W spocie powstałym na potrzeby kampanii występuje dwójka dzieci, które przeszły inwazyjną chorobę meningokokową (w skrócie IChM; przebiega najczęściej pod postacią sepsy i/lub sepsy z zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych [1]). Dziewczynki zostały pokazane w otoczeniu swoich bliskich, w trakcie zabawy, której towarzyszy uśmiech, mimo że konsekwencje przebytej choroby są widoczne i bardzo poważne [2].
– „Obrazy przedstawione w spocie mogą być dla niektórych rodziców zaskakujące”– przyznaje dr n. med. Rafik Bekkat-Berkhani, Vaccine Medical Affairs Lead z firmy GSK, która jest organizatorem kampanii „Wyprzedź meningokoki”. – „Jako lekarz i jednocześnie rodzic mogę jednak powiedzieć, że lepiej poznać zagrożenie zanim na profilaktykę będzie za późno”.
Celem kampanii prowadzonej w Polsce i innych państwach Europy oraz świata, jest wzrost świadomości na temat inwazyjnej choroby meningokokowej oraz zachęcenie rodziców do rozmowy z pracownikami służby zdrowia o możliwości zapobiegania zakażeniom meningokokowym za pomocą szczepień.
Nieświadomi ryzyka
Potrzebę działań edukacyjnych potwierdzają badania przeprowadzone w Polsce2. Inwazyjna choroba meningokokowa dotyczy osób w każdym wieku, jednak najczęściej dotyka dzieci do 5. roku życia, w tym najwięcej zachorowań występuje w 1. roku życia[3]. Mimo to aż 26 proc. młodych mam w ogóle nie słyszało o meningokokach, a wśród tych, które słyszały połowa nie wie, w jakim wieku jest największe ryzyko choroby – wynika z sondażu przeprowadzonego w czerwcu 2019 roku przez instytut badawczy Kantar2.
Matkom, które są świadome istnienia meningokoków, brakuje wiedzy o samej chorobie. Aż 34 proc. z nich przyznało, że nie zna objawów i konsekwencji zakażenia. Wśród prawidłowych odpowiedzi najczęściej wybierały gorączkę (19 proc. wskazań), zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (15 proc.), wymioty i sepsę (po 11 proc.)2. Brak wiedzy na ten temat niepokoi o tyle że choroba meningokokowa rozwija się błyskawicznie. Od pojawienia się pierwszych objawów (przypominają przeziębienie lub grypę, co utrudnia rozpoznanie) do stanu zagrażającego zdrowiu i życiu może dojść w ciągu zaledwie 24 godzin[4],[5].
Respondentki zostały spytane, na ile poważne jest zakażenie meningokokami. Jako „bardzo poważne” oceniło je 38 proc. kobiet, ale aż co piąta nie potrafiła udzielić odpowiedzi na to pytanie, a zdarzały się nawet wskazania takie jak „mało poważne” (2 proc.)2.
W rzeczywistości IChM uważana jest za najcięższe zakażenie bakteryjne, jakie może spotkać człowieka poza szpitalem3. Szacuje się, że mimo zastosowania właściwego leczenia, 1 na 5 chorych umiera, a ok. 20 proc. tych, którzy przeżyją, cierpi z powodu poważnych uszkodzeń fizycznych lub neurologicznych (np. utrata słuchu, amputacja kończyn)5,[6],[7],[8].
– Wyniki sondażu są zgodne z moimi obserwacjami. Niestety, większość rodziców nie ma żadnej wiedzy na temat meningokoków lub jest ona bardzo niska – ocenia lek. Piotr Hartmann, prezes Fundacji Rozwoju Pediatrii, kierujący Oddziałem Pediatrii w Szpitalu Dziecięcym w Dziekanowie Leśnym. Według niego, częściowo wynika to z faktu, że inwazyjna choroba meningokokowa jest stosunkowo rzadka: w 2018 roku zdiagnozowano w Polsce ok. 174 przypadków IChM5. – Ale rozwija się błyskawicznie, zazwyczaj wśród wcześniej zdrowych dzieci, ma wysoki wskaźnik powikłań i śmiertelności, dlatego jest potrzeba działań edukacyjnych na temat meningokoków – uważa lek. Piotr Hartmann.
Niewystarczający poziom profilaktyki
Lekarze nie mają wątpliwości, że optymalnym sposobem profilaktyki przed inwazyjną chorobą meningokokową są szczepienia [9]. Tymczasem, jak wynika z badań Kantara, 38 proc. młodych mam w Polsce nie słyszało o możliwości szczepień profilaktycznych przeciw tym bakteriom, a aż 84 proc. nie orientuje się, w jakim wieku można je wykonać. W efekcie tylko 6 proc. respondentek zadeklarowało, że ich dziecko jest zaszczepione przeciw meningokokom2.
