Rozwój mózgu u dziecka. Jak rozwija się mózg dziecka w pierwszych latach życia?

Mózg rozwija się intensywnie przez pierwsze lata życia dziecka. Już po 1. urodzinach niemal osiąga wielkość dorosłego człowieka. Co wpływa na jego rozwój?

Mózg dziecka kształtuje się od pierwszych dni życia płodowego. Rozwój ten nie jest jednak równomierny, a falowy. Już w 8. tygodniu ciąży płód ma obie półkule mózgowe! Pierwsze komórki nerwowe i mózgowe powstają jednak później, około piątego i szóstego miesiąca ciąży. Jak kształtuje się rozwój mózgu dziecka i dlaczego mózg nazywany jest centrum dowodzenia człowieka?

Mózg dziecka – początki

Mózg dziecka zaczyna kształtować się od pierwszych tygodni ciąży. Co oczywiste, stopień rozwoju układu nerwowego uzależniony jest od etapu ciąży, ale już po kilkunastu dniach od zapłodnienia zaczyna rozwijać się mózg dziecka.

W czasie ciąży, pomiędzy 6. a 7. tygodniem, rozpoczyna się jego intensywny rozwój z cewy nerwowej, a już w 8. tygodniu ciąży rozwijają się dwie półkule mózgowe. Warto podkreślić, że w tym czasie wiele kobiet jeszcze nie wie, że spodziewa się dziecka, dlatego ważna jest suplementacja kwasu foliowego, by zapobiec wadom cewy nerwowej. To dopiero drugi miesiąc ciąży.

Kilka słów o cewie nerwowej

Wady cewy nerwowej to wady wrodzone układu nerwowego. Powstają w pierwszych tygodniach ciąży przy nieodpowiedniej suplementacji kwasu foliowego (lub jej braku). Mogą doprowadzić do szeregu wad rozwojowych u płodu, m.in. wad rozwoju mózgowia i czaszki, bezmózgowia, przepuklin mózgowych, rozszczepu czaszki i kręgosłupa.

Z tego względu wszystkim kobietom, które planują ciążę, zaleca się suplementację kwasu foliowego. Każda kobieta w wieku rozrodczym powinna przyjmować 400j kwasu foliowego dziennie. Suplementacja kwasu foliowego przed ciążą, a także po zapłodnieniu i w pierwszym okresie życia płodowego umożliwia właściwy rozwój układu nerwowego dziecka i zapobiega wystąpieniom wady cewy nerwowej malucha.

Dalszy rozwój mózgu

W. 10. tygodniu ciąży mózg jest już rozwinięty, choć powierzchnia półkul wciąż jest gładka. Fałdy pojawią się dopiero około 26. tygodnia ciąży i właśnie w tym czasie można zaobserwować pierwsze fale mózgowe. Pod koniec 3. życia płodowego, a więc 12. tygodnia ciąży, mózg dziecka zbudowany jest ze wzgórza.

W 2. trymestrze ciąży mózg dziecka jest już skomplikowanym organem. W dalszym ciągu trwa jego rozwój, powstają komórki nerwowe, dziecko odbiera bodźce i reaguje na dźwięki. W tym czasie można zaobserwować też reakcje płodu na czynniki zewnętrzne, np. hałas czy stres mamy.

Mózg w 3. trymestrze

W 3. trymestrze ciąży tworzy się siatkówka oka. W tym czasie również układ nerwowy potrafi już przenosić impulsy nerwowe z ucha do mózgu dziecka. Zmysły zaczynają już funkcjonować prawidłowo. Ostatnie tygodnie ciąży to bardzo intensywny rozwój układu nerwowego. Powstają synapsy i neurony.

Jak wspierać rozwój mózgu dziecka?

Aby wspierać rozwój mózgu dziecka w ciąży, mama powinna odpowiednio się odżywiać, a także przyjmować kwas DHA oraz wielonienasycone kwasy tłuszczowe. Są one niezbędne dla prawidłowego rozwoju mózgu dziecka i układu nerwowego.

W czasie ciąży warto stosować zbilansowaną dietę, jeść dużo warzyw, owoców, ryb, orzechów, nasion oraz tłuszczów pochodzenia roślinnego. Awokado, oliwa z oliwek, wszelkie oleje roślinne to tzw. paliwo dla mózgu, nie tylko mamy, ale i dziecka. Zdrowa dieta wpływa na prawidłowy rozwój dziecka i właściwy rozwój układu nerwowego.

Tym, o co warto zadbać, jest także spokojny tryb życia. Dziecko wyczuwa emocje mamy, a stres może negatywnie wpłynąć na rozwój płodu i rozwój jego układu nerwowego. Warto zatem w ciąży się oszczędzać, dużo wypoczywać i ograniczyć stres.

