Zapalenie trzustki – ostre vs. przewlekłe. Objawy, leczenie zapalenia trzustki

Zapalenie trzustki to schorzenie, którego nie należy lekceważyć. Może występować z różnych powodów, nie tylko zażywania leków, ale też niewłaściwego odżywiania. Co trzeba wiedzieć o zapaleniu trzustki i czym ono właściwie jest?

Wielopoziomowa regulacja w trzustce

Trzustka produkuje sok trzustkowy, który przedostaje się do dwunastnicy i bierze udział w procesach trawiennych zachodzących w przewodzie pokarmowym. Pomaga w trawieniu tłuszczów, białek oraz węglowodanów. Sok trzustkowy zaczyna być produkowany jeszcze w czasie przeżuwania pokarmów, w czym pomagają sygnały płynące z układu nerwowego. Bodźce, które odbieramy w czasie jedzenia, są znakiem dla układu nerwowego, że czas wysłać impuls do trzustki, by produkowała sok trzustkowy.

Jak często występuje ostre zapalenie trzustki?

Zapalenie trzustki o charakterze przewlekłym występuje z częstością 2-9 przypadków na 100 tysięcy mieszkańców. Ostre zapalenie trzustki zdarza się częściej – odnotowuje się 20-30 przypadków na 100 tysięcy osób.

Z ostatnich badań wynika, że wzrasta liczba zachorowań na zapalenie trzustki. Jest to powiązane z niewłaściwymi nawykami żywieniowymi, a także rosnącą liczbą osób otyłych.

Ból brzucha – skąd wiedzieć, że boli trzustka?

Gdy boli brzuch, ciężko nam zdiagnozować dokładną lokalizację bólu. Czy boli wątroba czy trzustka, a może woreczek lub żołądek? Warto zapoznać się z dokładną anatomią układu pokarmowego, by wiedzieć, który narząd, gdzie się znajduje.

Trzustka zlokalizowana jest w tylnej części jamy brzusznej, a gdy zaczyna boleć, czujemy ukłucia w rejonie nadbrzusza (nad pępkiem). Na ogół objawy trzustki promieniują w dół, w kierunku lędźwi. Ból trzustki pojawia się po zjedzeniu lub piciu i jest intensywny. Typowe metody na bóle brzucha, takie jak picie naparów ziołowych, stosowanie leków przeciwbólowych, czy innych środków, najczęściej nie przynoszą ulgi.

Zapalenie trzustki – objawy

Objawy zapalenia trzustki różnią się w zależności od osoby. Najbardziej oczywistym objawem zapalenia trzustki są silny, bolesny ból kłujący w górnej części brzucha, który nie mija po zastosowaniu leków przeciwbólowych. Mogą wystąpić także inne objawy takie jak nudności, wymioty, bóle pleców czy gorączka.

U niektórych osób występują także problemy z wypróżnieniami – mogą pojawić się wzdęcia, zaparcia, biegunka. Objawy też różnią się w zależności do charakteru schorzenia – inne mogą być symptomy ostrego zapalenia trzustki, a inne stanu zapalnego o charakterze przewlekłym. Niekiedy objawem problemu z trzustką jest przyspieszone bicie serca, innym razem postępująca utrata masy ciała. W przypadku wystąpienia jakiegokolwiek silnego bólu brzucha, należy skonsultować się z lekarzem, który skieruje nas na odpowiednią diagnostykę.

Zapalenie trzustki-przyczyny

Wyróżnia się trzy rodzaje zapalenia trzustki, które objawiają się w nieco odmienny sposób. W każdym przypadku stan zapalny trzustki wymaga leczenia, które obejmuje m.in. stosowanie specjalnie ułożonej diety. Dieta trzustkowa pozwala nie tylko zredukować uciążliwe dolegliwości zdrowotne, ale także znacząco wpływa na przyśpieszenie efektów stosowanego leczenia.

Do grupy częstych przyczyn wystąpienia zapalenia trzustki zaliczamy przede wszystkim czynniki związane z nawykami żywieniowymi i stylem życia, m.in.:

• stosowanie bogatej w tłuszcze i cukry diety,
• nadwagę i otyłość,
• długotrwałe stosowanie niektórych leków,
• częste spożywanie alkoholu,
• palenie papierosów.

