Niewydolność nerek – rodzaje, przyczyny, objawy i leczenie

Nerki to bardzo ważny narząd ludzkiego organizmu, którego główną funkcją jest usuwanie wraz z moczem szkodliwych produktów przemiany materii. Niewydolność nerek może mieć różne podłoże. Do niewydolności nerek prowadzą m.in. nieleczone lub niewłaściwie leczone choroby przewlekłe, a także stany zapalne w obrębie tego narządu. Początkowo choroby nerek mogą przebiegać bezobjawowo. Tak jest w przypadku np. stanów zapalnych, które postępując, powodują stopniowe upośledzenie pracy nerek.

Choroby nerek

Choroby nerek o ostrym przebiegu cechują się nagłym wystąpieniem objawów chorobowych oraz szybkim pogarszaniem się stanu pacjenta. W niektórych przypadkach niewydolność nerek związana jest z wadami wrodzonymi, które dotyczą narządów układu moczowego, prowadząc do przewlekłej niewydolności nerek. Jeżeli dojdzie do niewydolności narządu, która uniemożliwia prawidłowy przebieg m.in. procesów oczyszczania organizmu, to niezbędny jest przeszczep nerki, jednak zanim do niego dojdzie, wdrażane jest leczenie nerkozastępcze. Pozwala ono na usunięcie z organizmu toksyn, które zagrażają zdrowiu i życiu, dzięki zastosowaniu urządzenia oczyszczającego krew pacjenta.

Niewydolność nerek to poważny stan zagrożenia zdrowia i życia, dlatego warto dowiedzieć się więcej na temat jej rodzajów, przyczyn i objawów, które wskazują na problemy w obrębie nerek.

Ważne! Schorzenia nerek często występują rodzinnie, dlatego warto zwrócić szczególną uwagę na zdrowie tego narządu, jeżeli w naszej najbliższej rodzinie była zdiagnozowana niewydolność nerek. Warto także wiedzieć, że niewydolność nerek bywa związana z niektórymi chorobami przewlekłymi np. cukrzycą (nefropatia cukrzycowa) i chorobami układu naczyniowego.

Rodzaje niewydolności nerek – przewlekła niewydolność nerek

Różne choroby nerek dotyczą niemal 5 milionów Polaków. Wśród nich wyróżniamy przewlekłą niewydolność nerek (nazywaną również przewlekłą chorobą nerek) oraz ostrą niewydolność nerek (nazywaną również ostrym uszkodzeniem nerek).

W przypadku przewlekłej niewydolności nerek możemy mieć do czynienia z chorobą wrodzoną, której podłożem są m.in. wady w budowie narządów układu moczowego, a także chorobą nabytą, która rozwija się na skutek postępujących chorób tego narządu oraz chorób ogólnoustrojowych. Przewlekła choroba nerek jest nieuleczalna i stopniowo postępuje, powodując uszkodzenie nerek, które upośledza ich funkcję wydalniczą. Przewlekła choroba nerek wymaga zastosowania specjalistycznego leczenia, które uwzględnia terapię nerkozastępczą, czyli dializy, a także przeszczep nerki.

Przewlekła niewydolność nerek powoduje zmniejszenie przesączania kłębuszkowego. Wielkość przesączania kłębuszkowego (stopień filtracji kłębuszkowej) służy w celu określenia stadium zaawansowania choroby. W przewlekłej niewydolności nerek wyróżniamy 5 stadiów choroby, które powodują postępujące uszkodzenie nerek.

Przewlekła choroba nerek stopniowo zmniejsza liczbę nefronów, które są odpowiedzialne za funkcjonowanie nerek. Na skutek postępu choroby dochodzi do poważnych zaburzeń w funkcjonowaniu organizmu, które są związane z m.in.:

• zaburzeniami gospodarki jonowej,
• upośledzeniem funkcji wydalniczych nerek,
• upośledzeniem funkcji wewnątrzwydzielniczych nerek,
• zaburzeniami równowagi wodno-elektrolitowej.

Przewlekła choroba nerek jest schorzeniem, którego postęp znacznie ogranicza sprawność pacjenta, wymuszając nie tylko systematyczne oczyszczanie krwi ze szkodliwych produktów ubocznych przemiany materii podczas dializy otrzewnowej lub hemodializy, ale także zmianę trybu życia oraz nawyków żywieniowych. Bardzo ważne w chorobach nerek jest m.in. ograniczenie spożycia soli kuchennej i innych produktów, które zawierają sód, ograniczenie spożycia produktów bogatych w potas, a także stosowanie diety niskobiałkowej.

Przewlekła niewydolność nerek może przez długi czas rozwijać się bezobjawowo, prowadząc do stopniowo postępującego uszkodzenia nerek.

