Refluks żołądkowy – najczęstsze przyczyny, objawy i leczenie choroby refluksowej

Refluks żołądkowy (inaczej refluks żołądkowo-przełykowy, refluks przełykowy, refluks żołądka, GERD, choroba refluksowa przełyku) jest jedną z najczęściej diagnozowanych chorób górnego odcinka przewodu pokarmowego, która rozwija się na skutek działania różnych czynników, powodując zarzucanie treści żołądkowej do przełyku. Dysfunkcje w obrębie dolnego zwieracza przełyku mogą być związane np. z naszym trybem życia i przewlekłym stresem.

Refluks żołądkowo-przełykowy utrudnia życie, powodując występowanie bardzo uciążliwych dolegliwości. Wielu pacjentów, u których występuje choroba refluksowa przełyku, odwiedza lekarza nawet kilka razy w miesiącu, co ma związek z ograniczoną skutecznością stosowanego leczenia, które uwzględnia przede wszystkim przyjmowanie leków z grupy inhibitorów pompy protonowej. Leczenie farmakologiczne refluksu to jedna z częściej stosowanych metod, jednak podawane leki na niewiele się zdadzą, jeżeli pacjent nie zmieni m.in. sposobu odżywiania oraz trybu życia i nie zrezygnuje z używek.

Refluks żołądkowy może rozwinąć się już na początkowym etapie życia – często występuje u niemowląt, powodując cofanie się treści żołądkowej do przełyku, co objawia się ulewaniem po posiłkach. W tym przypadku problem jest najczęściej spowodowany upośledzoną pracą dolnego zwieracza przełyku i nie zawsze wymaga specjalistycznego leczenia, bo dolegliwość ta mija samoistnie u dzieci, które ukończyły 1. rok życia, jeżeli ma charakter fizjologiczny.

Refluks żołądkowy wywołuje typowe i nietypowe objawy. W niektórych przypadkach pojawiają się tzw. objawy alarmujące, które wymagają natychmiastowej wizyty u lekarza. Warto dowiedzieć się więcej na temat przyczyn, objawów i czynników ryzyka rozwoju choroby refluksowej przełyku, a także metod jej leczenia i powikłań związanych z bagatelizowaniem nieprzyjemnych dolegliwości.

Choroba refluksowa przełyku – co warto wiedzieć na jej temat?

Choroba refluksowa przełyku może dotyczyć nawet 1/5 osób dorosłych, zamieszkujących w krajach wysoko rozwiniętych gospodarczo. Wielu chorych nie wie, jakie są przyczyny nieprzyjemnych dolegliwości, bo nie zgłasza się do lekarza. To ogromny błąd, bo nieleczona choroba refluksowa zwiększa ryzyko rozwoju raka przełyku.

Za występowanie uciążliwych dolegliwości odpowiedzialne jest zarzucanie treści pokarmowej do górnego odcinka przewodu pokarmowego, skąd może się ona przedostawać do gardła. Czasami dochodzi do zachłyśnięcia się treścią pokarmową z żołądka, co jest jedną z przyczyn nawracających infekcji dróg oddechowych – skutkiem przedostawania się kwaśnej treści żołądkowej do dróg oddechowych może być zapalenie oskrzeli oraz zapalenie płuc. Refluks żołądkowo-przełykowy kojarzymy przede wszystkim ze zgagą, która objawia się m.in. pieczeniem w klatce piersiowej, jednak wyróżniamy znacznie więcej objawów tej choroby. Nie wszystkie jednoznacznie wskazują na problemy w obrębie górnego odcinka przewodu pokarmowego.

Tryb życia a objawy refluksu

Refluks żołądka jest najczęściej związany z naszym trybem życia, stosowaną dietą oraz używkami – ryzyko rozwoju choroby refluksowej zwiększa m.in. palenie papierosów. Objawy choroby często pojawiają się na skutek silnego, przewlekłego stresu, a także towarzyszą wielu zaburzeniom o podłożu nerwicowym. Podejrzewając refluks żołądkowo-przełykowy, trzeba jak najszybciej zgłosić się do lekarza w celu wykonania niezbędnych badań oraz rozpoczęcia leczenia za pomocą inhibitorów pompy protonowej.