Zapalenie trzustki mogą wywołać również:

• urazy jamy brzusznej
• nadużywanie alkoholu
• przyjmowanie niektórych leków

Zapalenie trzustki ma także związek ze schorzeniami woreczka żółciowego, nadczynnością tarczycy i przewlekłą niewydolnością nerek. Co więcej, na rozwój zapalenia trzustki mają także wpływ m.in. czynniki genetyczne i autoimmunologiczne.

Rodzaje zapalenia trzustki

Wyróżnia się trzy rodzaje zapalenia trzustki:

• przewlekłe zapalenie trzustki,
• ostre zapalenie trzustki,
• autoimmunologiczne zapalenie trzustki.

Każda z powyższych chorób cechuje się nieco innymi objawami. Stanem zagrażającym zdrowiu i życiu jest ostre zapalenie trzustki, które zwykle ma bardzo gwałtowny przebieg. Przewlekłe zapalenie trzustki oraz ostre zapalenie trzustki mogą być powodowane podobnymi czynnikami, które obejmują m.in. stosowanie nieprawidłowo skomponowanej diety. W przypadku autoimmunologicznego zapalenia trzustki mamy do czynienia z nieco innym procesem zapalnym, który obejmuje nie tylko trzustkę, ale też inne narządy i jest powodowany nieprawidłową odpowiedzią immunologiczną.

Groźne enzymy, które powodują zapalenie trzustki

Przyczyna choroby może tkwić w jej mechanizmach. Aktywowany wewnątrzkomórkowy enzym trawienny może doprowadzić do uszkodzenia komórek. Trzustka zaczyna trawić samą siebie, co sprawia, że w sposób nieodwracalny zmienia się jej struktura. W takiej sytuacji dochodzi do ostrego zapalenia trzustki, często pojawia się bardzo silny ból brzucha oraz gorączka.

Przewlekłe zapalenie trzustki – objawy

Przewlekłe zapalenie trzustki może powodować wiele różnych objawów. Najczęściej lokalizują się one w okolicy brzucha lub części lędźwiowej kręgosłupa oraz dotyczą układu pokarmowego. Wyszczególnione poniżej, 12 objawów przewlekłego zapalenia trzustki pojawia się przede wszystkim po spożyciu bogatych w tłuszcz pokarmów oraz alkoholu. Do częstych objawów przewlekłego zapalenia trzustki należą:

• ból brzucha (zwłaszcza piekący, przeszywający lub kłujący ból w nadbrzuszu),
• ból w dole pleców,
• ból w lewym boku, który może promieniować do łopatki,
• nudności,
• wymioty,
• wzdęcia,
• zaparcia,
• biegunka,
• osłabienie,
• brak apetytu,
• chudnięcie,
• tłuszczowe stolce.

Wszystkie z powyższych objawów często nawracają, jednak mogą cechować się różnym nasileniem, dlatego ciężko powiązać je z jedną chorobą. Wiele osób mylnie bierze objawy zapalenia trzustki za niestrawność, objawy przejedzenia lub nerwicę żołądka i zespół jelita drażliwego. Bagatelizowanie zapalenia trzustki może doprowadzić do bardzo poważnych konsekwencji i wiązać się m.in. z ryzykiem wystąpienia hiperglikemii i rozwoju cukrzycy.

Zapalenie trzustki – różnice między ostrym a przewlekłym zapaleniem

Ostre zapalenie trzustki OZT najczęściej ma charakter gwałtowny. Choroba początkowo powoduje bóle brzucha, wymioty i problemy z wypróżnianiem, a stan chorego szybko się pogarsza. Najczęściej już po kilkudziesięciu godzinach chory trafia do szpitala.

Przewlekłe zapalenie trzustki ma charakter łagodniejszy, choroba trzustki rozwija się stopniowo. Jest jednak równie groźna, ponieważ może doprowadzić do trwałego uszkodzenia trzustki, zwiększyć ryzyko raka.

Komu grozi ostre zapalenie trzustki?

Czynniki ryzyka rozwoju ostrego zapalenia trzustki to przede wszystkim nieodpowiednia dieta, bogata w tłuszcze oraz nadużywanie alkoholu. Na rozwój choroby narażone są także osoby, które cierpią na hipercholesterolemię, mają zbyt wysoki poziom trójglicerydów oraz lipidów. Przyczyną choroby trzustki może być również otyłość oraz nadwaga.

