Niedobór kwasu foliowego – objawy i suplementacja kwasem foliowym

Niedobór kwasu foliowego – objawy i suplementacja kwasem foliowym

Dodano: 
Szpinak
Szpinak Źródło: Fotolia / Daniel Vincek

Nie bez powodu lekarze zalecają, by kobiety w wieku reprodukcyjnym suplementowały kwas foliowy. Witamina B9, jak inaczej jest nazywany kwas foliowy, przyczynia się do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Skutki niedoboru kwasu foliowego mogą być bardzo poważne, a uzyskanie wystarczającej ilości tej witaminy pomaga zapobiegać uszkodzeniom mózgu lub rdzenia kręgowego u dzieci.

Nie oznacza to jednak, że tylko kobiety planujące ciążę lub spodziewające się dziecka powinny zapobiegać wystąpieniu niedoboru tej witaminy. Kwas foliowy odgrywa bardzo ważną rolę w naszym organizmie, potrzebują go zarówno kobiety, jak i mężczyźni. Objawy niedoboru kwasu foliowego mogą obejmować zarówno anemię i osłabienie, jak i pogorszenie funkcjonowania układu nerwowego, problemy z koncentracją i pamięcią. Ważną funkcją kwasu foliowego jest również wsparcie funkcjonowania układu krążenia.

Kwas foliowy – co to jest?

Kwas foliowy to witamina B9, która w naturze występuje w formie folianów. Znajduje się w wielu zielonych roślinach, m.in. szpinaku czy kapuście. Kwas foliowy odgrywa w organizmie bardzo ważną rolę, przyczyniając się do produkcji czerwonych krwinek, które transportują tlen do wszystkich komórek ciała. Oprócz tego wspiera pracę układu nerwowego i układu krążenia, wspomagając serce.

Kwas foliowy to również ważna witamina dla wszystkich kobiet, które planują ciążę lub już spodziewają się dziecka. Przyjmowanie kwasu foliowego w pierwszych tygodniach ciąży chroni przed rozwojem wady cewy nerwowej u płodu.

Kwas foliowy, czyli witamina B9 i B11

Kwas foliowy to odmiana witaminy B9 oraz witaminy B11. Inne nazwy kwasu foliowego to folacyna czy kwas listny, folina, a nawet witamina M.

Witaminy te występują w zielonych warzywach liściastych, które powinny stanowić składnik codziennej diety. Niestety, samą dietą nie jesteśmy w stanie dostarczyć do organizmu odpowiedniej ilości witaminy B9, dlatego zalecana jest suplementacja kwasem foliowym.

Jaką rolę odgrywa kwas foliowy w organizmie?

Kwas foliowy wspiera procesy powstawania czerwonych krwinek, a także wspomaga procesy krwiotwórcze. Oprócz tego wpływa na wzrost i rozwój komórek, dzięki czemu nie tylko wspiera naturalne procesy odpornościowe, ale również zapobiega rozwojowi chorób nowotworowych.

Rolą kwasu foliowego jest także udział w syntezie kwasów nukleinowych, co przekłada się na proces powstawania DNA. Kwas foliowy zapobiega anemii, niedokrwistości, a także chorobom układu krążenia. Wspiera metabolizm folianów i homocysteiny, dzięki czemu obniża ryzyko zakrzepicy i miażdżycy. Przyczynia się również do prawidłowego funkcjonowania gospodarki lipidowej i utrzymania w ryzach prawidłowego poziomu cholesterolu.

Kwas foliowy – funkcje

Witamina B9, naturalnie występuje w żywności takiej jak ciemne liściaste warzywa, szparagi i brukselka, jest niezbędna dla prawidłowego wzrostu komórek, funkcjonowania komórek i tworzenia czerwonych krwinek.

Oto kilka najważniejszych funkcji kwasu foliowego:

  • Zajmuje się produkcją materiału genetycznego zwanego DNA.
  • Obniża poziom homocysteiny u osób z chorobą nerek.
  • Spożywanie dużych ilości kwasu foliowego w czasie ciąży zmniejsza ryzyko wad cewy nerwowej.
  • Wraz z witaminą B12 wspomaga produkcję czerwonych kwinek i zapobiega niedokrwistości.
  • Chroni przed nowotworami.

