Lipoatrofia cukrzycowa, jako uciążliwe powikłanie leczenia cukrzycy insuliną, występuje zdecydowanie rzadziej niż inne powikłania, do których zaliczamy hipoglikemię i wzrost masy ciała. Jest obecnie rzadko diagnozowanym powikłaniem stosowania insuliny. Jednak od pewnego czasu zwiększa się liczba pacjentów, u których występuje lipoatrofia. Niegdyś zanik tkanki tłuszczowej dotyczył ok. 55 proc. chorych, którzy byli leczeni za pomocą preparatów insulin zwierzęcych. Obecnie powikłanie to w miejscu podawania insuliny dotyczy mniej niż 10 proc. chorych na cukrzycę.
Na zmniejszenie się liczby diabetyków z lipoatrofią cukrzycołową ma wpływ rodzaj podawanej insuliny – niegdyś w leczeniu cukrzycy stosowano insulinę zwierzęcą, a obecnie stosowana jest insulina ludzka.
Inne powikłania, które mogą występować w miejscu podawania insuliny, to m.in. reakcja zapalna i odczyn alergiczny.
U kogo najczęściej dochodzi do zaniku tkanki tłuszczowej na skutek podawania insuliny?
Lipoatrofia najczęściej diagnozowana jest u pacjentów z cukrzycą typu 1, którzy przez długi czas stosują insulinę. Ze względu na coraz częstszą konieczność leczenia insuliną także chorych na cukrzycę typu 2, w tej grupie również zauważalny jest problem zaniku tkanki tłuszczowej w miejscu podawania insuliny.
Od momentu rozpoczęcia stosowania insulin ludzkich liczba pacjentów z lipoatrofią cukrzycową zmniejszyła się z 55 proc. do około 10 proc. Niektóre źródła podają, że obecnie zanikanie tkanki tłuszczowej w miejscu podawania insuliny dotyczy mniej niż 2 proc. diabetyków.
Innym powikłaniem, które ma związek z podawaniem insuliny i stanowi zdecydowanie większy problem, jest nadmierny rozrost tkanki tłuszczowej w miejscach wstrzykiwania insuliny. Lipohipertrofia cukrzycowa w istotny sposób wpływa na wchłanianie insuliny, co może prowadzić do problemów z kontrolowaniem choroby. Niektóre badania dowiodły związku pomiędzy lipohipertrofią cukrzycową oraz korzystaniem z pomp insulinowych, które pozwalają na stałe podawanie leku. Nadmierny rozrost podskórnej tkanki tłuszczowej dotyczy około 50 proc. diabetyków stosujących insulinę.
Zarówno zanik tłuszczowej tkanki podskórnej, jak i jej nadmierny rozrost w miejscach wstrzykiwania insuliny, może mieć wpływ na przebieg choroby. Niektóre badania dowiodły związku pomiędzy lipoatrofią cukrzycową oraz zwiększonym ryzykiem wystąpienia hipoglikemii na skutek przyspieszenia wchłaniania glukozy. W przypadku lipohipertrofii wchłanianie insuliny może być znacznie spowolnione, co może doprowadzić do wystąpienia hiperglikemii.
Przyczyny lipoatrofii cukrzycowej. Dlaczego dochodzi do zaniku tkanki tłuszczowej?
Przyczyny lipoatrofii cukrzycowej nie są znane. Wyniki przeprowadzonych badań wskazują, że to rzadkie powikłanie insulinoterapii mogą powodować zaburzenia układu odpornościowego.
Związek pomiędzy zanikiem tkanki tłuszczowej w miejscach, gdzie podawana jest insulina, oraz zaburzeniami w funkcjonowaniu układu immunologicznego potwierdza wysoki poziom przeciwciał przeciwinsulinowych u większości osób z lipoatrofią cukrzycową.
Co więcej, do wystąpienia miejscowych powikłań w obrębie tkanki tłuszczowej, mogą przyczyniać się błędy popełniane podczas insulinoterapii m.in. niezmienianie miejsca podawania insuliny. Jeżeli insulina podawana jest przez długi czas w to samo miejsce, to następuje mechaniczne uszkodzenie komórek tłuszczowych. Niektóre badania dowodzą, że zanik tkanki tłuszczowej może być również skutkiem urazu termicznego, który powoduje podawanie insuliny o zbyt niskiej temperaturze.
W przypadku lipoatrofii cukrzycowej wyodrębniono także kilka czynników ryzyka. Zaliczamy do nich: alergię na insulinę, korzystanie z pompy insulinowej, dzięki której możliwy jest ciągły wlew insuliny oraz alergię na materiał, z którego wykonana jest igła pompy insulinowej. Układ odpornościowy może reagować w nietypowy sposób np. podczas zmiany stosowanego przez długi czas preparatu insuliny, co jest przyczyną zanikania tkanki tłuszczowej, a także powstawania stanu zapalnego w miejscu wkłucia.
Rodzaje lipoatrofii cukrzycowej
Najczęściej diagnozowana jest miejscowa postać lipoatrofii cukrzycowej. Zdecydowanie rzadziej dochodzi do pojawienia się powikłań insulinoterapii w różnych miejscach na ciele, także w miejscach, w których nie był podawany lek. W przypadku lipoatrofii wielomiejscowej zanik tkanki tłuszczowej może pojawić się np. w obrębie klatki piersiowej, twarzy i w innych obszarach ciała. Wieloogniskowa postać lipoatrofii dotyczy około 0,1-0,2 proc. diabetyków.
Powstawanie lipoatrofii miejscowej i wieloogniskowej powinno skłonić do konsultacji z lekarzem oraz przeanalizowania sposobu podawania insuliny. Dla wielu diabetyków stosowanie preparatów insuliny staje się nawykiem, co zwiększa ryzyko popełniania błędów podczas iniekcji.
Objawy lipoatrofii
Lipoatrofia, niezależnie od rodzaju, powoduje bardzo podobne objawy, prowadząc do częściowego lub całkowitego zaniku podskórnej tkanki tłuszczowej. W przypadku lipoatrofii cukrzycowej ubytek tkanki tłuszczowej ma najczęściej charakter ograniczony, jednak u niektórych pacjentów lipoatrofia może przybrać postać wielomiejscową, obejmując obszary ciała, w których nie były wykonywane iniekcje.
Objawem lipoatrofii jest ubytek tkanki tłuszczowej podskórnej, który zlokalizowany jest najczęściej na brzuchu. Lipoatrofia nie jest jedynie problemem natury estetycznej, bo podawanie insuliny w miejscu ubytku tkanki tłuszczowej wpływa na jej działanie na organizm.
Jak uniknąć lipoatrofii cukrzycowej? Czy konieczne jest leczenie lipoatrofii?
Sposobem na zmniejszenie ryzyka zaniku tkanki tłuszczowej w miejscu wstrzykiwania insuliny jest przestrzeganie zasad insulinoterapii. Zastrzyki powinny być wykonywane w różnych miejscach, co zmniejsza ryzyko wystąpienia powikłań insulinoterapii. Niepokojące objawy trzeba konsultować z lekarzem, który może zdecydować się na zmianę preparatu insuliny lub zmianę sposobu podawania leku. Leczenie lipoatrofii nie jest skomplikowane i zwykle wymaga po prostu zmiany miejsca iniekcji.
Czytaj też:
Czy cukrzyk może uprawiać sport? Lekarze rozwiewają wątpliwościCzytaj też:
Dorośli cukrzycy o zmianie zasad refundacji CGM: „Myślimy o przyszłości z większym spokojem”
Źródła: