Nadmiar kwasu foliowego – objawy, skutki uboczne

Witamina B9 nazywana jest kwasem foliowym, gdy występuje naturalnie w żywności. Fasola, pomarańcze, szparagi, brukselka, awokado i zielone warzywa liściaste zawierają kwas foliowy. Referencyjne dzienne spożycie (RDI) tej witaminy wynosi 400 mcg dla większości dorosłych, chociaż kobiety w ciąży i karmiące piersią powinny otrzymać odpowiednio 600 i 500 mcg.

Niski poziom kwasu foliowego we krwi wiąże się z problemami zdrowotnymi, takimi jak wyższe ryzyko wad wrodzonych, chorób serca, udaru mózgu, a nawet niektórych nowotworów. Nadmiar kwasu foliowego z suplementów też może zaszkodzić zdrowiu.

Rola kwasu foliowego w organizmie

Kwas foliowy to jedna z witamin z grupy B, która przyczynia się do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Rola kwasu foliowego jest nieoceniona, nie tylko dla kobiet w ciąży i tych, które planują narodziny dziecka. Kwas foliowy to jedna z witamin, których organizm ludzki nie jest w stanie wytworzyć. Bierze udział w syntezie kwasów nukleinowych, wspiera prawidłową pracę układu nerwowego, a także układu sercowo-naczyniowego. Suplementacja folianów jest konieczna, ponieważ nie jesteśmy w stanie dostarczyć odpowiedniej dawki witaminy B9, opierając się jedynie na diecie.

Kwas foliowy odgrywa jeszcze jedną ważną rolę – bierze udział w procesie dojrzewania czerwonych krwinek. Jest też niezbędny do uregulowania poziomu homocysteiny we krwi, co ma ogromne znaczenie w kontekście chorób układu krążenia.

Funkcje kwasu foliowego

Funkcje kwasu foliowego to:

• wspomaganie układu nerwowego w tworzeniu neuroprzekaźników (np. adrenaliny czy dopaminy)
• wsparcie prawidłowej kondycji psychicznej - niedobór kwasu foliowego może przyczynić się do obniżenia nastroju, a nawet wystąpienia zaburzeń depresyjnych!
• synteza kwasów nukleinowych, które przyczyniają się do powstania DNA
• udział w produkcji czerwonych krwinek
• udział w produkcji białka i cukru w układzie trawiennym
• wsparcie funkcjonowania układu sercowo-naczyniowego

Kwas foliowy chroni przed nowotworami

Jak wynika z najnowszych badań, kwas foliowy może chronić organizm przed rozwojem niektórych nowotworów. Dotyczy to głównie folianów zawartych w pożywieniu. Dobrym źródłem kwasu foliowego są tzw. warzywa krzyżowe, czyli brokuły, jarmuż, kalafior, które oprócz witaminy B9 zawierają również sulforafan, związek o działaniu antynowotworowym.

Czy foliany to kwas foliowy?

Foliany często są mylone z kwasem foliowym. Nie jest to jednak prawidłowe, ponieważ pomiędzy tymi substancjami występują zasadnicze różnice. Foliany rozpuszczają się w wodzie i są to substancje naturalne, natomiast kwas foliowy to witamina w formie syntetycznej.

Kwas foliowy – norma, niedobór, nadmiar

Norma kwasu foliowego wynosi 400 µg. Zapotrzebowanie na witaminę B9 różni się jednak w zależności od wieku i od sytuacji życiowej. U kobiet w ciąży i karmiących piersią może być wyższe i wynosić nawet 600 µg.

Szkodliwy jest zarówno niedobór folianów, jak i ich nadmiar. Niedobór kwasu foliowego może doprowadzić do rozwoju chorób układu krążenia, a także chorób układu nerwowego. Może także wywołać osteoporozę czy niedokrwistość. Nadmiar kwasu foliowego z kolei może doprowadzić do rozwoju stanów depresyjnych, bezsenności czy zaburzeń żołądkowo-jelitowych. Może także zaburzyć syntezę homocysteiny.