– „Jako pediatrę niepokoi mnie, że tak mała grupa rodziców decyduje się ochronić swoje dziecko przed tak groźną chorobą. Myślę, że jedną z głównych przyczyn jest status szczepień przeciw meningokokom, które są w Polsce zalecane, a więc płatne. Dodatkowo nie ma pojedynczej szczepionki chroniącej przed wszystkimi serotypami meningokoków, co niektórym rodzicom może utrudniać podjęcie decyzji o zastosowaniu profilaktyki” – mówi dr n. med. Alicja Karney z Fundacji Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie, i zaraz wyjaśnia: – Szczepienia przeciw meningokokom można rozpocząć już od 2. miesiąca życia, ale także później, gdy dziecko jest w starszym wieku. W pierwszej kolejności należy pomyśleć o profilaktyce przeciw meningokokom typu B, ponieważ wywołują najwięcej przypadków IChM zarówno w całym polskim społeczeństwie (66 proc. w 2018 r.5), jak i w grupie dzieci w 1. roku życia (77 proc.5).
Meningokoki typu B są główną przyczyną IChM w większości państw rozwiniętych [10]. Dlatego w ostatnich latach kilka krajów w Europie (Wielka Brytania, Irlandia, Włochy, Litwa) zdecydowało się na pokrycie kosztów szczepień przeciw tym bakteriom ze środków publicznych, w rezultacie bezpłatną ochronę mają wszystkie nowo narodzone dzieci [11].
Wśród polskich mam, które słyszały o szczepieniach przeciw meningokokom, tylko 35 proc. wie, że za zdecydowaną większość zakażeń w naszym kraju odpowiadają meningokoki typu B2.
Wiedzę na ten temat ma zbudować powstały w ramach kampanii spot, dlatego w imionach występujących w nim dzieci została podkreślona litera B4 (prawdziwe imiona dziewczynek zostały zmienione w celu ochrony ich prywatności).
Zachęcamy do przyłączenia się do kampanii i szerzenia wiedzy.
GSK Commercial Sp. z o.o., ul. Rzymowskiego 53, 02-697 Warszawa, tel.: 22 576 9000, fax: 22576 9001, pl.gsk.com
Szczepienie, podobnie jak podanie leku, może wiązać się z wystąpieniem działań niepożądanych.
Wszystkie działania niepożądane produktów leczniczych należy zgłaszać do Departamentu Monitorowania Niepożądanych Działań Produktów Leczniczych Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, Al. Jerozolimskie 181C, 02-222 Warszawa, tel. (22) 492-13-01, fax (22) 492-13-09, zgodnie z zasadami monitorowani bezpieczeństwa produktów leczniczych. Formularz zgłoszenia niepożądanego działania produktu leczniczego dostępny jest na stronie Urzędu www.urpl.gov.pl lub Podmiotu Odpowiedzialnego za produkt, którego zgłoszenie dotyczy.
Treści zamieszczone w materiale mają wyłącznie charakter informacyjny, nie mogą być traktowane jako forma konsultacji medycznej i nie mogą zastąpić konsultacji lekarza, do którego należy ostateczna decyzja o sposobie i zakresie stosowanego leczenia.
NP-PL-MNX-PRSR-190001, październik 2019
Referencje:
[1] Konior R., Szczepienia przeciwko meningokokom [w:] Inwazyjna Choroba Meningokokowa, PZWL, Warszawa 2016
[2] Spot edukacyjny na stronie www.wyprzedzmeningokoki.pl
[3] http://koroun.edu.pl/wp-content/uploads/2019/05/ICHM2018.pdf, dostęp: październik 2019
[4] Jackowska T, Wagiel E. Inwazyjna choroba meningokokowa – praktyczne wskazówki dla lekarzy. Postępy Nauk Medycznych 2014; XXVII:44–50
[5] WHO, „Health topics: Meningitis, http://www.who.int/topics/meningitis/en/ (dostęp: październik 2019)
[6] Viner RM et al. Lancet Neurol 2012;11:774‒783
[7] Sadarangani M et al. Clin Infect Dis 2015;60:e27–35
[8] WHO Meningococcal meningitis. Key Facts. 19 February 2018. http://www.who.int/newsroom/fact-sheets/detail/meningococcal-meningitis Accessed 27 July 2018
[9] https://pediatria.mp.pl/szczepieniaochronne/65157,szczepienie-przeciwko-meningokokom (dostęp: październik 2018)
[10] 2016 ECDC report: https://ecdc.europa.eu/sites/portal/files/documents/AER_for_2016-
invasive-meningococcal-disease_(dostęp: październik 2019)
[11] https://www.mp.pl/szczepienia/specjalne/186450,programy-powszechnych-szczepien-przeciwko-meningokokom-w-europie, (dostęp: październik 2019)