Kwas foliowy a choroby serca

Kwas foliowy wspiera pracę serca i funkcjonowanie układu krążenia. W efekcie może zmniejszać ryzyko wystąpienia chorób serca. Badania w tej kwestii są bardzo obiecujące - suplementacja kwasem foliowym może aż o 10 procent zmniejszyć ryzyko wystąpienia chorób układu sercowo-naczyniowego.

Kwas foliowy a homocysteina

Kwas foliowy przyczynia się do metabolizmu homocysteiny. Dzięki temu obniża ryzyko wystąpienia miażdżycy oraz chorób układu krążenia. Nadmiar homocysteiny, która nie zostaje zmetabolizowana w organizmie, może doprowadzać do uszkodzeń w obrębie naczyń krwionośnych. Uważana jest za czynnik zakrzepowy, który może zwiększać ryzyko występowania zakrzepów.

Przyjmowanie kwasu foliowego wspiera zatem pracę układu sercowo-naczyniowego oraz pracę układu krążenia.

Kwas foliowy a prawidłowa praca mózgu

Witamina B9 wpływa również na prawidłową pracę układu nerwowego i mózgu. Poziom kwasu foliowego przyczynia się do zwiększenia koncentracji, zapamiętywania i myślenia logicznego. Może również zapobiegać zaburzeniom funkcji poznawczych, wpływać na prawidłowy sen i regenerację organizmu, a także działać uspokajająco i obniżać poziom stresu w organizmie.

Przyjmowanie kwasu foliowego w dawce 400 jednostek dziennie wspiera funkcjonowanie mózgu. Jak wynika z badań, może obniżać ryzyko wystąpienia stanów depresyjnych, obniżenia kondycji psychicznej i otępienia.

Kto powinien przyjmować kwas foliowy?

Kwas foliowy najczęściej zaleca się kobietom, które planują ciążę. Powinno się go przyjmować przynajmniej 3 miesiące przed planowanym zajściem w ciążę, by uzupełnić ewentualne niedobory przed planowanym poczęciem, a następnie kontynuować suplementację przez całą ciążę i okres karmienia piersią.

Kwas foliowy jednak zaleca się wszystkim kobietom, ponieważ wspomaga on pracę układu nerwowego oraz układu krążenia, a także zapobiega anemii, schorzeniu, które często występuje u kobiet.

Kwas foliowy w ciąży - dlaczego warto go suplementować?

Kobiety, które chcą zostać mamami, powinny rozpocząć przyjmowanie kwasu foliowego już 3 miesiące przed rozpoczęciem starań o dziecko. Zazwyczaj przyjmuje się dawkę 400 jednostek kwasu foliowego dziennie.

Kwas foliowy przyjmowany przed zapłodnieniem w dużym stopniu zapobiega wystąpieniu wady cewy nerwowej u płodu, do powstania której dochodzi w kilku pierwszych tygodniach ciąży, gdy kobieta często jeszcze nie wie, że spodziewa się dziecka. Kwas foliowy suplementuje się nawet wtedy gdy test ciążowy wskaże pozytywny wynik - dostarczenie odpowiedniej ilości kwasu foliowego do organizmu jest niezbędne, by płód mógł prawidłowo się rozwijać.

Suplementacji nie przerywa się nawet po ukończeniu 12. tygodnia ciąży, gdy okres organogenezy u płodu dobiega końca.

Niedokrwistość z niedoboru kwasu foliowego

Niedobór kwasu foliowego może doprowadzić do niedokrwistości. Jeśli w organizmie brakuje kwasu foliowego oraz witaminy B12, może dojść do rozwoju anemii. Wyróżnia się także niedokrwistość megaloblastyczną, która jest spowodowana bezpośrednio niedoborem witaminy B9, a także niedoborem witaminy B12. Niedokrwistość ta powoduje upośledzone powstawanie czerwonych krwinek, wywołuje uczucie osłabienia, zmęczenia. Zbyt mała ilość czerwonych krwinek nie transportuje do organizmu odpowiedniej ilości tlenu, co wywołuje osłabienie oraz apatię.