Przyczyny przewlekłej niewydolności nerek

Jak już zostało wspomniane, przewlekła niewydolność nerek może mieć charakter wrodzony lub być powikłaniem schorzeń, które dotyczą nerek i innych narządów. Najczęstszą przyczyną przewlekłej niewydolności nerek są powikłania cukrzycy (cukrzycowa choroba nerek, nefropatia cukrzycowa), wielotorbielowate zwyrodnienie nerek, pierwotne i wtórne choroby kłębuszków nerkowych, choroby naczyń. Przewlekłą niewydolność nerek mogą także wywołać np.:

• choroby gruczołu krokowego,
• choroby miąższu nerek,
• stosowanie diety bogatej w czerwone mięso.

Przewlekła niewydolność nerek – objawy

Przewlekła niewydolność nerek początkowo nie wywołuje uciążliwych objawów. Na skutek zmniejszania się liczby czynnych nefronów chorzy zaczynają odczuwać dolegliwości bólowe w dole pleców oraz pojawiają się m.in. nudności i wymioty, a także biegunka. Postępująca choroba prowadzi do skąpomoczu, czyli zmniejszenia ilości oddawanego moczu – ilość produkowanego przez nerki moczu lekarz ocenia na podstawie dobowej zbiórki moczu, a także nasilających się obrzęków twarzy i kończyn, które związane są z zatrzymaniem płynów w organizmie.

W przewlekłej niewydolności nerek obserwuje się także nagłe zmiany ciśnienia tętniczego, trudne do ugaszenia pragnienie, stopniowe zwiększanie się ilości oddawanego moczu m.in. w nocy, a także podwyższone ciśnienie tętnicze, które związane jest z upośledzeniem czynności nerek na skutek niszczenia nefronów. Inne objawy choroby to m.in. nasilający się świąd skóry, zaburzenia wzroku, przewlekłe zmęczenie, skurcze mięśni, a także zaburzenia ze strony serca i układu krążenia.

W ostatnim stadium choroby rozwija się schyłkowa niewydolność nerek (mocznica), która jest wskazaniem do rozpoczęcia leczenia nerkozastępczego.

Rodzaje niewydolności nerek – ostra niewydolność nerek

W przypadku ostrej niewydolności nerek mamy do czynienia z chorobą, która szybko postępuje. Ostra niewydolność nerek rozwija się w ciągu kilku dni, prowadząc do upośledzenia funkcji wydalniczej nerek, co oznacza, że z organizmu nie są usuwane toksyny, które prowadzą do jego zatrucia. Ostra niewydolność nerek jest chorobą, która nie prowadzi do spadku liczby nefronów, ale ograniczenia filtracji.

Choroba diagnozowana jest w kilku typach, co ma związek z przyczyną zaburzeń w funkcjonowaniu nerek. Ostre uszkodzenie nerek przebiega w czterech fazach, które rozpoznaje się na podstawie występujących u chorego objawów. Co ważne – ostra niewydolność nerek jest stanem odwracalnym. Proces powrotu do zdrowia jest długotrwały, jednak pozwala na przywrócenie prawidłowej funkcji nerek.

Ostra niewydolność nerek – przyczyny

Przyczyny ostrej niewydolności nerek to m.in. kłębuszkowe zapalenie nerek o ostrym przebiegu, pierwotne lub wtórne zmiany nowotworowe w nerkach, choroby przebiegające z ostrą biegunką lub wymiotami, nagły spadek ciśnienia krwi, zaburzenia ukrwienia nerek i zmniejszenie przepływu krwi, kamica nerkowa oraz uraz. Ostra niewydolność nerek może być także powikłaniem wstrząsu septycznego, zatrucia toksynami oraz skutkiem działania innych czynników, które powodują upośledzenie czynności nerek.

Ostra niewydolność nerek – objawy

Ostrej niewydolności nerek w początkowych fazach choroby towarzyszy upośledzenie wydalania moczu (skąpomocz, bezmocz), a następnie pojawia się wielomocz. Choroba objawia się również wzrostem stężenia kreatyniny, krwiomoczem, obrzękami, dolegliwościami ze strony układu pokarmowego, znacznym osłabieniem i bólem w okolicy kręgosłupa lędźwiowego. Ogólne badanie moczu ujawnia obecność białka u chorego z ostrą niewydolnością nerek. Brak szybkiej pomocy lekarskiej może doprowadzić do zapaści oraz zgonu chorego.

Leczenie niewydolności nerek

Leczenie niewydolności nerek różni się w przypadku ostrej i przewlekłej niewydolności tego narządu. Priorytetem jest ustabilizowanie stanu chorego oraz wdrożenie leczenia, które pozwala uniknąć poważnych powikłań zaburzenia czynności nerek. W przypadku przewlekłej niewydolności nerek nie sposób uniknąć leczenia nerkozastępczego. W ostrej niewydolności nerek stosowane jest leczenie choroby podstawowej, która doprowadziła do zaburzeń w funkcjonowaniu tego narządu, a także leczenie, które ma na celu przywrócenie prawidłowego funkcjonowania nerek.