Ostre zapalenie trzustki może także rozwinąć się u osób, które cierpią na stany zapalne jelit i zakażenia jelit oraz trzustki.

Przyczyny ostrego zapalenia trzustki

Przyczyną ostrego zapalenia trzustki najczęściej jest kamica żółciowa albo nadużywanie alkoholu. Stan zapalny może rozwinąć się również na skutek zakażeń wirusowych, zakażenia glistą ludzką, podniesienia poziomu trójglicerydów we krwi, powikłania po badaniach czy przyjmowania niektórych leków (także silnych antybiotyków).

Ostre zapalenie trzustki – objawy

Ostre zapalenie trzustki jest chorobą o nagłym i intensywnym przebiegu. W przypadku ostrego zapalenia trzustki obserwuje się:

• nagły, silny i budzący niepokój ból brzucha, który zwykle zlokalizowany jest w nadbrzuszu i promieniuje do kręgosłupa,
• gorączkę,
• narastające osłabienie i pogorszenie samopoczucia,
• nudności i wymioty,
• nadmierne pragnienie,
• niepokój,
• zaczerwienienie skóry twarzy,
• przyśpieszenie akcji serca.

Objawy ostrego zapalenia trzustki są trudne do zbagatelizowania. Ich zwiększone nasilenie i nagły początek choroby zwykle skłaniają do szybkiej wizyty u lekarza.

Jak wykryć ostre zapalenie trzustki?

Aby zdiagnozować ostre zapalenie trzustki, należy wykonać badania krwi oraz moczu. Badania laboratoryjne umożliwiają rozpoznanie zapalenia trzustki. Niekiedy wykonuje się również USG brzucha, by potwierdzić diagnozę. Zapalenie trzustki może mieć zarówno łagodny, jak i ostry przebieg, a właściwe rokowanie jest kluczowe do szybkiego wdrożenia leczenia.

Zapalenie trzustki – jak je leczyć?

Leczenie zapalenia trzustki jest uzależnione od rodzaju schorzenia. W przypadku łagodnego zapalenia trzustki zazwyczaj wystarcza zmiana nawyków żywieniowych, wprowadzenie krótkiej głodówki (np. dwudniowej) i w tym czasie intensywne nawadnianie organizmu. Gdy ból brzucha zaczyna ustępować, rozpoczyna się wdrażanie diety lekkostrawnej, która powoli przygotowuje chorego do zmiany nawyków żywieniowych.

W przypadku ostrego zapalenia trzustki konieczna jest hospitalizacja. Leczenie jest uzależnione od stanu chorego i może oznaczać interwencję chirurgiczną (np. gdy pojawi się zapalenie otrzewnej). Jeśli zapalenie trzustki jest powiązane z kamicą żółciową, konieczne może okazać się usunięcie pęcherzyka żółciowego. Po przejściu OZT chory może przyjmować preparaty enzymów trzustkowych.

Zdarzają się przypadki śmiertelnego zapalenia trzustki. Mogą one być powiązane z wystąpieniem zakażenia, martwicy, krwawienia wewnątrz jamy brzusznej, a także niewydolności wielonarządowej.

Ostre zapalenie trzustki – powikłania i rekonwalescencja

Ostre choroby trzustki oferują różne rokowania w zależności od ich przebiegu. Powikłaniem choroby mogą być ropnie, martwica narządu lub wystąpienie niewydolności narządów.

Proces rekonwalescencji jest długotrwały i uzależniony od przebiegu choroby. Zalecana jest długotrwała zmiana nawyków żywieniowych, wykluczenie z diety wszystkich produktów obciążających trzustkę, a także rezygnacja z alkoholu.

Dieta po zapaleniu trzustki

Po przejściu zapalenia trzustki pacjent powinien przejść na specjalną dietę. Obejmuje ona spożywanie 5 lekkich posiłków dziennie, bogatych w witaminy i minerały. Należy zrezygnować z warzyw kapustnych i roślin strączkowych, a także kawy, słodyczy, alkoholu. Istotne jest również wykluczenie owoców, które są bogate w błonnik i przez to mogą działać wzdymająco, np. śliwek, gruszek czy jabłek.