Kwas foliowy a niedobór witaminy B12

Kwas foliowy jest wydalany z organizmu razem z moczem, dlatego raczej trudno jest go przedawkować. O wiele częściej zdarza się niedobór tej witaminy.

Przyjmowanie kwasu foliowego może utrudniać zdiagnozowanie problemów z niedoborem witaminy B12, która również jest wydalana razem z moczem. Aby sprawdzić, czy nie ma anemii, należy wykonać badania laboratoryjne, które pomogą wskazać poziom kwasu foliowego oraz poziom witaminy B12 w surowicy krwi. Dopiero później należy rozpocząć suplementację.

Niedobór witaminy B12

Niedobór witaminy B12 może być równie szkodliwy dla organizmu jak niedobór kwasu foliowego. Może doprowadzić do anemii, zaburzać czynniki krwiotwórcze, wywoływać objawy ze strony układu nerwowego takie jak bóle głowy, zawroty głowy, bladość błon śluzowych, osłabienie. Może również zwiększać ryzyko wystąpienia chorób układu nerwowego, a także zaburzać funkcje poznawcze, wywoływać trudności z koncentracją i zapamiętywaniem.

Jak rozpoznać niedobór kwasu foliowego?

Niedobór kwasu foliowego powoduje zmęczenie i osłabienie organizmu. Przy występowaniu przewlekłego uczucia zmęczenia i braku energii, a także apatii i problemów ze snem oraz koncentracją uwagi, warto sprawdzić poziom kwasu foliowego.

Zbyt niski poziom witaminy B9 może również osłabiać funkcjonowanie układu nerwowego. Pojawienie się trudności z koncentracją, skupieniem uwagi, a także myśleniem logicznym oraz pamięcią również może wskazywać na niedobór folianów.

Nieodpowiedni poziom witamin z grupy B może wpływać także na wystąpienie problemów z apetytem i utratą łaknienia.

Kwas foliowy – niedobór

Niedobór kwasu foliowego może powodować:

  • niedokrwistość,
  • choroby układu krążenia,
  • zaburzenia układu pokarmowego,
  • stany zapalne w obrębie jamy ustnej,
  • osteoporozę,
  • poronienie,
  • wady płodu.

Kwas foliowy – objawy niedoboru

Jak podaje National Institutes of Health, głównym objawem niedoboru kwasu foliowego jest niedokrwistość megaloblastyczna, czyli stan, w którym organizm ma niewielką liczbę nieprawidłowo dużych czerwonych krwinek.

W takiej sytuacji mogą pojawić się następujące problemy:

  • osłabienie,
  • drażliwość,
  • zmęczenie,
  • bladość skóry,
  • owrzodzenia w jamie ustnej,
  • przebarwienia paznokci,
  • bóle głowy
  • skrócenie oddechu,
  • problemy z koncentracją.

Według zaleceń Instytutu Żywności i Żywienia optymalna dawka kwasu foliowego wynosi 400 mcg na dobę – dawka ta dotyczy zarówno kobiet, jak i mężczyzn. W przypadku kobiet w ciąży dawka powinna wzrosnąć. Pomocne może się okazać oznaczenie poziomu kwasu foliowego. W tym celu wystarczy wykonać badanie krwi.

Na niedobór żelaza narażone są także osoby, które prowadzą dietę ubogą w warzywa, a także uzależnione od alkoholu lub zmagające się z chorobami wątroby. Lista osób, które powinny rozważyć suplementację jest jednak znacznie dłuższa. Ludzie z problemami przewodu pokarmowego, w tym z celiakią i zapalną chorobą jelit, są również bardziej zagrożeni niedoborem kwasu foliowego, ze względu na zwiększone ryzyko nieprawidłowego wchłaniania składników odżywczych.