Niestety, stosowane przewlekle inhibitory pompy protonowej mogą powodować liczne skutki uboczne. W chorobie refluksowej przełyku stosowane jest również leczenie niefarmakologiczne. Wsparciem w leczeniu jest odpowiednio zbilansowana dieta i zmiana trybu życia.

Choroba refluksowa przełyku – najczęstsze przyczyny

Objawy refluksu mogą być spowodowana działaniem kilku czynników. To m.in.:

• wrodzone i nabyte zaburzenia czynnościowej motoryki przełyku,
• zaburzenia mechanizmów oczyszczania przełyku,
• spowolnione działanie lub zmniejszone napięcie dolnego zwieracza przełyku,
• przepuklina roztworu przełykowego,
• nadmierne rozciągnięcie żołądka na skutek spożywania zbyt obfitych posiłków,
• przewlekły stres i zaburzenia o podłożu nerwicowym,
• siedzący tryb życia,
• nałogowe palenie papierosów,
• stosowanie niewłaściwie skomponowanej diety,
• nadwaga i otyłość,
• częste picie alkoholu.

Chorobę refluksową przełyku mogą także wywołać przyjmowane przez dłuższy czas leki z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych, a także leki antykoncepcyjne i leki stosowane w leczeniu depresji. Choroba dość często rozwija się w okresie ciąży, mając związek ze zmianami hormonalnymi, a także wzrostem masy ciała kobiety ciężarnej.

Sporadycznie występująca zgaga, czyli uczucie pieczenia w przełyku, nie świadczy o rozwoju refluksu żołądkowo-przełykowego. Z chorobą mamy do czynienia wówczas, gdy nieprzyjemne objawy systematycznie nawracają lub utrzymują się przez dłuższy czas i towarzyszy im charakterystyczne uczucie cofania się treści żołądkowej do przełyku. Do zarzucania treści żołądkowej do przełyku może dochodzić samoczynnie np. podczas odbijania, a także podczas pochylania się, noszenia obcisłej odzieży oraz leżenia na plecach.

Co zwiększa ryzyko wystąpienia refluksu?

Ryzyko wystąpienia refluksu zwiększa m.in. stosowanie bogatej w produkty wysoko przetworzone diety, w której dominują potrawy tłuste, potrawy ciężkostrawne i potrawy smażone. Niekorzystnie na pracę żołądka i dolnego zwieracza przełyku wpływają również potrawy ostre, kofeina, napoje gazowane oraz alkohol. Częstość występowania objawów choroby mogą zwiększać także niektóre warzywa, owoce i soki owocowe, a także słodycze i inne produkty zwiększające wytwarzanie soku żołądkowego.

Refluks żołądka częściej występuje u osób zestresowanych i przemęczonych. Badania dowiodły, że na skutek silnego oraz przewlekłego stresu może dojść nie tylko do rozwoju choroby refluksowej, ale także zaostrzenia się jej objawów. Refluks żołądka częściej diagnozowany jest u osób, u których występuje nadwaga lub otyłość, osób prowadzących siedzący tryb życia oraz osób nieregularnie spożywających posiłki i stroniących od picia wody.

Nieleczony refluks żołądka może doprowadzić do poważnych powikłań np. raka przełyku oraz pojawienia się powodujących krwawienia nadżerek.

Objawy refluksu żołądkowo-przełykowego

Jak już zostało wspomniane, objawy refluksu żołądkowo-przełykowego bywają niespecyficzne. Z tego względu możemy podzielić towarzyszące chorobie nieprzyjemne objawy na dwie grupy, czyli objawy typowe i objawy nietypowe. Niekiedy choroba refluksowa przełyku rozwija się bezobjawowo.

