Śledziona to narząd limfatyczny, który znajduje się z lewej strony jamy brzusznej. Zdrowa śledziona waży do 150 g i jest niewyczuwalna podczas badania palpacyjnego. Rozmiar śledziony może się powiększyć nie tylko w przebiegu chorób tego narządu, co ma związek z pełnionymi przez śledzionę funkcjami. Choć można żyć bez śledziony, która czasami musi zostać usunięta np. z powodu urazu mechanicznego, to brak śledziony wpływa m.in. na funkcjonowanie układu immunologicznego, powodując zaburzenia odporności.
Jaką budowę i funkcje pełni śledziona?
Śledziona zbudowana jest z tkanki łącznej siateczkowatej. Otacza ją błona surowicza oraz torebka włóknista. Wewnątrz śledziony znajdują się skupiska limfocytów, czyli wysepki miazgi białej, wokół których znajduje się miazga czerwona.
Śledziona składa się z pierwotnych i wtórnych grudek chłonnych. Jest narządem, który może kurczyć się i rozkurczać, zasysając krew i uwalniając ją do krwiobiegu. Bierze ona udział w zwalczaniu atakujących organizm patogenów – filtruje krew, neutralizując m.in. wirusy i bakterie oraz odpowiada za oczyszczanie krwi z uszkodzonych lub zużytych komórek krwi, czyli czerwonych krwinek, białych krwinek i płytek krwi, a także magazynowanie krwi, która uwalniana jest do krwiobiegu w kryzysowych sytuacjach. Dzięki efektywnej pracy śledziony możliwe jest również m.in. przedłużenie życia komórek, gdy dojdzie do niedotlenienia organizmu.
Powiększenie śledziony (splenomegalia) wskazuje na różne schorzenia. Często powiększenie śledziony jest objawem obserwowanym w przebiegu chorób zakaźnych o podłożu wirusowym i bakteryjnym.
Rak śledziony a jej powiększenie
Łagodny nowotwór śledziony i pierwotny rak śledziony, a także guzy przerzutowe w śledzionie są rzadko diagnozowane. Najczęściej powiększenie śledziony ma związek z toczącą się w organizmie infekcją. Powiększenie tego narządu powodują m.in.:
- zakażenia wirusowe np. mononukleoza zakaźna, wirusowe zapalenie wątroby, cytomegalia, różyczka,
- zakażenia bakteryjne np. gruźlica,
- zakażenia pierwotniakowe np. malaria, toksoplazmoza,
- choroby autoimmunologiczne, w których przebiegu układ odpornościowy niszczy komórki własnego organizmu np. toczeń rumieniowaty układowy, reumatoidalne zapalenie stawów,
- choroby hematologiczne np. niedokrwistości hemolityczne,
- reakcje polekowe o podłożu immunologicznym,
- choroby przewlekłe wątroby.
Powiększenie śledziony powodują również torbiele śledziony – te patologiczne narośle powstają np. na skutek urazu (pourazowa torbiel śledziony) i zmian martwiczych (torbiel pozawałowa śledziony). Torbiele śledzony mogą osiągać duże rozmiary, wywołując uciążliwe objawy np. bóle brzucha, jednak najczęściej są wykrywane przypadkowo podczas badania USG jamy brzusznej. Dzielimy je na:
- torbiele prawdziwe pasożytnicze,
- torbiele prawdziwe niepasożytnicze wrodzone oraz nowotworowe,
- torbiele rzekome, do których zaliczamy torbiele powstałe na skutek stanu zapalnego, zmian martwiczych i urazów.
Warto wiedzieć, że śledziona powiększa się także w przebiegu niektórych nowotworów. Powiększona śledziona może wskazywać m.in. na nowotwory węzłów chłonnych i nowotwory krwi – w tym w przebiegu np. ostrej białaczki limfoblastycznej i przewlekłej białaczki limfatycznej.
