Kamica nerkowa – co to za choroba? Przyczyny, objawy, leczenie

Kamica nerkowa (kamienie w nerkach) jest bardzo poważną chorobą, która długo może rozwijać się niezauważana. Kamienie nerkowe to nic innego jak twarde osady zbudowane z minerałów i soli, które tworzą się w nerkach. Odkładanie się tych minerałów może być spowodowane różnymi czynnikami, np. niezdrową dietą, niewydolnością nerek, przyjmowaniem niektórych leków, zaburzeniami gospodarki elektrolitowej, przedawkowaniem niektórych suplementów. Kamienie nerkowe mogą powstać także wtedy, gdy mocz jest mocno skoncentrowany. Kamienie występują nie tylko w nerkach, ale także w innych odcinkach układu moczowego oraz w części pęcherza moczowego.

Objawem kamicy nerkowej jest silny ból (tzw. atak kolki nerkowej), a także problemy z oddawaniem moczu. Jakie są czynniki ryzyka powstawania kamieni moczowych i czy można ich zapobiec?

Częstotliwość występowania kamicy nerkowej

Kamica nerkowa występuje u około 10 procent mężczyzn i 5 procent kobiet. Najczęściej ataki pojawiają się w młodym wieku, około 20. roku życia, a pacjenci są poddawani zabiegom urologicznym. Piasek nerkowy, który gromadzi się w układzie moczowym w pierwszej fazie choroby (na skutek złej diety, leków, czynników genetycznych czy wypijania zbyt małej ilości wody) z czasem przybiera postać większych złogów zbudowanych z fosforanu lub szczawianu wapnia.

Gdy kamienie są duże, a ich próg rozpuszczalności zostaje przekroczony, mogą zatkać przewód moczowy, co powoduje trudności z oddawaniem moczu, bardzo silny ból i prowadzi do napadu kolki nerkowej. W takiej sytuacji pojawia się stan zapalny i konieczne jest udanie się do szpitala i podjęcie leczenia.

Jak rozpoznać kamicę nerkową?

Kamica nerkowa przez długi czas nie daje żadnych objawów. Nawet gdy w nerkach występuje piasek, chory może o tym nie wiedzieć. U większości chorych także kamienie odlewowe, które znajdują się w układzie kielichowo-miedniczkowym, mogą powodować początkowo żadnych dolegliwości. Dopiero, gdy drogi moczowe zostaną zamknięte, a złogi wystarczająco duże, pojawia się silny ból nazywany kolką nerkową.

Atak kamicy nerkowej

Atak kamicy nerkowej jest bardzo bolesny i bywa porównywany nawet do porodu. Ból obejmuje całą okolicę brzuszną i promieniuje do okolicy lędźwiowej, często towarzyszą mu trudności z oddaniem moczu, może nawet wystąpić gorączka, która oznacza, że infekcja jest zaawansowana. W tej sytuacji należy usunąć kamień, który spowodował napady kolki nerkowej.

Przy ataku kamicy nerkowej należy zgłosić się do szpitala, by lekarz określił miejsce i wielkość złogów. Może się wydarzyć również tak, że odpływ moczu zostaje całkowicie zablokowany i wtedy jest to wskazanie do natychmiastowej wizyty w szpitalu. Kamica moczowa to poważna choroba, której nie należy lekceważyć.

„Rodzenie” kamieni nerkowych

Wydalanie kamienia przez cewkę moczową powoduje niezwykle silny ból. Każdy, kto tego doświadczył, potwierdzi, że było to najgorsze doświadczenie w jego życiu. Nie bez powodu mówi się, że kamienie nerkowe się „rodzi” – po prostu ból przechodzi niekiedy najśmielsze wyobrażenia. Wydalenie kamienia na ogół nie powoduje problemów zdrowotnych, o ile choroba została wcześnie wykryta. Pomagają leki przeciwbólowe i duże spożycie wody. Jeśli jednak kamień utknie w drogach moczowych, co często wiąże się z infekcją dróg moczowych, konieczne może być nawet operacyjne usunięcie takiego kamienia.

Kamica nerkowa – objawy

Kamienie znajdujące się w nerkach mogą nie dawać żadnych objawów. Te pojawiają się na ogół dopiero wtedy, gdy kamień przechodzi do moczowodu. W trakcie przemieszczania się przez układ moczowy może dawać różne dolegliwości bólowe i o różnym nasileniu.

Objawy, których nie wolno bagatelizować i które trzeba zgłosić lekarzowi (np. w czasie rutynowej wizyty) to:

• silny ból w boku lub silny ból pleców, poniżej żeber,
• ból, który promieniuje do podbrzusza i pachwiny,
• ból, który pojawia się falami, a jego intensywność się zmienia,
• ból przy oddawaniu moczu,
• różowy, czerwony lub brązowy mocz,
• nieprzyjemny zapach moczu,
• nudności i wymioty,
• uporczywa potrzeba oddawania moczu,
• częstomocz,
• gorączka i dreszcze (jeśli występuje infekcja),
• skąpomocz.

Natychmiastowa pomoc jest potrzebna, gdy:

• ból jest tak silny, że nie można usiedzieć w miejscu ani znaleźć wygodnej pozycji,
• bólowi towarzyszą wymioty,
• bólowi towarzyszy gorączka i dreszcze,
• w moczu pojawiła się krew,
• oddanie moczu jest niemożliwe.