Do objawów choroby refluksowej zaliczamy nie tylko dolegliwości ze strony górnego odcinka przewodu pokarmowego, choć występują one już w początkowym stadium rozwoju choroby i są zwiazane z podrażnieniem śluzówki przełyku przez kwaśne składniki soku żołądkowego, które przedostają się do przełyku. Częste objawy choroby refluksowej to m.in.:

• ból i uczucie pieczenia w klatce piersiowej,
• ból w nadbrzuszu,
• kwaśny lub słony posmak w ustach,
• przewlekły kaszel,
• zaburzenia połykania,
• wzdęcia,
• ucisk w nadbrzuszu,
• odbijanie,
• uczucie cofania się treści żołądkowej.

Spośród powyższych jednym z najczęściej zgłaszanych objawów jest ucisk i uczucie pieczenia w okolicy mostka, a także przewlekły kaszel. Podobne dolegliwości występują również w chorobie niedokrwiennej serca, dlatego w przypadku bólu za mostkiem zawsze trzeba skonsultować się z lekarzem.

Mniej typowe objawy choroby refluksowej to m.in.:

• ból gardła,
• nawracające zapalenie zatok,
• nawracające zapalenie krtani,
• pieczenie jamy ustnej,
• chrypka,
• uczucie guli w gardle,
• świsty oskrzelowe i duszności,
• nawracające infekcje dolnych dróg oddechowych,
• nieprzyjemny zapach z ust.

Refluks żołądkowo-przełykowy jest jedną z częstszych przyczyn problemów w obrębie gardła oraz jamy ustnej. Może prowadzić m.in. do próchnicy i przedwczesnej utraty zębów.

Refluks żołądka – objawy alarmujące

W przypadku choroby refluksowej mogą wystąpić objawy wskazujące na zagrożenie zdrowia i życia. To m.in. krwawienie z układu pokarmowego, czyli krwawe wymioty i krew w stolcu, silny ból brzucha, spadek masy ciała, brak apetytu, anemia z niedoboru żelaza. Choć typowe dla refluksu jest pieczenie w klatce piersiowej, to nasilający się ból i uczucie pieczenia w okolicy mostka, któremu towarzyszy drętwienie ręki, niepokój oraz osłabienie jest wskazaniem do natychmiastowej wizyty u lekarza, bo może wskazywać na zawał mięśnia sercowego.

Choroba refluksowa przełyku – jak zmniejszyć objawy refluksu?

Objawy refluksu mogą znacząco utrudniać życie, dlatego konieczne jest m.in. stosowanie odpowiednio skomponowanej, lekkostrawnej diety. Nie należy się przejadać oraz nieregularnie się odżywiać – w zapobieganiu występowaniu uciążliwych objawów pomaga częste spożywanie niewielkich porcji pokarmów. Co więcej, należy zrezygnować z używek oraz picia kawy, czarnej herbaty oraz innych napojów z kofeiną. Słodkie soki powinno się zastąpić niegazowaną wodą mineralną. W kontrolowaniu postępu choroby pomaga także aktywność fizyczna oraz ograniczenie stresu. Niezbędne jest także zmniejszenie masy ciała.

Zdrowy tryb życia pomaga łagodzić nieprzyjemne dolegliwości oraz ogranicza ryzyko wystąpienia poważnych powikłań. Warto pamiętać, że choroba refluksowa przełyku wymaga systematycznych wizyt u lekarza, który na podstawie wyników badań oceni stan górnego odcinka przewodu pokarmowego. Jednym z podstawowych badań diagnostycznych w przypadku refluksu żołądka jest badanie endoskopowe, które pozwala monitorować stopień zawansowania choroby oraz podejmować decyzje dotyczące np. zmiany sposobu leczenia.

Leczenie refluksu

Jak już zostało wspomniane, w przypadku choroby refluksowej stosowane jest leczenie farmakologiczne i leczenie niefarmakologiczne. Podczas leczenia farmakologicznego stosuje się przede wszystkim inhibitory pompy protonowej, jednak leki te przyjmowane przewlekle, mogą zwiększać ryzyko rozwoju nowotworów, a także przyczyniać się do występowania zaburzeń wchłaniania składników mineralnych z diety. Inne metody leczenia to leki naturalne np. zioła na refluks. W leczeniu refluksu żołądkowo-przełykowego coraz częściej stosowane jest także leczenie chirurgiczne.