Niewydolność krążeniowa – co to jest, rodzaje, najczęstsze przyczyny, objawy i leczenie

Niewydolność krążenia najczęściej związana jest z nieprawidłową pracą mięśnia sercowego (niewydolność krążenia pochodzenia sercowego), która powoduje zaburzenia w przepływie krwi przez narządy wewnętrzne. Na skutek niewydolności mięśnia sercowego pojawiają się objawy niedokrwienia i niedotlenienia tkanek. Niewydolność serca może być spowodowana schorzeniami wrodzonymi (np. wrodzona wada serca) lub schorzeniami nabytymi (np. choroba wieńcowa). Zdarza się, że niewydolność krążenia nie jest związana z chorobami mięśnia sercowego (niewydolność krążenia pochodzenia obwodowego) – w tym przypadku przyczyną niewydolności krążenia mogą być np. choroby ogólnoustrojowe.

Niezależnie od przyczyny wystąpienia niewydolności krążenia, stan ten wymaga specjalistycznego leczenia. Warto dowiedzieć się więcej na temat przyczyn, objawów i leczenia niewydolności krążenia, bo może do niej doprowadzić niezdrowy tryb życia, a także bagatelizowanie dolegliwości wskazujących m.in. na nadciśnienie tętnicze i chorobę niedokrwienną serca.

Dlaczego niewydolność krążenia jest takie groźne?

Prawidłowo funkcjonujące, zdrowe serce, pompuje krew, która dzięki układowi naczyń tętniczych, żylnych i włosowatych, rozprowadzana jest po całym organizmie. Dzięki układowi sercowo-naczyniowemu transportowany jest tlen, substancje odżywcze i substancje wydzielane przez gruczoły dokrewne oraz jest usuwany z organizmu dwutlenek węgla i inne związki, które powstają na skutek przemian metabolicznych.

Stały przepływ krwi jest niezbędny do życia – na skutek ustania pracy serca dochodzi do nieodwracalnych zmian w narządach i układach, które związane są m.in. z niedotlenieniem. Po około 5 minutach od ustania krążenia krwi dochodzi do uszkodzenia mózgu. Dlatego, jeśli chory nie uzyska pomocy w ciągu kilku minut, to dochodzi do trwałych zmian. Nieodwracalne objawy niedotlenienia mózgu to zaburzenia pamięci, zdolności poznawczych i mowy oraz rozumienia słów.

Z niewydolnością krążenia mamy do czynienia, gdy krew nie jest rozprowadzana siecią naczyń krwionośnych w organizmie w prawidłowy sposób. Niewydolność krążenia może być skutkiem nieprawidłowej pracy serca w przebiegu chorób kardiologicznych lub mieć związek z innymi schorzeniami.

Ostra niewydolność krążenia i przewlekła niewydolność krążenia

W zależności od czasu utrzymywania się zaburzeń w transporcie krwi wyróżniamy ostrą niewydolność krążenia i przewlekłą niewydolność krążenia.

Ostra niewydolność krążenia pojawia się nagle i może doprowadzić do wstrząsu kardiogennego. Wymaga natychmiastowej reakcji – życie chorego zależy od szybkiego wdrożenia procedur medycznych. Przewlekła niewydolność krążenia związana jest z postępującą chorobą przewlekłą, która powoduje zaburzenia w pracy układu krążenia. Objawy przewlekłej niewydolności krążenia nie pojawiają się nagle – nasilają się stopniowo, ograniczając sprawność chorego i utrudniając normalne funkcjonowanie.

Niewydolność krążenia często ma związek z trybem życia. Ryzyko jej wystąpienia zwiększa m.in. palenie papierosów, nadużywanie alkoholu, a także stosowanie nieodpowiednio skomponowanej diety i siedzący tryb życia.

Najczęstsze przyczyny niewydolności krążenia

Przyczyny niewydolności krążenia mogą być związane z:

• nieprawidłowościami w obwodowej części układu krążenia,
• osłabieniem i utratą włókien mięśniowych w sercu,
• zaburzeniami dopływu krwi do serca.

Do niewydolności krążeniowej obwodowej może doprowadzić niewydolność lewej komory serca (niewydolność krążenia lewokomorowa) oraz niewydolność prawej komory serca (niewydolność krążenia prawokomorowa). Częste przyczyny niewydolności krążenia pochodzenia obwodowego to m.in.:

• nadciśnienie tętnicze,
• odwodnienie organizmu i związane z nim zaburzenia elektrolitowe,
• wady zastawek serca,
• przewlekłe choroby płuc,
• zatorowość płucna,
• nadciśnienie płucne,
• marskość wątroby,
• krwotok wewnętrzny,
• wstrząs septyczny.