Biodostępność i niedobory folianów w organizmie

Wchłanianie kwasu foliowego w organizmie, czyli jego biodostępność, jest uzależnione od wielu czynników. Kwas foliowy nie zawsze przyswaja się w takim samym stopniu, a droga, jaką trafia do organizmu, może odgrywać kluczową rolę.

Co ciekawe, dużo lepiej przyswajalny jest kwas foliowy, który pochodzi z naturalnych źródeł. Foliany zawarte w produktach takich jak szpinak, sałata, ciecierzyca, natka pietruszki, jarmuż, brukselka, mogą dużo lepiej wchłaniać się w organizmie niż nawet najlepsze suplementy diety. Warto mieć to na uwadze przy planowaniu suplementacji i diety.

Co wpływa na przyswajalność kwasu foliowego?

To, czy organizm wchłonie kwas foliowy, zależy od wielu czynników. Przede wszystkim od tego, jakie jest źródło kwasu foliowego. Najlepiej przyswaja się kwas foliowy, który pochodzi od nieprzetworzonych naturalnych produktów spożywczych. Koktajl ze świeżego jarmużu czy szpinaku to świetny pomysł nie tylko na oczyszczenie organizmu, ale również dostarczenie dużych ilości witaminy B9.

Dużo słabiej przyswaja się kwas foliowy w produktach gotowanych, a także w suplementach diety. Pamiętajmy również, że warzywa w postaci surowej najlepiej wspierają pracę układu trawiennego.

Co łączy kwas foliowy (witamina B9) z witaminą B12?

Kwas foliowy razem z witaminą B12 bierze udział w produkcji czerwonych krwinek. Niedobór którejkolwiek z tych substancji może doprowadzić do niedokrwistości i osłabienia funkcjonowania układu immunologicznego. Niedobory witaminy B12 najczęściej występują u osób w wieku 60 plus.

Dlaczego kwas foliowy jest ważny w ciąży?

Kwas foliowy to jedna z najważniejszych witamin dla kobiet w ciąży i dla tych, które planują zostać mamą. Zaleca się, by co najmniej 3 miesiące przed podjęciem starań o ciążę, rozpocząć suplementację kwasem foliowym.

Ma to ogromne znaczenie w kontekście przyszłego zdrowia dziecka. Kwas foliowy bierze udział w kształtowaniu układu nerwowego u płodu i zapobiega wadom cewy nerwowej. Wady cewy nerwowej rozwijają się w pierwszych tygodniach ciąży, gdy kobieta często jeszcze nie wie, że spodziewa się dziecka. Suplementacja kwasem foliowym to prosty sposób na to, by wykluczyć ryzyko i wspomóc prawidłowy rozwój mózgu u dziecka.

Jaka jest prawidłowa dawka kwasu foliowego dla kobiet w ciąży? Uważa się, że jest to 400 µg folianów.

Najlepsze źródła kwasu foliowego. Jak suplementować kwas foliowy?

Głównym źródłem kwasu foliowego jest pożywienie. Do źródeł kwasu foliowego zaliczają się:

• szpinak
• jarmuż
• sałata
• brukselka
• brokuły
• ciecierzyca
• wątróbka
• słonecznik
• sezam
• natka pietruszki
  
• drożdże

Warto o tym pamiętać przy komponowaniu jadłospisu i starać się zawrzeć w nim produkty bogate w witaminy B i kwas foliowy. Oprócz tego kobietom w wieku rozrodczym zaleca się suplementację kwasem foliowym w dawce 400 µg. Syntetyczny kwas foliowy nie przyswaja się jednak tak dobrze jak kwas foliowy zawarty w pożywieniu. Niedobory kwasu foliowego w większości wynikają z niewłaściwej diety, dlatego warto zadbać o to, by w jadłospisie znajdowało się jak najwięcej warzyw. Zielone warzywa liściaste są świetnym źródłem kwasu foliowego.

