Anhedonia – objaw depresji – przyczyny, objawy i leczenie

Osoby zdrowe, które nie cierpią z powodu zaburzeń nastroju, nie są w stanie sobie wyobrazić, z jakimi trudnościami zmagają się osoby chorujące na depresję oraz inne schorzenia, które prowadzą do braku odczuwania przyjemności i radości z życia. Wielu pacjentów cierpi w samotności, prowadząc z pozoru normalne życie. Niestety, do czasu, bo wcześniej lub później nieleczona anhedonia zaczyna uniemożliwiać normalne funkcjonowanie.

Przejściowe stany zaburzeń nastroju, nazywane depresyjnymi zaburzeniami emocjonalnymi, które mogą pojawiać się np. na skutek zmian pór roku i braku odpowiedniej ilości światła słonecznego, są odrębnym zagadnieniem i wymagają nieco innego różnicowania.

Anhedonia stanowi jeden z osiowych objawów depresji. Jej wystąpienie powinno skłonić do jak najszybszego poszukiwania fachowej pomocy i skorzystania z porady lekarskiej. Często depresję oraz związaną z nią anhedonię staramy się pokonać siłą woli lub dostępnymi bez recepty lekami i ziołami, jednak jest to niemożliwe. Jedynie właściwie dobrane środki farmakologiczne oraz terapia mogą przynieść oczekiwane skutki, poprawiając jakość życia osoby chorej oraz uwalniając zarówno od stanów lękowych, jak i stanów depresyjnych, które prowadzą do braku odczuwania radości z życia.

Anhedonia – co trzeba o niej wiedzieć?

Termin „anhedonia” został wprowadzony w psychiatrii w 1896 roku, a jego twórcą był Théodore-Armand Ribot. Zajmował się on badaniem objawów i przyczyn depresji; podczas prowadzonych badań zauważył, że u chorych z objawami depresji oraz innych zaburzeń psychicznych jednym z pierwszych symptomów choroby, jest brak odczuwania radości i przyjemności, jaką wcześniej dawały np. realizowane pasje.

Co ciekawe, często pacjenci nie mieli żadnych podstaw ku temu, aby odczuwać gorsze samopoczucie, bo ich życie wydawało się z pozoru idealne. Tak jest do dziś – depresja jest chorobą cywilizacyjną, która dotyka nie tylko osoby doświadczone przez życie, które z powodu problemów tracą wiarę i radość z życia, ale także osoby dobrze sytuowane, odnoszące sukcesy w życiu zawodowym i prywatnym, mające pasje i zainteresowania, które przed chorobą sprawiały im ogromną przyjemność.

Anhedonia to jeden z częstych objawów depresji, który pojawia się już na początku choroby, wskazując na konieczność skorzystania z pomocy specjalisty. Chorzy starają się jednak ukrywać swój stan emocjonalny, co prowadzi do poważnych problemów oraz może utrudniać leczenie. Jeżeli osoba chora nie odczuwa przyjemności, traci zainteresowanie dotychczasowym hobby, przestaje uczestniczyć w życiu społecznym, unika ludzi, cierpi na brak motywacji do działania, a także nie odczuwa pozytywnych emocji, to możemy przypuszczać, że cierpi na depresję lub inne zaburzenia, których objawem jest anhedonia. Zanim zostanie zdiagnozowana depresja, konieczne jest wykonanie badań, które pozwolą wykluczyć inne schorzenia np. choroby neurologiczne.

Termin „anhedonia” powstał poprzez połączenie dwóch słów pochodzących z języka greckiego – „an” – co oznacza „bez” oraz „hedone” – co oznacza „przyjemność”. Anhedonia jest stanem, który wymaga leczenia w gabinecie psychiatrycznym oraz psychoterapii, a także wsparcia ze strony otoczenia chorego. To niezwykle istotne, jednak bliscy osoby odczuwającej brak radości z życia, powinni także spotkać się ze specjalistą, aby nieświadomie nie pogarszać samopoczucia pacjenta. Dzięki kompleksowemu działaniu leczenie farmakologiczne oraz psychoterapia mogą przynieść oczekiwany, długofalowy skutek. Należy odróżnić objawy anhedonii od przejściowych stanów zaburzeń emocjonalnych i fizycznego zmęczenia, które często pojawiają się u osób przepracowanych. Nie powinniśmy upatrywać objawów depresji w chwilowym odmawianiu spotkań towarzyskich, jeżeli rezygnująca z nich osoba nadal cieszy się życiem i realizuje swoje pasje. Niepokojące są natomiast zaburzenia w odczuwaniu zarówno pozytywnych, jak i negatywnych emocji, którym towarzyszy stopniowa lub nagła izolacja społeczna.

Przyczyny anhedonii

Nie do końca wiadomo, co jest przyczyną anhedonii. Ponieważ jest ona jednym z ostrych objawów depresji oraz pojawia się w stanach mniej nasilonej depresji i innych zaburzeń nastroju, za jej przyczynę uznaje się przede wszystkim styl życia. Szybkie tempo życia, przedkładanie swoich ambicji nad możliwości fizyczne i psychiczne, ciągła pogoń za pieniędzmi, a także konieczność godzenia ze sobą różnych obowiązków, sprawiają, że coraz więcej osób zapada na depresję oraz odczuwa objawy lękowe, które są typowe dla różnego rodzaju zaburzeń o podłożu nerwicowym.

