Udar mózgu jest drugą najczęstszą przyczyną zgonu i pierwszą przyczyną niesprawności wśród osób dorosłych; ok. 13 proc. udarów mózgu to udary krwotoczne. Ich przyczyn może być wiele, jedną z nich jest przyjmowanie doustnych leków przeciwkrzepliwych przez pacjentów z migotaniem przedsionków. W przypadku migotania przedsionków przyjmowanie leków przeciwkrzepliwych jest konieczne, gdyż zapobiega udarowi niedokrwiennemu. Jednak w wyjątkowych przypadkach może dojść do udaru krwotocznego: w takim przypadku trzeba jak najszybciej podjąć skuteczne leczenie.
– Doustne antykoagulanty nowej generacji, w tym ksabany (apiksaban i rywaroksaban) oraz inhibitor czynnika krzepnięcia IIa (dabigatran) są powszednie stosowane w prewencji i leczeniu żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej oraz w profilaktyce udaru mózgu i zatorowości obwodowej u pacjentów z migotaniem przedsionków niezwiązanym z wadą zastawkową. Obie grupy leków, oprócz korzyści terapeutycznych, u niewielkiego odsetka pacjentów mogą spowodować powikłania krwotoczne, w tym krwotoki mózgowe. Ryzyko wystąpienia krwotoków mózgowych pod wpływem nowych antykoagulantów w porównaniu z lekami poprzedniej generacji, antagonistów witaminy K, jest o połowę mniejsze, co stanowi o istotnej przewadze klinicznej tych preparatów, mogą one jednak się zdarzyć – mówiła prof. Agnieszka Słowik, krajowa konsultant w dziedzinie neurologii podczas konferencji Wizjonerzy Zdrowia 2024. Reformatorzy.
Najpoważniejszym powikłaniem przyjmowania leków przeciwkrzepliwych jest udar krwotoczny, w przypadku którego śmiertelność przekracza 50 proc, a aż 2/3 pacjentów, którzy przeżyli, ma różnego poziomu niepełnosprawność.
– Rokowanie pacjentów z krwotokiem mózgowym jest bardzo poważne: połowa osób umiera, a te, które przeżywają, często mają bardzo duży deficyt neurologiczny i późne konsekwencje w postaci padaczki, zaburzeń poznawczych, depresji – podkreślała prof. Agnieszka Słowik.
W sytuacji udaru krwotocznego najlepszym leczeniem jest zastosowanie leków odwracających działanie leków przeciwkrzepliwych – tzw. antidotum. W Polsce jest obecnie dostępne w szpitalach antidotum dla dabigatranu, nie jest jeszcze dostępne antidotum dla rywaroksabanu i apiksabanu. Zostało ono niedawno zarejestrowane w USA i Europie: andeksanet alfa jest pierwszą specyficzną strategią dla leczenia populacji docelowej, o szybkim czasie działania i wysokiej skuteczności, potwierdzonych w badaniach klinicznych. To opcja rekomendowana do stosowania przez wiele towarzystw naukowych i klinicznych, m.in. American Heart Association, American Collage of Cardiology, Heart Rhythm Society, American Society of Hematology, British Society of Gastroenterology, NCCN (National Comprehensive Cancer Network).
Kwestia dostępu do antidotum dla ksabanów nabiera obecnie szczególnego znaczenia, gdyż tzw. nowoczesne leki przeciwkrzepliwe będą powoli podlegać generyzacji, co stwarza nadzieję na szersze objęcie refundacją przez Ministerstwo Zdrowia, a tym samym ich częstsze stosowanie. Dlatego bardzo ważną kwestią jest optymalne zabezpieczenie bezpieczeństwa pacjentów przyjmujących ksabany. Choć udar krwotoczny zdarza się rzadko, to jednak jeśli się wydarzy, trzeba działać natychmiast.
– Stosowanie antidotum ma zmniejszyć narastanie objętości krwotoku, takie leczenie jest bardzo skuteczne – mówiła prof. Słowik. W naturalnym przebiegu krwotok mózgowy narasta w ciągu kolejnych 2-3 dni; stosowanie antidotum ma na celu zmniejszenie narastania objętości krwiaka w czasie.
– Wstępnie szacujemy, że w Polsce rocznie do podania antidotum z powodu krwotoku domózgowego u pacjentów przyjmujących ksabany, będzie się kwalifikowało maksymalnie 100 osób. To nie jest duża grupa, ale dla nich to jest leczenie ratujące życie i zdrowie. To bardzo ważny lek. Warto go zastosować, bo konsekwencje są dramatyczne – podkreślała prof. Agnieszka Słowik. Eksperci mają nadzieję, że już wkrótce w szpitalach, w których leczy się pacjentów z udarami, będą dostępne wszystkie antidota dla leków przeciwkrzepliwych.
Prof. Agnieszka Słowik jako konsultant krajowa w dziedzinie neurologii, wraz z konsultantem krajowym ds. medycyny ratunkowej już w połowie 2023 złożyła wniosek o wpisanie do świadczeń szpitalnych możliwości stosowania antidotum dla ksabanów. Na rozpatrzenie tego wniosku przez Ministerstwo Zdrowia, a przede wszystkim na możliwość stosowania takiego leczenia w szpitalu, wciąż czekają klinicyści. To leczenie ratujące życie, dlatego powinno być jak najszybciej dostępne dla chorych.