Czarny bez – właściwości lecznicze. Poznaj zalety kwiatów i owoców

Czarny bez – właściwości lecznicze. Poznaj zalety kwiatów i owoców

Dodano: 
Czarny bez
Czarny bez Źródło: Pixabay / EM80
Czarny bez (Sambucus nigra) to jedna z roślin, które od wieków słyną z prozdrowotnych i leczniczych właściwości. Jak działa czarny bez na nasz organizm? Jakie ma właściwości zdrowotne? Wyjaśniamy?

Czarny bez (bez lekarski, dziki czarny bez) to jedna z lepiej poznanych roślin o właściwościach leczniczych. Na temat właściwości czarnego bzu rozpisywał się nawet Hipokrates, który uznawany jest za ojca współczesnej medycyny. Krzew ten powszechnie występuje na terenie Polski, dzięki czemu możemy samodzielnie przygotowywać lecznicze syropy, nalewki oraz inne preparaty, które są niezwykle przydatne w leczeniu i łagodzeniu objawów wielu schorzeń. Dziki czarny bez niegdyś wykorzystywano nie tylko jako roślinę leczniczą, ale także odstraszającą szkodniki – krzewy czarnego bzu sadzono wokół stodół, spichlerzy oraz innych zabudowań gospodarczych, w których składowano różnego rodzaju płody rolne, dzięki czemu można było uniknąć ich zjadania przez szczury oraz myszy.

Gdzie występuje ten krzew?

Dziki czarny bez występuje najczęściej na nieużytkach, terenach ruderalnych, na terenach podmiejskich oraz w zaroślach i na skraju lasów. W okresie kwitnienia i owocowania poznamy tę roślinę po charakterystycznych kwiatostanach i owocach. Liście czarnego bzu wydzielają dość nieprzyjemny, ostry zapach, jednak krzew ten sadzony jest w przydomowych ogrodach ze względu na walory ozdobne.

Surowcem zielarskim są obecnie przede wszystkim kwiaty i owoce czarnego bzu. Obecnie produkty lecznicze naturalnego pochodzenia powracają do łask, stąd też większe zainteresowanie czarnym bzem. Roślina ta okazuje się niezwykle przydatna, dlatego warto zdecydować się na samodzielne przygotowanie soku z czarnego bzu, a także korzystać z preparatów leczniczych z czarnym bzem, które znajdziemy na aptecznych półkach i w sklepach zielarskich. Czarny bez nie bez powodu nazywany jest także bzem lekarskim. Liczne właściwości prozdrowotne czarnego bzu sprawiają, że zasługuje on na uwagę każdego, kto chce w naturalny sposób poprawić swój stan zdrowia.

Jak wygląda czarny bez?

Czarny bez jest rośliną z rodziny przewiertniowatych. Rośnie na wielu kontynentach, występując w kilkudziesięciu odmianach, które mogą różnić się wyglądem. Dziki czarny bez, który powszechnie występuje na terenie Polski to duży krzew, który może przypominać swoim wyglądem drzewo, jeżeli będzie odpowiednio prowadzony i systematycznie przycinany. Roślina ta dorasta do kilku metrów wysokości. Starsze rośliny możemy poznać po spękanej, brunatnej korze. Początkowo zielone gałązki czarnego bzu wraz ze wzrostem rośliny zmieniają swój kolor na szarobrunatny. Po ułamaniu gałęzi czarnego bzu możemy zauważyć w jej środku miękki, biały rdzeń.

Każdy liść czarnego bzu składa się z kilku mniejszych, ostro zakończonych listków. Kwiatostany bzu czarnego tworzą duże, płaskie baldachy. Na każdym baldachu znajdują się liczne, drobne, pięciopłatkowe kwiaty koloru żółtawobiałego. Po przekwitnięciu kwiatów na baldachach pojawiają się drobne owoce o intensywnie czarnej barwie w formie kulistych jagód, w których wnętrzu znajdują się trzy pestki. Owocostany zmieniają wówczas barwę na czerwoną. Zarówno kwiaty czarnego bzu, jak i owoce czarnego bzu powinny być zbierane w odpowiednim momencie, bo np. po silnym deszczu mogą opadać, co pozbawi nas możliwości pozyskania surowca na lecznicze soki, syropy oraz nalewki.

Kiedy kwitnie i gdzie można spotkać czarny bez?

