozwala przerwać migotanie przedsionków i przywrócić prawidłowy rytm zatokowy u około 75% wszystkich pacjentów. Skuteczność zabiegu zmniejsza się wraz z czasem trwania choroby.

Nieco inaczej jest w przypadku trzepotania przedsionków – skuteczność kardiowersji przy trzepotaniu przedsionków nie jest uzależniona od czasu trwania choroby i wynosi 90-100 proc. Trzepotanie przedsionków jest obarczone mniejszym ryzykiem powstawania skrzeplin i związanych z nimi powikłań (zawał serca, udar mózgu, zatorowość płucna), jednak przed zabiegiem stosowane jest leczenie przeciwkrzepliwe.

Jeżeli nie można za pomocą kardiowersji elektrycznej przywrócić prawidłowego rytmu serca, to niezbędne jest wdrożenie innego leczenia.

Źródła:

• P. A. Ptaszyński, J. Ruta, J. H. Goch, D. Berent, Kardiowersja elektryczna migotania przedsionków – 40 lat od wprowadzenia metody do praktyki klinicznej, Cardiovascular Forum, 11/1, 2006
• A. Szczeklik, Choroby wewnętrzne, Tom I, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków, 2005