Choć przyczyna anhedonii nie jest dokładnie znana, to obniżony nastrój, brak emocji i brak radości z życia często związane są z przepracowaniem oraz wypaleniem zawodowym, a także problemami rodzinnymi. Za przyczynę anhedonii uznaje się przede wszystkim depresję, jednak może ona być także jednym z objawów innych zaburzeń nastroju i chorób psychicznych. Anhedonię może powodować np. zaburzenie afektywne dwubiegunowe, nerwica lękowa i inne choroby o podłożu psychicznym. Co ciekawe, w niektórych przypadkach, anhedonia może być związana z zaburzeniami o podłożu metabolicznym oraz poważnymi niedoborami żywieniowymi, które dotyczą ważnych dla funkcjonowania układu nerwowego witamin i składników mineralnych.

Anhedonia – objawy

Objawem anhedonii nie jest chwilowy brak odczuwania przyjemności np. z przebywania w dotychczas preferowanej grupie rodziny i przyjaciół. Anhedonia to coś więcej niż chwilowy brak odczuwania radości z życia, który związany jest np. z kłopotami rodzinnymi lub zawodowymi. Doświadczająca anhedonii osoba zaczyna mieć poważne problemy z odczuwaniem jakichkolwiek emocji, do wykonywanych zadań oraz czynności, które wcześniej sprawiały jej przyjemność, podchodzi „na zimno”, wykonując je automatycznie i bez emocjonalnego zaangażowania. Osoby aktywne, które cierpią z powodu zaburzeń nastroju o podłożu depresyjnym, stopniowo wycofują się z prowadzonego dotychczas życia. W tym przypadku szczególnie widoczne są objawy anhedonii, bo dotąd aktywna, pełna życia i realizująca swoje pasje osoba całkowicie zmienia sposób swojego funkcjonowania.

Podstawowy objaw anhedonii to brak emocji zarówno tych pozytywnych, jak i negatywnych. Osoba cierpiąca na anhedonię nie odczuwa przyjemności związanej z pracą, odnoszonymi sukcesami, życiem prywatnym i dotychczasowym hobby. Brak odczuwania radości oraz obniżony nastrój to jedne z najważniejszych objawów także innych schorzeń, dlatego zawsze wymagają one zbadania pacjenta przez lekarza psychiatrę.

W diagnozowaniu anhedonii stosowana jest skala odczuwania przyjemności SHAPS (Snaith-Hamilton Plasure Scale). Test ten można wykonać nie tylko w gabinecie psychiatrycznym lub psychologicznym, ale także we własnym domu. Choć nie daje on jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, czy cierpimy na anhedonię, to jego wyniki mogą wskazać kierunek dalszego postępowania diagnostycznego i terapeutycznego.

Anhedonia – leczenie

Leczenie anhedonii uwzględnia stosowanie m.in. inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny lub serotoniny i noradrenaliny, które zaliczane są do grupy leków antydepresyjnych. Co ciekawe, anhedonia może być jednym ze skutków zastosowania takiego leczenia antydepresyjnego, co stanowi ważny problem kliniczny w przypadku leczenia depresji oraz innych zaburzeń nastroju. Zdarza się, że niepożądane działanie antydepresantów prowadzi do wystąpienia anhedonii w okresie remisji choroby, czyli po ustąpieniu ostrych objawów depresji. Leczenie ukierunkowane na redukcję jedynie uciążliwych objawów lękowych i stanów obniżonego nastroju może przynieść więcej szkody niż pożytku, pozbawiając pacjenta chęci do interakcji społecznych i zdolności odczuwania emocji. Z tego względu coraz częściej wdrażane jest leczenia antydepresantami, które redukują ryzyko wystąpienia polekowej anhedonii.

Leczenie anhedonii uwzględnia również psychoterapię. Z punktu widzenia pacjenta, jest ona wyjątkowo ważna nie tylko dla powodzenia leczenia farmakologicznego. Właściwie dobrana psychoterapia pozwala na wykrycie i wyeliminowanie czynnika wywołującego objawy anhedonii, co zwiększa szansę na całkowity powrót do normalnego funkcjonowania.

Leczenie anhedonii jest trudne, a jego powodzenie zależy od m.in. od trafnie postawionej diagnozy, odpowiedniego doboru farmaceutyków, bo nie wszystkie ze stosowanych obecnie leków są skuteczne w przypadku każdego pacjenta, współpracy chorego z psychoterapeutą, a także wsparcia, które otrzymuje chory od osób ze swojego otoczenia.

Podsumowanie

Anhedonia to stan objawiający się brakiem radości z życia oraz brakiem odczuwania przyjemności, którą dotąd sprawiało np. spędzanie czasu z rodziną i przyjaciółmi, spełnianie marzeń i rozwijanie pasji oraz zainteresowań. Anhedonia jest jednym z często występujących objawów zaburzeń psychicznych, jednak zdarza się także, że rozwija się na skutek stosowanego leczenia, które ma na celu redukowanie lęku oraz stanów obniżonego nastroju. Wówczas mamy do czynienia z anhedonią polekową, która pojawia się w okresie remisji leczonej choroby.

Anhedonia to jeden z objawów, które pojawiają się w przypadku depresji. Można ją rozpoznać, wykorzystując m.in. skalę odczuwania przyjemności SHAPS. Co ważne, o anhedonii nie świadczy chwilowa utrata radości z życia oraz stałe przejawianie skłonności do np. samoizolacji i rezygnacji z podtrzymywania społecznych więzi bez występujących zaburzeń o podłożu emocjonalnym. Anhedonia jest jednym z typowych objawów ogniskowych depresji, jednak jej rozpoznanie musi uwzględniać wnikliwą diagnostykę, dzięki której wykluczone zostaną np. zaburzenia o podłożu neurologicznym i inne schorzenia, które mogą powodować brak radości z życia i utratę zdolności do odczuwania przyjemności, a także odczuwania i okazywania m.in. pozytywnych emocji.