Rozwój dziecka tydzień po tygodniu – jak zmienia się mózg?

Mózg dziecka kształtuje się przez pierwsze 3 lata życia. Pierwszy rok po urodzeniu dziecka jest kluczowy dla rozwoju układu nerwowego. Już po ukończeniu przez malucha 1. roku życia mózg osiąga 85 procent docelowej wielkości.

W tym czasie dziecko uczy się błyskawicznie, odbiera świat za pomocą zmysłów ruchu, wzroku, dotyku i smaku. Odbiera informacje i klasyfikuje je, ucząc się funkcjonowania w otaczającym je świecie. To dlatego maluchy szybko przyzwyczajają się do nowych rytuałów, zapamiętują pory drzemek i spacerów, a w późniejszym okresie również zabawy. Oprócz tego możliwe jest nawiązanie więzi z rodzicem, reagowanie na kontakt fizyczny, kontakt wzrokowy, wreszcie również słowny.

W pierwszym roku życia dziecka, prawidłowy rozwój mózgu dziecka wpływa także na rozwój mowy, a także narządu równowagi i ruchu. Małe dziecko szybko się uczy, głuży i gaworzy, powtarza proste dźwięki, wreszcie zaczyna wypowiadać pierwsze słowa. Mózg odpowiada również za naukę przemieszczania się, raczkowanie, siadanie, wreszcie pierwsze kroki. Pierwszy rok życia to intensywna nauka i nie ma przesady w stwierdzeniu, że każdego dnia dziecko zdobywa nowe umiejętności.

Prawidłowe żywienie a rozwój mózgu noworodka i niemowlęcia

Aby wspomóc rozwój mózgu noworodka i niemowlęcia, trzeba właściwie go odżywiać. Najlepszą rzeczą, jaką może zrobić mama dla swojego dziecka, jest karmienie piersią. W czasie karmienia piersią dziecko otrzymuje niezbędne składniki odżywcze, witaminy i tłuszcze niezbędne dla rozwoju mózgu i układu nerwowego. Zaleca się mamom karmiącym, by przyjmowały kwasy DHA, które wspierają rozwój malucha.

Maluchy, które otrzymują mleko modyfikowane, także otrzymują kwasy DHA. Współczesne mieszanki mleczne zawierają wszystkie witaminy i składniki odżywcze, dzięki którym dzieci mogą prawidłowo się odżywiać. Rodzice, którzy kupują mleko modyfikowane, powinni zwrócić uwagę na to, jakie dodatkowe składniki zawiera mieszanka.

Kwasy tłuszczowe LC PUFA – co warto o nich wiedzieć?

Wielonienasycone kwasy tłuszczowe (LC PUFA - Long-Chain Polyunsaturated Fatty Acids) to kwasy ważne dla rozwoju mózgu dziecka. To właśnie one w 95 procentach tworzą kwasy tłuszczowe, które znajdują się w mleku mamy. Mama przekazuje je dziecku w czasie karmienia piersią. Stąd między innymi wynikają zalecenia WHO Światowej Organizacji Zdrowia, by karmić malucha piersią przez minimum pierwszych 6 miesięcy życia.

Oprócz kwasów tłuszczowych mleko mamy dostarcza maluchowi też przeciwciała, witaminy i składniki odżywcze, które umożliwiają dziecku jego prawidłowy rozwój.

Dieta na rozwój mózgu dziecka

Aby zadbać o rozwój układu nerwowego malucha, trzeba również wprowadzić zdrową dietę po 6. miesiącu życia, gdy maluch zaczyna jeść inne posiłki niż mleko mamy. Rozszerzanie diety niemowlaka rozpoczyna się od warzyw i produktów zbożowych dobrze tolerowanych przez układ trawienny malucha. Najczęściej są to kaszki kukurydziane czy ryżowe. Ważnym elementem rozszerzania diety, pozytywnie wpływającym na rozwój mózgu, są też zdrowe tłuszcze.

Już w diecie niemowlaka powinny znaleźć się dobrej jakości tłuszcze (np. oliwa z oliwek czy oleje roślinne), które umożliwią przyswajanie witamin. Dobrze wpływają także na komórki nerwowe i pracę mózgu. Dieta dziecka powinna być rozszerzana zgodnie z przyjętymi schematami rozszerzenia diety - w ten sposób umożliwia maluchowi zbilansowany rozwój.

Zdrowy sen dla mózgu

Aby wspierać rozwój dziecka, należy nie tylko odpowiednio je karmić, ale także dbać o dobry sen. Przestrzeganie pór drzemek i umożliwianie dziecku odpowiedniej ilości snu są ważne również z perspektywy rozwoju układu nerwowego.