Kwas foliowy – badanie

Aby sprawdzić, jaki jest poziom kwasu foliowego w organizmie, należy wykonać badanie z surowicy krwi. Aby jednak badanie było miarodajne, należy sprawdzić też poziom kwasu foliowego w krwinkach czerwonych.

O niedoborze kwasu foliowego mówimy, gdy jego poziom jest niższy niż 3 ng/ml we krwi i niższy niż 140 ng/ml w krwinkach czerwonych. W takiej sytuacji konieczne jest rozpoczęcie suplementacji, a także wzbogacenie diety o produkty bogate w kwas foliowy.

Objawy niedoboru kwasu foliowego

Niedobór kwasu foliowego może doprowadzić do niedokrwistości. Objawy niedoboru kwasu foliowego to:

• osłabienie
• zmęczenie
• apatię
• utratę apetytu
• problemy z koncentracją
  
• problemy z pamięcią

Objawy nadmiaru kwasu foliowego

Nadmiar kwasu foliowego może doprowadzi do następujących objawów:

• bezsenności
• rozdrażnienia
• zaburzeń żołądkowo-jelitowych
• stanów depresyjnych
• zbyt duża ilość kwasu foliowego może też wywołać reakcje alergiczne

Jak dochodzi do nadmiaru kwasu foliowego?

Twoje ciało rozkłada i absorbuje foliany i kwas foliowy na nieco inne sposoby.

Na przykład prawie wszystkie foliany, które dostarczasz z pożywienia, rozkładają się i przekształcają do postaci aktywnej w jelitach, zanim zostaną wchłonięte do krwiobiegu. Znacznie mniejszy procent kwasu foliowego otrzymywanego ze wzbogaconej żywności lub suplementów zamienia się w jego aktywną formę w jelitach. Reszta wymaga pomocy wątroby i innych tkanek.

Jako takie, suplementy kwasu foliowego lub wzbogacone pokarmy mogą powodować gromadzenie się niezmetabolizowanego kwasu foliowego we krwi – nie dzieje się to, gdy jesz pokarmy o wysokiej zawartości kwasu foliowego.

Jest to niepokojące, ponieważ wysoki poziom niezmetabolizowanego kwasu foliowego wydaje się być związany z różnymi problemami zdrowotnymi.

Cztery istotne skutku uboczne nadmiaru kwasu foliowego

1. Może maskować niedobór witaminy B12

Wysokie spożycie kwasu foliowego może maskować niedobór witaminy B12.

Twoje ciało wykorzystuje witaminę B12 do wytwarzania czerwonych krwinek i utrzymania optymalnego funkcjonowania serca, mózgu i układu nerwowego. Nieleczony niedobór tego składnika może zmniejszyć zdolność mózgu do normalnego funkcjonowania i doprowadzić do trwałego uszkodzenia nerwów. Uszkodzenie to jest zwykle nieodwracalne, co sprawia, że szczególnie niepokojące jest opóźnione rozpoznanie niedoboru witaminy B12.

Twoje ciało bardzo podobnie wykorzystuje kwas foliowy i witaminę B12, co oznacza, że niedobór jednego z nich może powodować podobne objawy. Niektóre dowody wskazują, że suplementy kwasu foliowego mogą maskować niedokrwistość megaloblastyczną wywołaną witaminą B12, co może powodować niewykrywanie ukrytego niedoboru witaminy B12.

Dlatego osoby doświadczające takich objawów, jak osłabienie, zmęczenie, trudności z koncentracją i duszność mogą odnieść korzyści z sprawdzenia poziomu B12.

2. Może przyspieszyć związane z wiekiem pogorszenie stanu psychicznego

Nadmierne spożycie kwasu foliowego może przyspieszyć związany z wiekiem spadek umysłowy, szczególnie u osób z niskim poziomem witaminy B12.