Stosując różnorodną dietę i nie posiadając żadnych, poważnych chorób, które mogłyby utrudniać wchłanianie składników odżywczych, niedobór kwasu foliowego nie powinien nam grozić. W rzeczywistości Centers for Disease Control and Prevention (CDC) szacuje, że mniej niż 1 procent populacji ma naprawdę niedobór kwasu foliowego.

Kwas foliowy – norma, niedobór, nadmiar

Norma kwasu foliowego wynosi 6 – 20 ng/ml w surowicy krwi. Wszystkie wartości poniżej 5 ng/ml świadczą o niedoborze kwasu foliowego, stanie, który może być niebezpieczny dla organizmu. Szkodliwy jest także nadmiar kwasu foliowego, który obciąża pracę układu nerwowego, powodując problemy z zasypianiem, pogorszeniem jakości snu, a także obniżeniem nastroju i kondycji psychicznej.

Skutki uboczne nadmiaru kwasu foliowego

Nadmiar kwasu foliowego może prowadzić do powstania zaburzeń żołądkowo-jelitowych w organizmie. Wywołuje objawy ze strony układu pokarmowego, przyczynia się do rozwoju problemów z sennością, a także zaburzeń ze strony układu nerwowego.

Wskazuje się na związek nadmiernej ilości kwasu foliowego z występowaniem reakcji alergicznych. Oprócz tego nadmiar kwasu foliowego może maskować w organizmie niedobór witaminy B12. U małych dzieci zbyt wysoki poziom folianów może opóźniać rozwój mózgu.

Jak uzupełnić poziom kwasu foliowego?

Aby uzupełnić niedobór witaminy B9, należy wykonać badanie laboratoryjne, które pozwala oznaczyć poziom kwasu foliowego w organizmie. Po wykonaniu takiego badania należy rozpocząć suplementację kwasem foliowym.

Oprócz tego zaleca się wprowadzenie do diety zielonych warzyw liściastych takich jak szpinak, kapusta czy sałata. Należy również jeść szparagi, bób, pomidory, buraki czy groszek. Oprócz tego zaleca się produkty pochodzenia zwierzęcego takie jak jaja, sery czy wątróbki. Samą dietą jednak nie dostarczymy odpowiedniej dawki witaminy B9, dlatego należy zadbać o suplementację.

Naturalne źródła kwasu foliowego

Najlepsze źródła kwasu foliowego to zielone warzywa liściaste. Kwas foliowy witamina B9 występuje w sałacie, szpinaku, brokułach, groszku, ale też roślinach strączkowych czy burakach. Większość warzyw liściastych zawiera wysokie stężenie folianów, dlatego powinny znaleźć się w codziennej diecie.

Zielone warzywa powinny być odpowiednio przechowywane, by nie straciły swoich cennych właściwości. Nie należy przechowywać ich w zbyt wysokiej temperaturze ani zbyt zimnym miejscu. Najlepiej spożywać je w formie surowej, bo wtedy zawierają najwięcej wartości odżywczych.

Jaką dawkę kwasu foliowego stosować?

Dawkowanie kwasu foliowego jest uzależnione od wyników badań pacjenta. Osoby zdrowe, które nie mają niedoboru kwasu foliowego, a jedynie chcą zadbać o odpowiedni jego poziom, bo np. planują ciążę, mogą przyjmować kwas foliowy w dawce 400 miligramów dziennie.

U osób, u których występują niedobory konieczne są inne dawki. Dopuszcza się podaż kwasu foliowego w dawce 800 miligramów dziennie, a nawet 5 miligramów dziennie. Jest to uzależnione od czynników indywidualnych i sposób dawkowania zawsze dobiera lekarz.

Kwas foliowy dla mężczyzn

Niektóre badania wskazują konieczność przyjmowania kwasu foliowego również przez mężczyzn. Może to przyczynić się do poprawienia jakości nasienia i usprawnienia płodności.

Czytaj też:
Kwasy omega-3 – dlaczego są niezbędne w codziennej diecie?

Ankieta: Czy suplementujesz kwas foliowy?