Czarny bez kwitnie na przełomie czerwca i lipca, a zaczyna owocować na przełomie sierpnia i września. Przy dobrej pogodzie możemy zbierać dojrzałe owoce czarnego bzu do pierwszych przymrozków.

Czarny bez jest krzewem powszechnie spotykanym w lasach mieszanych i liściastych oraz na terenach podmiejskich, a nawet w centrach miast. Często zdobi parki oraz rośnie w naszym najbliższym otoczeniu m.in. na terenach ruderalnych, nieużytkach i w zagajnikach.

Rozpoznanie czarnego bzu nie jest trudne. Aby uniknąć pomyłki, jeżeli mamy z tą rośliną do czynienia po raz pierwszy, najlepiej pamiętać o tym, że wydziela ona bardzo specyficzny zapach, po zgnieceniu liścia. Kwiaty czarnego bzu wydzielają mniej intensywną i raczej przyjemną woń.

Ważne! Chcąc zebrać kwiaty czarnego bzu lub jego owoce, powinniśmy wybierać rośliny rosnące z dala od ruchliwych ulic oraz np. zakładów przemysłowych. Możemy też posadzić czarny bez w ogrodzie – roślina ta preferuje stanowisko słoneczne i żyzną, dobrze przepuszczalną glebę, jednak rośnie niemal w każdych warunkach. Krzew czarnego bzu nie lubi nadmiaru wilgoci. W miejscach zacienionych oraz na ubogiej glebie słabiej owocuje i może wymagać nawożenia.

Czarny bez – właściwości lecznicze

Czarny bez jest rośliną, która słynie z pozytywnego wpływu na organizm człowieka. W przypadku samodzielnego przygotowywania leczniczych i wzmacniających preparatów z czarnego bzu surowiec stanowią przede wszystkim kwiaty i owoce. W przemyśle zielarskim oprócz kwiatów i owoców czarnego bzu wykorzystuje się także korzenie czarnego bzu i korę tej rośliny. Znane jest także użytkowe zastosowanie poszczególnych części tej rośliny np. gałęzie czarnego bzu lub oberwane liście mogą służyć w celu odstraszania szkodników – niegdyś wkładano je pomiędzy worki z mąką lub zbożem oraz do snopków siana.

Dojrzałe owoce czarnego bzu służyły w celu barwienia tkanin oraz win. Czarny bez znajduje również zastosowanie w przetwórstwie żywności, służąc jako surowiec do produkcji konfitur, soków i innych przetworów. Jest także powszechnie stosowany w przemyśle farmaceutycznym, stanowiąc m.in. składnik syropów na przeziębienie i wzmocnienie odporności, naturalnych leków przeciwgorączkowych i preparatów na wysokie ciśnienie.

Właściwości prozdrowotne czarnego bzu i właściwości lecznicze czarnego bzu związane są ze składem chemicznym poszczególnych części tej rośliny. Musimy wiedzieć, że zmienia się on w zależności od stanowiska uprawy, a także odmiany czarnego bzu. Nie mniej ważne jest zanieczyszczenie środowiska, które może obniżać wartości odżywcze czarnego bzu. Z tego względu powinniśmy wybierać preparaty z owoców bzu czarnego pozyskiwane z roślin uprawianych w ekologiczny sposób.

Coraz częściej spotkamy w aptekach i sklepach zielarskich preparaty z owoców bzu czarnego pozyskiwane z roślin uprawianych na czystych terenach, dzięki czemu możemy bez obaw podawać je nawet małym dzieciom – preparaty na bazie czarnego bzu (Sambucus nigra) polecane są dla dzieci, które ukończyły 2 lata.

Każda z części czarnego bzu cechuje się nieco innym składem chemicznym. Preparaty z czarnego bzu wzmacniają odporność organizmu, chroniąc przed częstymi infekcjami, mają właściwości przeciwwirusowe i właściwości przeciwbakteryjne, dlatego mogą być stosowane profilaktycznie w sezonie infekcyjnym oraz w celu wsparcia leczenia infekcji np. przeziębienia. Ze względu na działanie obniżające poziom cukru we krwi mogą być także stosowane w celu wspomagania leczenia cukrzycy. Co więcej, preparaty z czarnego bzu usprawniają usuwanie szkodliwych produktów przemiany materii z organizmu, redukują stany zapalne, mają działanie moczopędne i właściwości napotne.

