Śledziona jest największym narządem limfatycznym ludzkiego organizmu. Pełni wiele ważnych funkcji m.in. uczestniczy w zwalczaniu atakujących organizm drobnoustrojów – zdrowa śledziona usuwa z krwi bakterie, wirusy oraz inne patogeny. Zadaniem śledziony jest również oczyszczanie krwi ze zużytych krwinek.
Na powiększenie śledziony wskazują nie tylko dolegliwości, które koncentrują się w obrębie jamy brzusznej. Ze względu na pełnione przez śledzionę funkcje objawem, który wskazuje na choroby śledziony, jest zwiększona podatność na infekcje bakteryjne oraz wirusowe, a także np. samoczynne powstawanie siniaków. Powiększona śledziona jest wyczuwalna w badaniu palpacyjnym. Co ważne – choć narząd ten pełni wiele ważnych funkcji, to nie jest niezbędny do życia. Czasami konieczne jest usunięcie śledziony np. jeżeli dojdzie do pęknięcia śledziony na skutek urazu. Wskazaniem do usunięcia śledziony jest także leczenie małopłytkowości immunologicznej, która prowadzi do niszczenia płytek krwi przez śledzionę.
Warto dowiedzieć się, jakie choroby powodują powiększenie śledziony oraz poznać towarzyszące im objawy, które powinny skłonić do wykonania badań diagnostycznych.
Gdzie znajduje się śledziona i jakie pełni funkcje?
Śledziona znajduje się po lewej stronie jamy brzusznej, a dokładnie w obrębie lewego nadbrzusza, tuż pod żebrami. Jeżeli jej wielkość jest prawidłowa, to narząd ten nie jest wyczuwalny podczas badania palpacyjnego jamy brzusznej. Jeżeli śledziona staje się wyczuwalna, to oznacza, że jej objętość znacznie się powiększyła. Masa zdrowej śledziony jest zależna od ilości zmagazynowanej krwi, jednak w prawidłowych warunkach śledziona nie powinna ważyć więcej niż 150 g. Powiększona śledziona jest wskazaniem m.in. do wykonania morfologii. Niekiedy powiększeniu śledziony towarzyszy powiększenie wątroby, co może wskazywać np. na marskość wątroby.
Śledziona zbudowana jest z otoczonej błoną surowiczą i torebką włóknistą tkanki łącznej siateczkowatej. Narząd ten jest w ciągłej gotowości do zwalczania atakujących organizm drobnoustrojów, stanowiąc pierwszą linię obrony przed chorobami. Śledziona filtruje krew, wychwytując i unicestwiając nie tylko chorobotwórcze drobnoustroje, ale także zużyte lub uszkodzone komórki krwi, które są zastępowane nowymi. Śledziona nie tylko filtruje krew i unicestwia drobnoustroje. Stanowi magazyn krwi, z którego organizm może korzystać w kryzysowych sytuacjach, podtrzymuje życie komórek, gdy dochodzie do niedotlenienia organizmu, a także uczestniczy w procesach krwiotwórczych, które zachodzą na etapie życia płodowego.
Choć można żyć bez śledziony, to jej brak prowadzi m.in. do spadku odporności organizmu – śledziona zwalcza drobnoustroje, więc jej usunięcie osłabia naturalne mechanizmy obronne organizmu. Usunięcie śledziony powoduje, że jej funkcje przejmują inne narządy – wątroba i węzły chłonne.
Przyczyny powiększenia śledziony
Do najczęstszych przyczyn powiększenia śledziony zaliczamy choroby zakaźne wirusowe np. cytomegalia, różyczka, mononukleoza zakaźna, wirusowe zapalenie wątroby. Zakażenia wirusowe są częstą przyczyną powiększenia śledziony u dzieci.
Powiększenie śledziony mogą również spowodować infekcje bakteryjne np. borelioza, choroby przenoszone drogą płciową, dur brzuszny oraz gruźlica.
Inne przyczyny powiększenia śledziony to np.:
- infekcje o podłożu grzybiczym,
- infekcje pasożytnicze,
- choroby autoimmunologiczne np. reumatoidalne zapalenie stawów oraz toczeń rumieniowaty układowy,
- choroby hemolityczne – powiększona śledziona to jeden z objawów nowotworów hematologicznych np. przewlekłej białaczki szpikowej,
- choroby metaboliczne spichrzeniowe – np. zaliczana do grupy rzadko diagnozowanych schorzeń genetycznych choroba Gauchera,
- chłoniaki – nowotwory węzłów chłonnych,
- choroby przebiegające z nadciśnieniem wrotnym,
- rak śledziony.
Stanem zagrażającym życiu jest ropień śledziony. W obrębie tego narządu mogą utworzyć się także inne zmiany patologiczne, które powodują powiększenie śledziony np. torbiele.
Czym objawia się powiększenie śledziony?
Często występujący objaw powiększonej śledziony to ból brzucha z lewej strony, a także ból pleców promieniujący do lewego nadbrzusza. Inne objawy powiększenia śledziony to m.in.:
- uczucie pełności w jamie brzusznej,
- nudności,
- ból w klatce piersiowej.
W zależności od przyczyny powiększenia śledziony mogą również występować inne objawy np.
- utrata masy ciała,
- osłabienie,
- przewlekłe zmęczenie,
- samoczynne powstawanie siniaków i wybroczyn,
- krwawienie dziąseł i krwawienie z nosa,
- zawroty głowy.
Powiększenie śledziony jest niepokojącym objawem, jednak nie zawsze wskazuje na poważne schorzenia.
Istotną kwestią jest szybkie reagowanie na objawy chorobowe i wykonanie badań diagnostycznych. Na etapie diagnostyki chorób śledziony wykonywane są badania krwi, a także badania obrazowe m.in. USG jamy brzusznej. Wyniki podstawowych badań pozwalają zaplanować dalsze postępowanie diagnostyczne.
Leczenie powiększonej śledziony
Leczenie powiększonej śledziony to leczenie przyczynowe, które polega na leczeniu choroby podstawowej. Metoda leczenia dobierana jest do przyczyn powiększenia śledziony. Niekiedy konieczne jest usunięcie tego narządu.
Czytaj też:
Powiększona wątroba – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenieCzytaj też:
Skóra to nie tylko pokrowiec na narządy. Fascynujący świat patomorfologów
Źródła:
- V. Kumar, R. Cotrani, S. Robbins, Patologia Robbinsa, Urban&Partner 2005
- Walczyk J., Walas M., Standardy badań ultrasonograficznych Polskiego Towarzystwa Ultrasonograficznego – aktualizacja, Badanie śledziony, Journal of Ultrasonography, 13/2013
- Andrzej Szczeklik, Choroby wewnętrzne, Tom 1, Medycyna Praktyczna, Kraków, 2005
- Andrzej Szczeklik, Choroby wewnętrzne, Tom 2, Medycyna Praktyczna, Kraków, 2006