Kamica nerkowa – przyczyny

Kamienie nerkowe powstają, gdy w moczu znajduje się zbyt dużo składników (wapń, szczawian i kwas moczowy), które mogą się ze sobą skleić, tworzą większe bryłki. Przyczynia się do tego też kwaśne ph moczu, dlatego przy rozpoznaniu kamicy nerkowej wykonuje się badanie moczu.

Jednocześnie w moczu może brakować substancji, które zapobiegają sklejaniu się kryształów, tworząc idealne środowisko dla tworzenia się kamieni nerkowych. Mogą się wytworzyć także przy niedostatecznym spożywaniu płynów, przez co mocz jest mocno skoncentrowany.

Rodzaje kamieni

Wiedząc z czego był zbudowany kamień, możemy podejrzewać mechanizm jego powstania i zapobiegać dalszemu postępowaniu choroby. Większość kamieni nerkowych to kamienie wapniowe, zwykle w postaci szczawianu wapnia. Szczawian jest naturalnie występującą substancją znajdującą się w żywności i jest również codziennie wytwarzany przez wątrobę. Niektóre owoce i warzywa, a także orzechy i czekolada mają wysoką zawartość szczawianu. Tego rodzaju kamienie mogą też wytworzyć się w wyniku nadmiernego spożycia witaminy D.

Wyróżnia się także kamienie wapniowe w postaci fosforanu wapnia (występuje przy zaburzeniach metabolicznych) oraz kamienie tworzące się podczas infekcji dróg moczowych czy też kamienie powstające z powodu nadmiaru kwasu moczowego (np. u osób, które piją niewiele wody).

Jakie są czynniki ryzyka powstawania kamieni nerkowych?

Kamienie moczowe to dolegliwość, która częściowo ma podłoże genetyczne. Do ich powstawania przyczynia się nieodpowiednia dieta, w której występuje zbyt dużo białka, otyłość, zbyt mała ilość wypijanej wody w ciągu dnia, cukrzyca czy nadczynność przytarczyc. Na pojawianie się złogów w układzie moczowym mogą wpływać choroby układu pokarmowego oraz choroby nerek.

Jak przebiega leczenie kamieni nerkowych?

W pierwszej fazie leczenia wykonywane jest badanie USG, które pozwala określić skład kamieni i ich wielkość. Wtedy lekarz podejmuje decyzję, czy można je naturalnie urodzić, czy też potrzebny będzie zabieg rozbijający złogi. W czasie zabiegu lekarz może odpowiednimi narzędziami rozdrobnić kamienie nerkowe, a dziś technologia jest tak zaawansowana, że nie trzeba już w tym celu wykonywać operacji cięcia jamy brzusznej. Zabieg oczywiście wymaga znieczulenia.

Jeśli kamienie są wystarczająco małe, leczenie kamicy nerkowej polega na rozpuszczeniu istniejących złogów, by organizm mógł je wydalić razem z moczem. Zaleca się picie dużej ilości płynów (co najmniej 2,5 litra w ciągu dnia) i ruch, często podaje się również środki przeciwbólowe.

Jeśli kamienie nerkowe mają większe rozmiary i niemożliwe jest rozpuszczenie ich w sposób naturalny, konieczna jest hospitalizacja i wykonanie zabiegów urologicznych, dzięki którym kamienie moczowe zostaną rozbite. Dziś już rzadko kiedy są to zabiegi inwazyjne, a kamienie rozbija się laserowo lub przez wykonanie zabiegu podskórnego albo ureterorenoskopii. Ureterorenoskopia to usuwanie kamieni nerkowych za pomocą endoskopu, gdzie lekarz przeprowadza zabieg wziernikowania na miedniczce nerkowej i w części moczowodu. Jeśli uda mu się wcześniej rozdrobnić kamienie, może je odpowiednimi narzędziami usunąć.

Czy możliwe jest całkowite wyleczenie kamicy nerkowej?

Kamienie nerkowe niestety są schorzeniem, które lubi nawracać, dlatego po ich usunięciu konieczne jest wdrożenie zmian w codziennym życiu. Pacjentowi zalecane jest leczenie zachowawcze, które obejmuje dietę, nieobfitującą w białko, sól, nabiał i produkty przyczyniające się do tworzenia złogów. Oprócz tego należy pić duże ilości wody. Może się jednak wydarzyć tak, że pomimo przestrzegania zaleceń lekarza, kamienie nerkowe wrócą – w takiej sytuacji mogą odpowiadać za to czynniki genetyczne.

Dieta przy kamicy nerkowej

Kamicę nerkową można leczyć dietą. Stanowi też ona naturalną profilaktykę przed pojawianiem się kolejnych złogów w układzie moczowych. Ważne jest wypijanie dużej ilości wody, która nie zawiera wapnia, a także jedzenie produktów działających zakwaszająco. Powinna ona być bogata w kasze, makarony, masło, ryby, wędliny czy mięso, a także ogórki, kapusta czy cebula. Należy zrezygnować z picia mocnej kawy i herbaty, kakao, jedzenia roślin strączkowych czy śledzi.

Czego nie powinno się jeść przy kamicy nerkowej?

Przy kamieniach nerkowych należy wykluczyć z diety:

• nabiał
• ziemniaki
• mięso
• szpinak
• buraki
• rośliny strączkowe
• czekoladę
• mięso

Czytaj też:
Nie ignoruj objawów niedoboru tej witaminyCzytaj też:
Rak jelita – wczesne objawy