Prawidłowo pracująca nerka jest narządem niezbędnym do życia. Nerka jest narządem parzystym, który wykonuje każdego dnia bardzo ważną pracę. Pojedyncza nerka zawiera około 1,5 miliona nefronów, czyli jednostek morfologiczno-czynnościowych, dzięki którym najważniejszy narząd układu moczowego może działać w efektywny sposób.
Układ moczowy człowieka
Układ moczowy człowieka pełni funkcje wydzielnicze oraz regulacyjne. Nerki są najważniejszym narządem układu moczowego. Dzięki nim możliwe jest utrzymanie homeostazy organizmu m.in. w zakresie gospodarki wodno-elektrolitowej. Utrzymanie stałości środowiska wewnętrznego organizmu jest kluczowe nie tylko dla dobrego samopoczucia, ale także dobrego zdrowia. Dzięki homeostazie wszystkie procesy życiowe mogą przebiegać w prawidłowy sposób oraz redukowane jest ryzyko rozwoju wielu schorzeń. Nerki pełnią nie tylko ważne funkcje zewnątrzwydzielnicze, usuwając z organizmu m.in. szkodliwe produkty uboczne przemiany materii oraz metabolity leków, ale także pełnią funkcje wewnątrzwydzielnicze, wydzielając m.in. hormon pobudzający szpik kostny do wytwarzania erytrocytów.
Układ moczowy człowieka jest związany z układem płciowym, dlatego często stosowane jest określenie „układ moczowo-płciowy”. Znaczącą różnicę w przypadku męskiego i kobiecego układu moczowo-płciowego możemy zauważyć w obrębie cewki moczowej – przez cewkę moczową usuwany jest z organizmu mocz.
Narządy układu moczowego człowieka to:
- nerki,
- miedniczki nerkowe
- moczowody,
- pęcherz moczowy,
- cewka moczowa.
Produkowany w nerkach mocz jest wyprowadzany na zewnątrz organizmu drogami moczowymi, w których skład wchodzą miedniczki nerkowe, moczowody, pęcherz moczowy i cewka moczowa.
Gdzie znajdują się nerki?
Nerki to narząd parzysty, który położony jest w jamie brzusznej po obu stronach kręgosłupa lędźwiowego. Dokładna lokalizacja nerek to tylna ściana jamy brzusznej. Narządy te znajdują się w przestrzeni zaotrzewnowej; nerki sąsiadują z żołądkiem i wątrobą. Nerki położone są na wysokości trzech pierwszych kręgów lędźwiowych, sięgając do ostatnich kręgów piersiowych, a dokładnie do 12 kręgu piersiowego, dlatego ból nerek bywa często mylnie brany za ból kręgosłupa. Lewa nerka znajduje się pomiędzy 11 kręgiem piersiowym oraz 2 kręgiem lędźwiowym. Prawa nerka położona jest nieco niżej – znajduje się pomiędzy 12 kręgiem piersiowym, sięgając do trzeciego kręgu lędźwiowego. Brzegi nerek, które są zwrócone w kierunku do kręgosłupa, mają charakterystyczne wklęśnięcia, które są nazywane wnękami.
Nerki mają kształt ziarna fasoli; masa jednej nerki to około 160 g. Te narządy układu moczowego kształtują się już w 4-5 tygodniu życia płodowego. Zdarza się, że na etapie życia płodowego wytworzy się tylko jedna nerka – mamy w tym przypadku do czynienia z wrodzoną wadą rozwojową. Jeżeli agenezja nerki obejmuje obie nerki, to mamy do czynienia z wadą letalną, która uniemożliwia samodzielne przeżycie płodu poza organizmem matki oraz często prowadzi do jego obumarcia na etapie ciąży.
Anatomiczna budowa nerki
Jak są zbudowane nerki? Anatomiczna budowa nerki uwzględnia jej część zewnętrzną oraz część wewnętrzną, które są dobrze widoczne na podłużnym przekroju tego narządu. Na zewnątrz nerka otoczona jest torebką włóknistą oraz torebką tłuszczową. Brzeg nerki, który jest zwrócony w kierunku do kręgosłupa, ma charakterystyczne wklęśnięcie, które nazywane jest wnęką nerki. Z wnęki nerki wychodzą przewód moczowy, naczynia krwionośne i naczynia chłonne. Krew do nerki doprowadzana jest tętnicą nerkową; za odprowadzanie krwi z nerki odpowiada żyła nerkowa. Zewnętrzna warstwa narządu to kora nerek. Pod korą znajduje się warstwa wewnętrzna, czyli rdzeń nerek. W rdzeniu nerki znajdują się piramidy nerkowe. Piramidy nerkowe zwrócone są wierzchołkiem w kierunku wnęki nerki. Wierzchołek piramidy nerkowej nazywany jest brodawką nerkową. Brodawki nerkowe umożliwiają doprowadzanie moczu do znajdujących się wewnątrz nerek miedniczek nerkowych.