Do niewydolności krążenia pochodzenia sercowego mogą doprowadzić uszkodzenia mięśnia sercowego, które powodują zmniejszenie objętości pompowanej krwi. Do częstych przyczyn niewydolności krążenia pochodzenia sercowego zaliczamy m.in.:

• choroby serca np. choroba wieńcowa,
• zapalenie mięśnia sercowego,
• kardiomiopatie,
• zatrucie organizmu toksynami.

Niewydolność krążenia może również spowodować niedostateczny dopływ krwi do serca, który jest związany z m.in.:

• wadami zastawek serca,
• migotaniem przedsionków,
• stanem zapalnym osierdzia.

Przyczyny niewydolności krążenia to w wielu przypadkach czynniki modyfikowalne. Ryzyko wystąpienia niewydolności krążenia zmniejsza zdrowy tryb życia, stosowanie odpowiednio skomponowanej diety i całkowite zaprzestanie palenia papierosów.

Objawy niewydolności krążenia

W przypadku ostrej niewydolności krążenia objawy pojawiają się nagle i szybko narastają, co skłania do natychmiastowej konsultacji lekarskiej. W przebiegu przewlekłej niewydolności krążenia objawy nie zawsze są specyficzne, co sprawia, że bywają bagatelizowane.

Objawy niewydolności krążenia różnią się w zależności od tego, która komora serca nie pracuje prawidłowo. Do podstawowych objawów świadczących o niewydolności krążenia, która związana jest z zaburzeniami w pracy lewej komory serca, zaliczamy m.in.:

• zmniejszenie zdolności wysiłkowych,
• duszność,
• sinicę.

Jeżeli niewydolność krążenia związana jest z nieprawidłowościami w pracy prawej komory serca, to występują m.in.:

• obrzęki kończyn dolnych,
• częste oddawanie moczu,
• powiększenie się obwodu brzucha,
• ból w nadbrzuszu i w okolicy prawego podżebrza,
• dolegliwości typowe dla schorzeń układu pokarmowego m.in. wzdęcia i nudności.

Objawy ostrej niewydolności krążenia to m.in.:

• nagle pojawiająca się duszność,
• postępujące ogólne osłabienie,
• nieregularne bicie serca,
• zlewne poty,
• nieregularne tętno.

Objawy ostrej niewydolności serca mogą pojawić się na skutek arytmii, chorób płuc, które prowadzą do obrzęku płuc, a także w przebiegu schorzeń neurologicznych np. udaru mózgu.

Leczenie niewydolności serca

Zanim zostanie rozpoczęte leczenie, niezbędne jest wykonanie badań diagnostycznych, do których zaliczamy m.in.:

• badania krwi np. gazometria krwi tętniczej,
• badanie moczu,
• badanie RTG klatki piersiowej,
• badanie EKG,
• ECHO serca.

Niekiedy niezbędne jest wykonanie badań inwazyjnych, do których zaliczamy cewnikowanie serca oraz badanie angiograficzne naczyń wieńcowych.

Ostra niewydolność krążenia to stan zagrażający życiu, który wymaga hospitalizacji. W przypadku przewlekłej niewydolności krążenia stosowane jest leczenie farmakologiczne. Często stosowane przy niewydolności krążenia leki to m.in. inhibitory konwertazy angiotensyny, beta-blokery oraz leki moczopędne, jeżeli u chorego pojawiają się objawy przewodnienia.

Powikłania nieleczonej niewydolności krążenia

Niewydolność krążenia, której objawy są bagatelizowane, może doprowadzić do poważnych powikłań. Zaliczamy do nich nie tylko związany z postępującym niedotlenieniem komórek i tkanek zgon, ale także m.in. włóknienie narządów wewnętrznych np. wątroby oraz choroby nerek. Brak odpowiedniego krążenia skutkuje występowaniem zmian martwiczych i stopniowym zmniejszaniem się wydolności uszkodzonych narządów.

Źródła:

• S. Mościcka, L. D. Wójcik, Jakość życia w chorobie niedokrwiennej serca. Choroby Serca i Naczyń, 12, 5, s. 282-288, 2015
• P. Pruszczyk, T. Hryniewiecki, Wielka interna – kardiologia z elementami angiologii, Wydawnictwo Medical Tribune Polska, Warszawa, 2018
• E. Straburzyńska-Migaj, J. Nessler, Ostra niewydolność serca w zarysie. Wydanie II poprawione, Wydawnictwo VM MEDIA SP Z O.O. VM GROUP SP. K., Gdańsk, 2017
• P. Podolec, E. A. Jankowska, P. Ponikowski, W. Banasiak, Przewlekła niewydolność serca, Medycyna praktyczna, 2009