Osteoporoza – „cichy złodziej kości”. Przyczyny, objawy, leczenie

Osteoporoza (rzeszotowienie kości) to jedna z chorób, które najczęściej dotykają osoby po 50. roku życia. Ubytek masy kostnej częściej diagnozowany jest u kobiet, co ma związek m.in. z działaniem hormonów. Osteoporoza jest chorobą, której rozwojowi można skutecznie zapobiegać, stosując m.in. właściwie skomponowaną dietę i dbając o ogólny stan zdrowia. Ryzyko pojawienia się zmian osteoporotycznych zwiększają m.in. nałogowe palenie papierosów i nadużywanie alkoholu.

Osteoporoza – co to jest?

Szkielet stanowi m.in. rusztowanie dla mięśni, dzięki czemu możemy się poruszać, a także chroni kluczowe organy przed uszkodzeniami. Często zapominamy, że o zdrowie kości powinniśmy odpowiednio dbać. Im szybciej rozpoczniemy działanie w tym kierunku, tym ryzyko rozwoju chorób związanych z kośćcem będzie mniejsze.

Osteoporoza to jedna z przewlekłych i bardzo groźnych chorób szkieletu. Prowadzi ona do zmian w gęstości i jakości kośćca, co skutkuje zwiększoną podatnością na złamania. Najczęściej osteoporoza diagnozowana jest u osób po 50. roku życia, jednak patologiczne zmiany w kościach mogą pojawić się znacznie wcześniej.

Aby lepiej poznać mechanizm rozwoju osteoporozy, warto przypomnieć sobie podstawowe informacje na temat wzrostu i rozwoju organizmu. Kościec człowieka kształtuje się w dwóch pierwszych dekadach życia. Intensywny wzrost i rozwój organizmu zwiększają zapotrzebowanie na składniki budulcowe, czyli m.in. wapń, fosfor, witaminę D, witaminę C i witaminę K, które niezbędne są w celu przyswajania wapnia z diety przez organizm. Zaniedbania żywieniowe w dzieciństwie mogą wpływać na późniejsze problemy z kośćcem oraz rozwój osteoporozy.

Choroba powoduje zmniejszenie gęstości kości, co sprawia, że tracą one wytrzymałość i stają się bardziej podatne na złamania. Nie mniej ważne są zmiany w organizmie związane m.in. z chorobami przewlekłymi, ciążą, laktacją i menopauzą. Ze względu na obciążenia związane z działaniem hormonów na organizm kobiet, są one bardziej narażone na rozwój osteoporozy. Dzieje się tak z kilku powodów, jednak mężczyźni także chorują na to schorzenie. Diagnozowane jest ono jednak znacznie rzadziej. Badania WHO wykazały, że tylko 25% zdiagnozowanych przypadków osteoporozy dotyczy populacji mężczyzn. Dysproporcja ta związana jest z większym obciążeniem kośćca kobiet m.in. podczas przebytych ciąż, przedłużającej się laktacji oraz zmian, jakie zachodzą w organizmie na skutek przekwitania.

Największa masa kostna występuje u osób około 30. roku życia. Wraz z upływem kolejnych lat zaczyna się ona zmniejszać, co ma związek ze starzeniem się organizmu. Nie każda osoba w średnim i podeszłym wieku choruje na osteoporozę. Dlaczego? Pytanie to nadal pozostaje bez odpowiedzi, jednak wyodrębniono kilka czynników, które znacząco wpływają na rozwój tej choroby.

Osteoporoza bywa nazywana „cichym złodziejem kości” i jest w tym określeniu sporo racji, bo choroba ta stopniowo zmniejsza gęstość kośćca, wpływając także na pojawienie się zmian w mikroarchitekturze szkieletu, czyli zmian w budowie tkankowej. Kości osoby chorującej na osteoporozę stają się kruche i łamliwe, co zwiększa ryzyko pojawienia się poważnych uszkodzeń szkieletu nawet na skutek niegroźnego upadku lub urazu. Co więcej, zmiany osteoporotyczne upośledzają naturalne mechanizmy regeneracji kośćca, co negatywnie wpływa na proces zrastania się kości.

Osteoporoza – przyczyny

Przyczyny osteoporozy możemy podzielić na dwie grupy. Pierwsza z nich to czynniki, na których wystąpienie nie mamy wpływu, czyli m.in.: podłoże genetyczne, choroby, budowa ciała (osteoporoza częściej dotyka osoby szczupłej budowy), schorzenia zwiększające ryzyko rozwoju osteoporozy, przyjmowane leki, płeć oraz wiek.

Do grupy czynników niemodyfikowalnych, które zwiększają ryzyko rozwoju osteoporozy, zaliczamy m.in.:

• niektóre choroby przewlekłe np. choroby nerek, choroby autoimmunologiczne, choroby metaboliczne,
• zaburzenia wchłaniania związków odżywczych,
• zaburzenia hormonalne związane m.in. z nieprawidłową pracą tarczycy i przytarczyc,
• choroby ograniczające sprawność fizyczną,
• długotrwałe unieruchomienie np. po wypadkach.