Właściwości lecznicze kwiatów czarnego bzu

W kwiatach czarnego bzu znajdziemy wiele prozdrowotnie i leczniczo działających związków. Kwiaty czarnego bzu zawierają dużo kwasu askorbinowego, czyli witaminy C, dzięki czemu doskonale wspierają odporność organizmu oraz stanowią cenne wsparcie w leczeniu wielu chorób m.in. objawiających się częstym pękaniem naczyń krwionośnych. Polecane są także ze względu na działanie przeciwutleniające, które w dużej mierze zawdzięczają wysokiej zawartości naturalnego antyoksydantu, którym jest witamina C.

Właściwości przeciwutleniające kwiatów czarnego bzu pozwalają chronić organizm przed szkodliwym działaniem wolnych rodników tlenowych, które przyczyniają się m.in. do rozwoju nowotworów. Warto wiedzieć, że właściwości przeciwutleniające kwiatów czarnego bzu pozwalają również zadbać o wygląd zewnętrzny, spowalniając naturalne procesy starzenia się organizmu. Nasze babcie często stosowały odwary z kwiatów czarnego bzu do pielęgnacji cery trądzikowej oraz odkażania skóry.

Co więcej, kwiaty bzu czarnego zawierają również witaminę A i witaminy z grupy B, sole mineralne, kwasy organiczne i olejki eteryczne. Można z nich przygotować lecznicze napary i herbatki, a także smaczny syrop, który ma działanie łagodzące katar, wykrztuśne i wzmacniające organizm w czasie choroby i w okresie rekonwalescencji. Napar z kwiatów czarnego bzu działa przeciwzapalnie, moczopędnie i napotnie.

Może być stosowany wewnętrznie oraz do płukania jamy ustnej i gardła – skutecznie redukuje stany zapalne gardła o podłożu bakteryjnym i wirusowym, a także stany zapalne dziąseł i błony śluzowej jamy ustnej. Okłady z zastosowaniem naparu z kwiatów czarnego bzu są stosowane w celu łagodzenia objawów chorób reumatycznych. Obecna w kwiatach czarnego bzu cholina stabilizuje ciśnienie krwi oraz pomaga utrzymać prawidłową masę ciała.

Właściwości lecznicze owoców czarnego bzu

Owoce czarnego bzu w aż 50% składają się z naturalnego kwasu askorbinowego, który jest zdecydowanie łatwiej przyswajany przez organizm niż dostępne w aptekach leki i suplementy diety. Zawierają także garbniki, karoten, glikozydy antocyjanowe oraz aminokwasy. W dojrzałych owocach czarnego bzu znajdują się także kwasy organiczne, liczne składniki mineralne oraz witaminy z grupy B i witamina A.

Ważne! W niedojrzałych owocach czarnego bzu znajduje się niebezpieczna sambunigryna, dlatego nie należy zbierać i spożywać niedojrzałych owoców czarnego bzu.

Owoce bzu czarnego znajdują powszechne zastosowanie. Są surowcem, z którego przygotowuje się soki, nalewki, syropy, wina, marynaty, a także konfitury. Powszechnie stosowane są do produkcji ziołowych i owocowych herbat. W domowych warunkach możemy przygotować zarówno sok z czarnego bzu oraz inne przetwory z czarnego bzu, jak i ususzyć owoce, z których później przygotujemy leczniczą herbatkę.

Podsumowanie

Czarny bez to jedna z wielu roślin leczniczych, którą warto stosować profilaktycznie oraz w czasie choroby. W szczególności preparaty na bazie czarnego bzu oraz domowe przetwory, napary, herbatki i odwary polecane są przy różnych infekcjach sezonowych, a także jako wsparcie naturalnej odporności organizmu. Po czarny bez powinny sięgać osoby, które cierpią na nadciśnienie, cukrzycę, stany zapalne skóry i choroby reumatyczne stawów. Warto pamiętać, że niedojrzałe owoce czarnego bzu mogą doprowadzić do zatrucia, dlatego należy zbierać jedynie dojrzałe, ciemnofioletowe lub czarne owoce tej rośliny. Kwiaty i owoce czarnego bzu możemy ususzyć oraz poddawać je obróbce termicznej w celu przygotowania naparu, soku, syropu, konfitury i innych przetworów.

Czytaj też:
Herbata: z cukrem czy bez? Potencjalne korzyści dla zdrowia
Czytaj też:
Kawa wydłuża życie? Tak, ale nie przekraczaj tej dawki!