Nastoletni Polacy coraz mniej się ruszają

Specjaliści z Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie przeanalizowali wyniki cyklicznego międzynarodowego badania HBSC (Health Behaviour In School-Aged Children), dotyczącego zdrowia i zachowań zdrowotnych młodzieży szkolnej. Wnioski nie napawają optymizmem. Choć już w poprzednich rundach przeprowadzanych co cztery lata badań HBSC odsetek aktywnej fizycznie młodzieży nie był wysoki, to w ostatnich latach, porównując dane z 2014 r. i 2018 r. – spadł jeszcze bardziej – aż o 7 punktów procentowych (z 24,2 proc. do 17,2 proc.). Ten trend daje się zaobserwować głównie u 13-letnich chłopców.

Uczniowie rezygnują z chodzenia pieszo do szkoły

Co gorsza, nie chodzi o aktywności wymagające bardzo dużego wysiłku, a raczej o umiarkowaną i regularną aktywność fizyczną.

„Umiarkowaną czyli taką, która powoduje przyspieszenie czynności serca i lekką zadyszkę, np. spacer, czy chodzenie pieszo do szkoły. Wlicza się w nią także lekcje WF w szkole” – tłumaczy dr Anna Dzielska z warszawskiego Instytutu Matki i Dziecka, członek sieci badawczej HBSC, współautorka raportu opracowanego na podstawie badania. „Zgodnie z zaleceniami WHO nastolatki powinny mieć 60 minut umiarkowanej aktywności dziennie „ – dodaje specjalistka”.

Zmalał również odsetek młodzieży, która jest bardziej aktywna i korzysta z zajęć, takich jak: bieganie, gry zespołowe czy intensywne ćwiczenia aerobowe, ale podejmowane poza zajęciami WF.

„Intensywną aktywność fizyczną, czyli podejmowaną co najmniej cztery razy w tygodniu, w 2014 r. podejmowało nieco ponad 40 proc. nastolatków, a obecnie tylko 33 proc”. – zaznacza ekspertka.

Ten trend maleje wraz z wiekiem: o ile wśród 11-latków wynosi 39,3 proc., to już wśród 15-latków wynosi zaledwie 28,1 proc. Najmniej aktywne są 15-letnie dziewczęta a różnica między nimi a chłopcami z tej grupy wiekowej wynosi niemal 10 punktów procentowych!

Spotkania w internecie zamiast na meczu

Brak aktywności fizycznej idzie w parze z przybieraniem na wadze. Od 2014 r. odsetek nastolatków z nadwagą i otyłością wzrósł niemal o 2 punkty procentowe (z 14,8 proc. w 2014 r., do 16,5 proc. w 2018 r.), przy czym bardziej u chłopców (o 3,4 proc) niż u dziewcząt (o 0,4 punkty). I znowu największy, bo aż 4 procentowy wzrost dotyczy 13-letnich chłopców.

Eksperci są zgodni, że przyczyną spadku zainteresowania ruchem jest fascynacja urządzeniami elektronicznymi: komputerami, tabletami czy smartfonami, które zajmują dzieciom i młodzieży niemal cały wolny czas. Zamiast wyjść na podwórko lub spotkać się z rówieśnikami na koszykówkę czy siatkówkę, nastolatki wolą grać w gry komputerowe, oglądać filmy, czy spotykać z wirtualnym świecie w mediach społecznościowych.

„Ma to pewne pozytywne strony, gdyż obserwujemy, że młodzi rzadziej podejmują zachowania ryzykowne, co można tłumaczyć tym, że współczesne nastolatki rzadziej wychodzą z domu z przyjaciółmi, ale kontaktują się z nimi raczej za pośrednictwem internetu” – powiedziała PAP dr Anna Dzielska.

Z raportu wynika, że ponad połowa badanych nastolatków (56,1 proc) korzysta z urządzeń elektronicznych przez niemal trzy godziny dziennie w tygodniu, a w weekend aż 65,5 proc. z nich. Odsetek badanych, którzy długo używali tych urządzeń był znacznie wyższy wśród dziewcząt niż wśród chłopców (np. w weekend robiło to blisko 74 proc. dziewcząt i 57 proc. chłopców).

Fatalne nawyki żywieniowe młodych Polaków

Co gorsza, oprócz tego, że mniej się ruszają, nastoletni Polacy także źle się odżywiają. Owoce i warzywa są spożywane na zalecanym poziomie odpowiednio przez 38,2 proc. i 34,2 proc. badanych. I choć odsetki te wzrosły nieco od 2014 r. to wciąż są zbyt niskie. Ponadto, z badania wynika, że prawie dwie trzecie (blisko 70 proc.) nastolatków spożywało słodycze częściej niż raz w tygodniu, a 45 proc. z tą samą częstotliwością piło dosładzane napoje.

Problem otyłości dotyczy głownie chłopców, gdyż piętnastoletnie dziewczęta bardzo dbają o to, by nie przytyć – jednak dążą do tego celu głównie poprzez stosowanie diet, a nie poprzez aktywność fizyczną. Dzieje się to np. kosztem śniadań.

„Dziewczynki myślą, że gdy wyeliminują pewne posiłki, to łatwiej im będzie schudnąć, co nie jest prawdą – niezjedzenie śniadania do mniej więcej 1,5 godziny po przebudzeniu przyczynia się do późniejszych napadów głodu w ciągu dnia, gdyż organizm stara się wyrównać poziom cukru we krwi” – tłumaczy ekspertka.

Jej zdaniem, nie wszyscy wciąż zdają sobie sprawę, że prawidłową masę ciała pomaga utrzymać regularne jedzenie kilku posiłków dziennie i nie dopuszczanie do napadów głodu.

Dlatego sporo do zrobienia mają tu dorośli – to oni powinni kształtować prawidłowe nawyki żywieniowe u młodych ludzi, zwłaszcza, że rzutuje to później na ich zachowania w całym dorosłym życiu, a jak wiadomo, niezdrowe żywienie jest czynnikiem ryzyka wielu chorób.

Co warto wiedzieć o badaniach HBSC

Badania HBSC (Health Behaviour In School-Aged Children) realizowane są od 1982 roku cyklicznie co cztery lata. Dotyczą zdrowia i rozwoju dzieci szkolnych, z uwzględnieniem zachowań prozdrowotnych, zachowań ryzykownych oraz społecznego kontekstu zdrowia. Obecnie członkami sieci badawczej jest 49 krajów lub regionów z Europy oraz Ameryki Północnej. Polska jest jej członkiem od 1989 r., co pozwoliło na przeprowadzenie tych badań już osiem razy. Najnowszy raport z badań HBSC dotyczy zdrowia uczniów w 2018 roku.