O ryzyku związanym z osteoporozą trzeba pamiętać, zanim wkroczymy w wiek średni. Aby w skuteczny sposób zabezpieczyć się przed rozwojem tej choroby oraz zmniejszyć związane z nią zagrożenia, konieczne jest dbanie o stan kośćca od lat wczesnej młodości.

Bezpośrednią przyczyną rozwoju choroby są zmiany w kościach, które postępują latami, prowadząc do znacznego obniżenia masy mineralnej kości. Na skutek niskiej gęstości kości są bardziej podatne na uszkodzenia nawet w wyniku niegroźnych urazów. Złamania kości związane z osteoporozą dotyczą nie tylko kości długich, ale także kręgów – początkowo są to niewielkie urazy, które z czasem mogą doprowadzić do kalectwa.

Druga grupa to czynniki, które możemy wyeliminować, co pozwoli zmniejszyć ryzyko zachorowania, a także ograniczy negatywny wpływ na kościec czynników od nas niezależnych. Do grupy czynników modyfikowalnych, które mają wpływ na rozwój osteoporozy, zaliczamy m.in.:

• sposób odżywiania na każdym etapie życia,
• poziom aktywności fizycznej,
• dbanie o ogólny stan zdrowia,
• stosowanie używek.

Szczególnie niekorzystny wpływ na stan kości mają:

• niedobory żywieniowe – brak wapnia, fosforu oraz witaminy D w codziennej diecie,
• ciągłe stosowanie niewłaściwie dobranych diet odchudzających,
• niedowaga spowodowana niewłaściwym odżywianiem,
• nadmiar białka w diecie,
• niskie spożycie kwasów Omega-3,
• niedobory magnezu,
• nadużywanie alkoholu oraz kofeiny,
• palenie papierosów.

Co ciekawe, na procesy związane z tworzeniem kośćca oraz utrzymaniem go w odpowiednim stanie, ma wpływ poziom naszej aktywności. Choć może się wydawać, że jest odwrotnie, bo ruch obciąża szkielet, to tak naprawdę jest on niezbędny w celu osiągnięcia właściwej szczytowej masy kostnej oraz spowolnienia jej ubytków, które związane są z naturalnymi procesami starzenia się organizmu.

Osteoporoza – objawy

W początkowych fazach osteoporozy nie są obserwowane żadne znaczące zmiany samopoczucia. Choroba ta nie wywołuje bólu oraz innego dyskomfortu. Zmiany osteoporotyczne stopniowo się nasilają i ujawniane są dopiero w momencie złamania kości. Na osteoporozę mogą jednak wskazywać m.in. postępujące garbienie się i utrata wzrostu, a także dolegliwości związane z kręgosłupem m.in. ból oraz częste urazy kręgów.

Co zrobić, by nie zachorować?

Osteoporoza przez długie lata rozwija się w ukryciu, więc musimy pamiętać o profilaktyce. Uwzględnia ona nie tylko stosowanie diety bogatej w wapń, fosfor, magnez, witaminy D, C i K oraz aktywność fizyczną, ale także badania profilaktyczne. Badanie gęstości kości, czyli badanie densytometryczne jest bezbolesne i nie wymaga szczególnego przygotowania. Powinno być systematycznie wykonywane u wszystkich osób, które narażone są na działanie czynników zwiększających ryzyko zachorowania.

W szczególności badanie gęstości kości powinny wykonywać kobiety w wieku przedmenopauzalnym i kobiety po menopauzie. W celu oceny gęstości kości badaniu z wykorzystaniem promieniowania rentgenowskiego poddawana jest szyjka kości udowej lub lędźwiowy odcinek kręgosłupa. Badanie gęstości kości pozwala nie tylko zdiagnozować osteoporozę, ale także pomaga skutecznie monitorować postępy wdrożonego leczenia.

Podsumowując, osteoporoza jest chorobą, która może doprowadzić do kalectwa. Na rozwój osteoporozy znacznie bardziej narażone są kobiety, co ma związek m.in. z działaniem hormonów. Osteoporozie można skutecznie zapobiegać, pamiętając o stosowaniu odpowiedniej diety, eliminacji szkodliwych nawyków, a także codziennej aktywności fizycznej. Aby uniknąć poważnych skutków zaawansowanej osteoporozy, należy pamiętać o wykonywaniu badań gęstości kości. Kobiety w wieku okołomenopauzalnym powinny wykonywać badanie densytometryczne nawet co roku, jeżeli narażone są na działanie czynników, które zwiększają ryzyko rozwoju tej choroby.

Czytaj też:
Osteopenia – czy to osteoporoza? Podobieństwa i różniceCzytaj też:
Densytometria, badanie, które ocenia gęstość kości. Kto powinien je wykonać?