Dieta po zapaleniu trzustki powinna być także wolna od tłuszczów pochodzenia zwierzęcego. Dopuszczalne są niewielkie ilości dobrej jakości tłuszczów roślinnych, które wpłyną na przyswajanie witamin. Należy unikać smażonych i grillowanych potraw na rzecz tych gotowanych na parze czy duszonych.

Czy zapalenie trzustki samo przejdzie?

Zapalenie trzustki może mieć charakter łagodny i w takiej sytuacji istnieje szansa, że organizm samodzielnie zwalczy infekcję. Należy jednak pamiętać, że trzustka nie jest narządem, który może się zregenerować. Osoby nadużywające alkoholu czynią nieodwracalne szkody w swoim organizmie.

Czy przy zapaleniu trzustki potrzebny jest szpital?

Zazwyczaj, gdy wystąpi ostre zapalenie trzustki, należy udać się do szpitala. W szpitalu nie tylko wykonywane są odpowiednie badania laboratoryjne, ale także pacjent ma stale monitorowany poziom kreatyniny czy elektrolitów. Niekiedy przeprowadza się również testy glukozy, a także powtarza badania diagnostyczne.

Zapalenie trzustki w wynikach badań laboratoryjnych

Przy podejrzeniu zapalenia trzustki lekarz zleca wykonanie dokładnej morfologii. Oprócz leukocytów, sprawdza się także przeciwciała IgG4, CRP oraz OB. Jeżeli wynik amylazy wyjdzie bardzo wysoki, powyżej 1150 U/L istnieje podejrzenie wystąpienia ostrego zapalenia trzustki. Niższy wynik może wskazywać z kolei na ostre zapalenie nerek czy niedrożność jelit.

Jak długo trwa pobyt w szpitalu przy zapaleniu trzustki?

Zapalenie trzustki o charakterze łagodnym najczęściej oznacza 4-6 dniową hospitalizację. W tym czasie chory jest nawadniany, przyjmuje leki przeciwbólowe. Gdy ból brzucha znika, a chory zaczyna przyjmować posiłki, wraca do domu z konkretnymi zaleceniami żywieniowymi. Jeśli stan zapalny ma charakter ostry OZT lub występują powikłania, hospitalizacja się przedłuża.

Urazy powodujące zapalenie trzustki

Zapalenie trzustki może się rozwinąć na skutek urazu jamy brzusznej, do którego dojdzie np. w wypadku komunikacyjnym czy motocyklowym. Niekiedy stan zapalny trzustki rozwija się po przebyciu konkretnych zabiegów operacyjnych, np. jako powikłanie po endoskopowej cholangiopankreatografii wstecznej (ECPW).

Jak uniknąć zapalenia trzustki?

Aby uniknąć chorób trzustki, absolutnie konieczne jest zaprzestanie lub ograniczenie stosowania alkoholu i papierosów. Należy też odpowiednio dostosować dietę (jeść lekkostrawne pokarmy, niezbyt tłuste, głównie chude mięso i sery, mleko o niskiej zawartości tłuszczu, zmniejszyć spożycie alkoholu). Ryzyko wystąpienia zapalenia trzustki jest wyższe u osób otyłych oraz u osób, które nadużywają alkoholu.

Warto również regularnie poddawać się badaniom diagnostycznym, raz do roku wykonywać badanie USG jamy brzusznej, a także konsultować z lekarzem wszelkie bóle brzucha.

Podsumowując, zapalenie trzustki może powodować zarówno łagodne, jak i ostre objawy, co jest zależne od rodzaju schorzenia. Zawsze dolegliwości w obrębie brzucha oraz układu pokarmowego muszą zostać skonsultowane z lekarzem, bo mogą świadczyć nie tylko o zapaleniu trzustki, ale także o innych, poważnych schorzeniach, np. zapaleniu wyrostka, niedrożności lub perforacja jelita, a także rozwijającym się nowotworze.

Jak długo można żyć z przewlekłym zapaleniem trzustki?

Przewlekłe zapalenie trzustki to choroba, która może rozwijać się długo, nawet kilkanaście lat. Szacuje się, że u 70 procent osób chorych długość życia z przewlekłym zapaleniem trzustki wynosi 10 lat. Około 45 procent pacjentów ma szansę dożyć do 20 lat. U części osób z przewlekłym zapaleniem trzustki może rozwinąć się rak trzustki.