Budowa każdej z dwóch nerek uwzględnia około 1,5 miliona morfologicznych i czynnościowych jednostek, czyli nefronów. Nefrony odpowiedzialne są za przebieg procesów filtrowania krwi oraz wytwarzania moczu. Zbudowane są z tworzącego ciałko nerkowe kłębuszka nerkowego i torebki kłębuszka, a także kanalika nerkowego. Kłębuszki nerkowe zbudowane są z sieci naczyń włosowatych.
Budowa nefronu uwzględnia:
- naczynia odprowadzające i naczynia doprowadzające,
- kłębuszek nerkowy,
- cewkę krętą I stopnia,
- pętlę nefronu,
- cewkę krętą II stopnia,
- cewkę zbiorczą.
W skład kłębuszków nerkowych wchodzą:
- naczynia doprowadzające i naczynia odprowadzające,
- komórka nabłonkowa wewnętrznej blaszki torebki kłębuszka nerkowego,
- śródbłonek,
- błona podstawna,
- blaszka zewnętrzna torebki kłębuszka nerkowego,
- cewka bliższa.
U góry kłębuszka nerkowego znajduje się biegun naczyniowy; u dołu znajduje się biegun moczowy.
Nefrony oczyszczają krew i produkują mocz. Powierzchnia filtracyjna nefronów w jednej nerce wynosi około 1 metra kwadratowego. Produkowany przez nefrony mocz spływa moczowodami do pęcherza moczowego, skąd następnie jest usuwany poza organizm przez cewkę moczową.
Funkcje nerek
Nerki pełnią wiele ważnych funkcji. To m.in.:
- filtrowanie przepływającej krwi,
- produkcja moczu,
- zatrzymywanie składników niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu,
- syntetyzowanie aktywnej formy witaminy D,
- wydzielanie hormonów,
- usuwanie wraz z moczem szkodliwych produktów przemiany materii,
- utrzymanie równowagi wodno-elektrolitowej,
- regulacja objętości płynów ustrojowych.
Efektywna praca nerek ma również wpływ na ciśnienie tętnicze krwi. W przypadku upośledzonej czynności nerek znacząco rośnie ryzyko związane z wystąpieniem nadciśnienia tętniczego.
Choroby nerek
Choroby nerek diagnozowane są dość często. Niektóre z nich występują rodzinnie oraz są związane z naszymi nawykami dietetycznymi. Jedną z częściej diagnozowanych chorób nerek jest kamica nerkowa. Choroba ta związana jest z powstawaniem w obrębie nerek złogów. Piasek i kamienie nerkowe prowadzą do występowania ataków kolki nerkowej. To wyjątkowo bolesna dolegliwość, która częściej dotyczy mężczyzn.
Inne choroby nerek to m.in.:
- wielotorbielowatość nerek,
- wrodzone wodonercze,
- nowotwory nerek,
-
ostra i przewlekła niewydolność nerek.
Jeżeli wystąpiły poważne zaburzenia wynikające z niewydolności nerek, to konieczne jest zastąpienie pracy tego narządu specjalistyczną aparaturą medyczną. Dializa nerek jest zabiegiem ratującym zdrowie i życie, który pozwala np. na pozaustrojowe oczyszczenie krwi ze szkodliwych substancji chemicznych.
Jak bolą nerki?
Ból nerek często mylony jest z bólem pleców, co ma związek z lokalizacją nerek w okolicy kręgosłupa. Nerki bolą w specyficzny sposób – ból promieniuje w kierunku do kręgosłupa oraz może promieniować w kierunku podbrzusza. Ból nerki nasila się podczas aktywności i zwykle szybko narasta, uniemożliwiając normalne funkcjonowanie. Mogą towarzyszyć mu problemy z oddawaniem moczu, zatrzymanie moczu, nudności, wymioty oraz wysoka gorączka, jednak spektrum objawów zależne jest od przyczyny choroby.
Jak dbać o nerki?
Na zdrowie naszych nerek wpływa przede wszystkim właściwie skomponowana dieta, która zapobiega tworzeniu się piasku i kamieni nerkowych, a także odpowiednie nawodnienie organizmu. Przyjmowanie niewielkiej ilości płynów, a także nadużywanie napojów, które działają moczopędnie, zwiększa ryzyko rozwoju kamicy nerkowej i innych chorób nerek. Niektóre choroby nerek mogą być skutkiem nieleczonych infekcji intymnych oraz infekcji pęcherza moczowego, za które często odpowiadają bakterie oraz grzyby.
Czytaj też:
Ból w tej okolicy może być sygnałem choroby nerek. Jak to rozpoznać?Czytaj też:
Urografia – ważne badanie nerek. Na czym polega i jak się do niego przygotować?