Jedno badanie z udziałem zdrowych osób powyżej 60. roku życia wiązało wysoki poziom kwasu foliowego ze spadkiem wartości umysłowych u osób z niskim poziomem witaminy B12 – ale nie u osób z prawidłowym poziomem witaminy B12.

Uczestnicy z wysokim poziomem folianów we krwi osiągnęli je poprzez duże spożycie kwasu foliowego w postaci wzbogaconej żywności i suplementów, a nie poprzez jedzenie naturalnie bogatych w foliany żywności.

Inne badanie sugeruje, że osoby z wysokim poziomem kwasu foliowego, ale niskim poziomem witaminy B12 mogą być do 3,5 raza bardziej narażone na utratę funkcji mózgu niż osoby z prawidłowymi parametrami krwi. Autorzy badania ostrzegają, że suplementacja kwasem foliowym może być szkodliwa dla zdrowia psychicznego u osób starszych z niskim poziomem witaminy B12.

Ponadto inne badania wiążą nadmierne stosowanie suplementów kwasu foliowego z zaburzeniami psychicznymi. Należy jednak pamiętać, że potrzeba więcej badań, aby można było wyciągnąć rzetelne wnioski.

3. Może spowolnić rozwój mózgu u dzieci

Odpowiednie spożycie kwasu foliowego w czasie ciąży jest niezbędne do rozwoju mózgu dziecka i zmniejsza ryzyko wad rozwojowych.

Ponieważ wiele kobiet nie otrzymuje zalecanej dziennej dawki wyłącznie z pożywienia, kobiety w wieku rozrodczym są często zachęcane do przyjmowania suplementów kwasu foliowego. Jednak suplementacja zbyt dużej ilości kwasu foliowego może zwiększyć insulinooporność i spowolnić rozwój mózgu u dzieci.

W jednym badaniu 4- i 5-latkowie, których matki suplementowały ponad 1000 mcg kwasu foliowego dziennie podczas ciąży – więcej niż dopuszczalny górny poziom spożycia – uzyskały niższe wyniki w testach rozwoju mózgu niż dzieci kobiet, które przyjmowały 400–999 mcg dziennie.

Inne badanie połączyło wyższy poziom folianów we krwi podczas ciąży z większym ryzykiem insulinooporności u dzieci w wieku 9-13 lat.

Chociaż konieczne są dalsze badania, najlepszym rozwiązaniem może być unikanie przyjmowania większej niż zalecana dziennej dawki 600 mcg suplementu kwasu foliowego podczas ciąży, chyba że lekarz zaleci inaczej.

4. Może zwiększyć prawdopodobieństwo ponownego pojawienia się raka

Rola kwasu foliowego w raku wydaje się dwojaka.

Badania sugerują, że narażenie zdrowych komórek na odpowiedni poziom kwasu foliowego może uchronić je przed rakiem. Jednak wystawienie komórek rakowych na działanie witaminy może pomóc im się rozwijać lub rozprzestrzeniać.

Jednak wyniki badań są mieszane. Podczas gdy w kilku badaniach odnotowano niewielki wzrost ryzyka raka u osób przyjmujących suplementy kwasu foliowego, większość badań nie podaje żadnego związku. Ryzyko może zależeć od rodzaju raka, a także od osobistej historii chorób.

Na przykład badania sugerują, że u osób, u których wcześniej zdiagnozowano raka prostaty lub jelita grubego, które przyjmowały ponad 1000 mcg kwasu foliowego dziennie, ryzyko nawrotu raka było o 1,7-6,4% wyższe. Mimo to także i tutaj nadal potrzebne są dalsze badania.

Należy pamiętać, że spożywanie dużej ilości produktów bogatych w foliany nie zwiększa ryzyka raka – a nawet może je zmniejszyć.

Czytaj też:
Kiełki – dlaczego warto je spożywać? Jest co najmniej 6 powodów