W czasie snu mózg dziecka odpoczywa, klasyfikuje informacje i regeneruje się. To sprawia, że dzieci, które regularnie śpią, lepiej funkcjonują, bo ich mózgu są wypoczęte i gotowe do kolejnej pracy. Karmienie noworodka i odkładanie go do łóżeczka, by smacznie spał, ma więc kluczowe znaczenie dla rozwoju mózgu.

Dziecko uczy się przede wszystkim w działaniu oraz dzięki pracy tzw. neuronów lustrzanych, poprzez naśladownictwo

Tym, co ważne u malucha, który ukończył 6. miesiąc życia, jest umożliwienie mu procesu uczenia się. Takie dzieci potrzebują już więcej bodźców i lepszej organizacji czasu. Kładzenie maluszka na macie i dostarczanie mu nowych bodźców są kluczowe dla rozwoju układu nerwowego.

Zabawki edukacyjne, różne tkaniny, materiały szeleszczące o zróżnicowanych strukturach, lusterka zapewniają maluchowi różnorodne bodźce i pomogą nabyć nowe umiejętności. Niemowlęta poznają świat przez zmysły, warto zatem dostarczać im nowych bodźców, by lepiej się rozwijały. Grzechotki i zabawki edukacyjne umożliwiają również rozwój koordynacji wzrokow0-słuchowej malucha.

Wielki krok dla człowieka

W pierwszym roku życia dziecko najczęściej robi pierwszy krok. Nie jest to jednak regułą, niektóre dzieci staną na własne nogi, gdy będą miały 8 miesięcy, a inne - 15. Większość dzieci pierwsze kroki robi w okolicach pierwszych urodzin. To od sprawności mózgu zależy funkcjonowanie narządu równowagi, a zatem i zrobienie pierwszych świadomych kroków. O tym, czy maluch będzie chodził szybciej czy później, decydują predyspozycje genetyczne.

Rozwój mózgu po 1. urodzinach

Jak już powiedzieliśmy, mózg dziecka intensywnie kształtuje się w ciągu pierwszych 3 lat życia. Nieustannie zwiększa się ilość komórek mózgowych, a dziecko zaczyna przeprowadzać skomplikowane operacje myślowe. Miliardy neuronów umożliwiają naukę koncentracji uwagi, logicznego myślenia i zasady przyczyna-skutek.

Dziecko rozwija się całe życie, ale uważa się, że kluczowe dla rozwoju mózgu są pierwsze trzy lata. To w tym czasie kora mózgowa i mózg rozwijają się najbardziej intensywnie, a liczba komórek nerwowych i połączeń szybko się zwiększa. Rozwój mózgu dziecka należy jednak wspierać przez całe dzieciństwo, stosując dobrą i zdrową dietę, a także dostarczając w diecie odpowiednią ilość kwasów tłuszczowych.

Jak jeszcze wspierać rozwój mózgu?

Warto pamiętać, że na prawidłowy rozwój układu nerwowego wpływa... poczucie bezpieczeństwa. Dziecko lepiej i szybciej się uczy, jeśli ma wokół siebie rodziców i robi to w znanym sobie środowisku. Tym, co ma duże znaczenie dla rozwoju mózgu, jest również powtarzalność i schematyczność. Dzieci dobrze funkcjonują w znanym sobie rytmie dnia. Warto zadbać o to, by posiłki, spacery, zabawy i sen odbywały się w tych samych porach. Ułatwi to maluchowi oswojenie się z rzeczywistością i umożliwi jego dobry rozwój.

Rozwój mózgu przedszkolaka

U starszych dzieci warto wspomagać rozwój mózgu, zapewniając im nowe doznania. Zadania logiczne, nauka liter, dźwięków, cyfr, zabawy ruchowe to niektóre elementy, jakie warto wprowadzić przedszkolakom, by stymulować ich właściwy rozwój. Tym, na co warto zwrócić uwagę, są zabawy na powietrzu, które poprawiają koordynację wzrokowo-ruchową, bardzo ważną dla prawidłowego rozwoju malucha.

Zagadki logiczne warto dobierać do wieku dziecka, by go zbytnio nie zniechęcać do ich rozwiązywania. Nie należy jednak rezygnować z tego typu zadań edukacyjnych, ale wciąż próbować nowych rzeczy: gier planszowych, puzzli, rebusów, zgadywanek, czytanek, by stymulować mózg malucha do rozwoju.

Czytaj też:
Witamina B12 – czy można ją przedawkować i czym to grozi?