Jak rozpoznać nerwiaka? Czy zawsze ma podłoże nowotworowe?

Nerwiaki różnią się pod wieloma względami, jednak nowotwory te zawsze dotyczą obwodowego układu nerwowego. Wywodzą się z komórek nerwów obwodowych, a także komórek osłonek mielinowych otaczających nerwy. Wyróżniamy kilka rodzajów nerwiaków, które mogą powstać w obwodowym układzie nerwowym człowieka. Nie każdy nerwiak jest zmianą nowotworową o złośliwym charakterze. W przypadku nerwiaków mamy również do czynienia ze zmianami łagodnymi, które stanowią większość diagnozowanych zmian nowotworowych. Warto dowiedzieć się więcej na temat przyczyn, objawów i sposobów rozpoznawania nerwiaków, a także najczęściej stosowanych metod leczenia.

Nerwiak – nowotwór obwodowego układu nerwowego

Układ nerwowy człowieka dzieli się na ośrodkowy i obwodowy układ nerwowy. Struktury ośrodkowego układu nerwowego to przede wszystkim nerwy, dzięki którym sygnały z mózgu są przekazywane do poszczególnych części ciała oraz narządów i układów. Dzięki nerwom obwodowym możemy m.in. odbierać bodźce czuciowe.

Nerwiaki dzielimy na łagodne zmiany nowotworowe oraz zmiany o charakterze złośliwym. Guzy złośliwe rokują gorzej, jednak szansę na całkowite wyleczenie zwiększa szybko postawiona diagnoza. Niestety, w przypadku nerwiaków o charakterze łagodnym możliwe jest zezłośliwienie guza, dlatego objawy wskazujące na nerwiaka powinny być zawsze konsultowane z lekarzem. Określenia nerwiak używamy w kontekście różnych ich rodzajów – wyróżniamy m.in. nerwiakowłókniaki, nerwiaki osłonkowe i nerwiaki zarodkowe.

Nerwiakowłókniaki

Nerwiakowłókniak jest jednym z łagodnych nowotworów obwodowego układu nerwowego, który może utworzyć się w obrębie skóry, tkanki podskórnej, a także w obrębie nerwu lub splotu nerwowego. Ten rodzaj nerwiaka jest zmianą typową dla ludzi młodych – zwykle jest diagnozowany w drugiej lub trzeciej dekadzie życia. Nerwiakowłókniaki mają postać miękkich lub twardych guzków, które tworzą się w obrębie skóry, tkanki podskórnej, a także w okolicy nerwów.

Często powstają z powodu dziedzicznej choroby genetycznej – wywołuje je neurofibromatoza typu 1 i typu 2. Czasami nerwiakowłókniaki powstają w bardzo nietypowych lokalizacjach m.in. w przełyku, co może powodować np. krwawienia do przewodu pokarmowego i zaburzenia połykania.

Nerwiak osłonkowy

Nerwiak osłonkowy (nerwiak schwannoma, nerwiak osłonki schwanna, nerwiak słuchowy) wywodzi się z komórek, które tworzą osłonki mielinowe nerwów. Nerwiak osłonkowy (nowotwór) najczęściej umiejscawia się w nerwie ślimakowo-przedsionkowym, dlatego nazywany jest nerwiakiem nerwu słuchowego. Guz ten upośledza zmysł słuchu oraz powoduje zaburzenia równowagi. W przypadku nerwiaka nerwu słuchowego niewielki odsetek zmian może przeobrazić się w nowotwór złośliwy. Wynikającym z lokalizacji guza objawem nerwiaka nerwu słuchowego jest m.in. jednostronny niedosłuch odbiorczy. Obecność nerwiaka nerwu słuchowego może także objawiać się porażeniem nerwu twarzowego i porażeniem nerwu trójdzielnego.

Nerwiak zarodkowy

Nerwiak zarodkowy (neuroblastoma) to zmiana wywodząca się z niedojrzałych komórek, które stanowią zawiązek układu nerwowego. Diagnozowany jest u dzieci, które nie ukończyły 4. roku życia. W tym przypadku guz najczęściej lokalizuje się m.in. w rdzeniu nadnerczy, w obrębie jamy brzusznej, a także w śródpiersiu. Nerwiak zarodkowy charakteryzuje się zdolnością do samoistnego ustępowania, jednak nie dotyczy to wszystkich guzów. Neuroblastoma wiąże się z różnymi rokowaniami, co ma związek z tendencją do naciekania tkanek i dawania przerzutów. Diagnozowane przerzuty m.in. do węzłów chłonnych i szpiku kostnego powstają bardzo wcześnie, co zmniejsza rokowania małych pacjentów.

Nerwiak nienowotworowy wzdłuż nerwu podeszwowego

Określenie nerwiak stosowane jest także do zmian, które nie mają podłoża nowotworowego. Takim nerwiakiem jest nerwiak Mortona (neuralgia Mortona) oraz nerwiak pourazowy. W tym przypadku nie mamy do czynienia ze złośliwym nowotworem lub łagodną zmianą nowotworową, której podłożem jest nieprawidłowy podział komórek.

Jak rozpoznać poszczególne rodzaje nerwiaka?

Objawy nerwiaka są dość zróżnicowane i cechują się różnym nasileniem. Najłatwiej rozpoznać nerwiaka Mortona (często mówimy również o neuralgii Mortona), który zlokalizowany jest w okolicy nerwu podeszwowego. Guz wiąże się z podrażnieniem nerwu i rozwija się w wyniku długotrwałego ucisku; jego rozwojowi sprzyjają również wszelkie urazy stopy i noszenie źle dopasowanego obuwia. Nerwiak Mortona zaliczany jest do grupy częstych schorzeń stóp. Objawem guza Mortona (tzw. neuralgii Mortona), który uciska nerwy stopy, jest dotkliwy ból stopy, utrudniając normalne funkcjonowanie.

W przypadku nerwiaków, które mają podłoże nowotworowe, objawy bywają bardzo różne, a zmiany w obwodowym układzie nerwowym są diagnozowane na skutek nasilających się zaburzeń w funkcjonowaniu różnych narządów i układów. Leczenie typowych nerwiaków uwzględnia ich chirurgiczne usunięcie oraz uzupełniające leczenie nerwiaków, jeżeli w organizmie rozwinął się guz złośliwy. W przypadku choroby Mortona wymaga nieco innego postępowania – w tym przypadku początkowo stosowane jest leczenie nieoperacyjne, które uwzględnia m.in. stosowanie leków przeciwzapalnych i rehabilitację również wpływające korzystnie na objawy nerwiaków.