Rzadko diagnozowany jest np. ropień śledziony, który stanowi zagrożenie dla życia. Objawy ropnia śledziony to m.in. gorączka o nieznanej przyczynie, utrata masy ciała, nudności i wymioty oraz spadek ciśnienia tętniczego krwi.
Jakie objawy daję rak śledziony i inne choroby prowadzące do powiększenia narządu
Objawy powiększenia śledziony występujące w nowotworze i innych chorobach śledziony to m.in. bóle brzucha w okolicy lewego podżebrza, uczucie pełności po posiłku, nudności, ból w klatce piersiowej. Objawy te związane są m.in. z uciskiem na pozostałe narządy jamy brzusznej. W zależności od przyczyny powiększenie śledziony wywołuje również inne objawy np.:
- osłabienie,
- spadek apetytu,
- samoczynne powstawanie siniaków i wybroczyn,
- nadmierna potliwość.
Powiększeniu śledziony może towarzyszyć powiększenie wątroby, co wskazuje m.in. na marskość wątroby.
Powiększenie śledziony – powikłania
Jednym z powikłań powiększenia śledziony jest zespół dużej śledziony. Objawy zespołu dużej śledziony związane są z zaburzeniami w funkcjonowaniu układu krwiotwórczego. Na zespół powiększonej śledziony wskazują m.in.:
- niedokrwistość (anemia),
- leukopenia (niska liczba leukocytów),
- trombocytopenia (zmniejszenie liczby płytek krwi).
Objawy ze strony jamy brzusznej m.in. ból brzucha, a także objawy niedokrwistości, zaburzenia odporności i objawy zaburzeń krzepnięcia np. nasilone krwawienia z płytkich ran, trudne do zatamowania krwawienia z nosa, siniaki i wybroczyny na skórze oraz powiększone węzły chłonne powinny skłonić do wykonania badań m.in. badania USG jamy brzusznej.
Bardzo ważne jest, by odpowiednio szybko wdrożyć leczenie raka śledziony. Zależy ono od choroby, która go wywołała. Istotne jest także to, że rokowania pacjentów zwykle są pomyślne, gdyż życie bez tego narządu jest możliwe.
Warto wiedzieć, że śledziona powiększona w wyniku toczącej się choroby nowotworowej może pęknąć i doprowadzić do krwotoku wewnętrznego. To sytuacja zagrażająca życiu chorego. Dlatego, gdy zaobserwuje się niepokojące objawy, mogące wskazywać na raka śledziony, należy niezwłocznie skonsultować się ze lekarzem.
Ważne! Zanim śledziona ulegnie znacznemu powiększeniu i stanie się wyczuwalna podczas badania palpacyjnego, może przez dłuższy czas toczyć się w jej obrębie stan zapalny. Profilaktyka wczesnego wykrywania różnych chorób uwzględnia systematyczne badania okresowe, dzięki którym można wykryć wiele zmian chorobowych we wczesnym stadium ich rozwoju.
Czytaj też:
Czy można żyć bez śledziony? W jakich sytuacjach trzeba ją usuwać?Czytaj też:
Kobieta zgłosiła się na badanie z bólem brzucha. Diagnoza? Wędrująca śledziona
Źródła:
- D. Hadasik, J. Kostecki, M. Zaniewsk, Guzy przerzutowe do śledziony — przegląd literatury, Chirurgia Polska 2008, 10, 3–4, s. 175–180
- V. Kumar, R. Cotrani, S. Robbins, Patologia Robbinsa, Urban&Partner 2005
- Walczyk J., Walas M., Standardy badań ultrasonograficznych Polskiego Towarzystwa Ultrasonograficznego – aktualizacja, Badanie śledziony, Journal of Ultrasonography, 13/2013
- A. Szczeklik, Choroby wewnętrzne, Tom 1, Medycyna Praktyczna, Kraków, 2005
- A. Szczeklik, Choroby wewnętrzne, Tom 2, Medycyna Praktyczna, Kraków, 2006